Voor het vaststellen van angstsymptomen zijn diverse instrumenten beschikbaar. Deze instrumenten zijn te verdelen in instrumenten voor vroegsignalering, voor screening en voor diagnostiek.
Vroegsignalering
Vroegsignalering vindt plaats wanneer het vermoeden van problemen niet duidelijk is afgebakend tot een bepaald type probleem. Als bij vroegsignalering blijkt dat er angstsymptomen aanwezig zijn, dan is verdere screening noodzakelijk.
Een voorbeeld van een vroegsignaleringsinstrument is de Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ), die gericht is op psychische en psychosociale problematiek en vaardigheden bij kinderen en adolescenten.
Instrumenten die gebruikt kunnen worden voor de vroegsignalering van angstklachten zijn:
-
Dit kan ik al
Professionals'Dit kan ik al' wordt gebruikt voor het vaststellen van het ontwikkelingsniveau van peuters op de peuterspeelzaal. Lees meer over dit instrument.
-
ALPHA-NL
ProfessionalsDe ALPHA-NL helpt verloskundigen bij het signaleren van omstandigheden die ongunstig zijn voor het opgroeien van een kind.
-
Baecke-Fassaert Motoriektest (BFMT)
ProfessionalsDe BFMT wordt ingezet voor het onderzoeken van de motorische ontwikkeling van 5/6-jarigen om stoornissen op te sporen.
-
Children's Revised Impact of Event Scale (CRIES-13)
ProfessionalsDe CRIES-13 is een screeningslijst om een posttraumatische stressstoornis bij kinderen en jongeren vroegtijdig te signaleren.
-
Cito Volgsysteem jonge kind en Cito Volgsysteem primair en speciaal onderwijs
ProfessionalsMet de Cito Volgsystemen kan de leerkracht de ontwikkeling van de peuters & kleuters in kaart brengen. Lees meer over dit instrument.
-
Competentiebelevingsschaal voor Adolescenten (CBSA)
ProfessionalsDe CBSA is een zelfrapportagelijst voor jongeren (12-18) om een indruk te krijgen van hun competenties en eigenwaarde.
-
Competentiebelevingsschaal voor Kinderen (CBSK)
ProfessionalsDe CBSK geeft een indruk van de wijze waarop een kind zichzelf ervaart en hoe het de eigen vaardigheden inschat. Lees meer over dit instrument.
-
Kijk op ontwikkeling in de voorschoolse voorzieningen
ProfessionalsKijk op ontwikkeling in de voorschoolse voorzieningen is gericht op het volgen en stimuleren van de ontwikkeling van kinderen (0 tot 4 jaar).
-
Kijk!
ProfessionalsHet instrument Kijk! brengt de ontwikkeling van kinderen en het ontwerpen van een daarop afgestemd ontwikkelingsgericht activiteitenaanbod in kaart.
-
Leerkracht Leerling Relatie Vragenlijst (LLRV)
ProfessionalsDe Leerkracht Leerling Relatie Vragenlijst (LLRV) meet de perceptie van de leerkracht van zijn relatie met een leerling van 3 tot en met 12 jaar.
-
Looqin KO/PO
ProfessionalsLooqin KO/PO is een kindvolgsysteem dat de pedagogisch medewerkers helpt om de gehele ontwikkeling van kinderen in beeld te brengen.
-
Ontwikkelingsvolgmodel (OVM)
ProfessionalsHet Ontwikkelingsvolgmodel is een longitudinaal observatiesysteem waarin aspecten van kinderlijke ontwikkeling per halfjaar zijn uitgewerkt.
-
PeuterPlusPlan
ProfessionalsPeuterPlusPlan is een kindvolgsysteem voor de kinderopvang gericht op het volgen en stimuleren van de ontwikkeling van kinderen.
-
Doen, Praten, Bewegen & Rekenen
ProfessionalsDoen, Praten, Bewegen & Rekenen is een systeem van vier lijsten waarmee de ontwikkeling van baby's en peuters kan worden gevolgd.
-
Pravoo Peutervolg- en hulpsysteem
ProfessionalsHet PRAVOO Peutervolg- en hulpsysteem wordt gebruikt in de peuterspeelzaal en om de ontwikkeling van peuters te volgen.
-
Prestatie Motivatie Test voor Kinderen (PMT-K-2)
ProfessionalsDe PMT-K-2 is een vragenlijst gericht op het vaststellen van prestatiemotief, faalangst en sociale wenselijkheid.
-
Sociale Competentie Observatie Lijst (SCOL)
ProfessionalsDe Sociale Competentie Observatie Lijst is een digitaal leerlingvolgsysteem voor sociale competentie en bevraagt gedrag in sociale situaties op school.
-
SPUTOVAMO
ProfessionalsDe SPUTOVAMO is een checklist om in het ziekenhuis na te gaan of waargenomen letsel veroorzaakt kan zijn door kindermishandeling.
-
Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ)
ProfessionalsDe SDQ meet psychosociale problemen en sterke kanten van het kind en de invloed daarvan op het dagelijks functioneren.
-
Structured Problem Analysis of Raising Kids (SPARK)
ProfessionalsDe SPARK brengt de opgroeisituatie in kaart. Het helpt problemen vroeg te signaleren en samen te beslissen over zorg en ondersteuning.
-
Temperament en Karakter Vragenlijst (TCI)
ProfessionalsDe TCI is een instrument om persoonlijkheid en karakter te meten onder de algemene bevolking en psychiatrisch patiënten vanaf 15 jaar.
-
Vierdimensionale Klachtenlijst (4DKL)
ProfessionalsDe 4DKL is een begeleidingsinstrument voor jongeren en volwassenen en onderscheidt stresssymptomen van depressie, angst en somatisatie.
-
Werken aan welbevinden: evalueren door observeren
ProfessionalsWerken aan welbevinden is een observatie-instrument voor het welbevinden van kinderen in een groep van 0 tot 12 jaar.
-
Van Wiechenonderzoek (VWO)
ProfessionalsHet Van Wiechenonderzoek (VWO) brengt systematisch de ontwikkeling van baby's, peuters en kleuters in kaart.
Screening
Screening gaat een stap verder dan vroegsignalering. Instrumenten binnen deze categorie worden in een latere fase ingezet, namelijk als er al vermoedens van angst zijn.
Een voorbeeld van een screeningsinstrument dat specifiek is gericht op het vaststellen van angstsymptomen is de Screen for Child Anxiety Related Emotional Disorders (SCARED-NL). Dit instrument kijkt naar het vóórkomen en de ernst van angstsymptomen bij jeugdigen van 7 tot en met 19 jaar. Een voorbeeld van een meer algemeen screeningsinstrument is de Child Behavior Checklist (CBCL), waarin een subschaal angstig/depressief is opgenomen.
Instrumenten die kunnen worden ingezet bij de screening op angst zijn:
-
Beck Youth Inventories 2nd Edition - Nederlandstalige bewerking (BYI-2-NL)
ProfessionalsDit zijn vragenlijsten voor zelfrapportage om de beleving van kinderen en jongeren in kaart te brengen op gebieden als depressie en angst.
-
BRIEF-2 Vragenlijst executieve functies
ProfessionalsMet de BRIEF-2 Vragenlijst executieve functies kan men het gedrag van kinderen in de thuis- of schoolomgeving beoordelen.
-
Child Behavior Checklist (CBCL)
ProfessionalsDe CBCL is een diagnostisch instrument om probleemgedrag en vaardigheden van kinderen/jongeren te kwantificeren.
-
Children's Revised Impact of Event Scale (CRIES-13)
ProfessionalsDe CRIES-13 is een screeningslijst om een posttraumatische stressstoornis bij kinderen en jongeren vroegtijdig te signaleren.
-
Development and Well-Being Assessment (DAWBA)
ProfessionalsDe DAWBA is instrument van drie delen dat psychopathologie bij kinderen en jongeren (5-17 jaar) in beeld brengt. Lees meer over dit instrument.
-
Inventarisatielijst Omgaan met Anderen (IOA)
ProfessionalsDe Inventarisatielijst Omgaan met Anderen (IOA) is een zelfbeoordelingslijst die sociale angst en vaardigheden bij adolescenten en volwassenen meet.
-
Minnesota Multiphasic Personality Inventory, jongerenversie (MMPI-A)
ProfessionalsMet de MMPI-A kunnen bij tieners allerlei typen klachten, problemen en persoonlijkheidsstijlen in kaart worden gebracht.
-
Multidimensional Anxiety Scale for Children (MASC)
ProfessionalsDe MASC is een zelfrapportage vragenlijst gericht op de screening van angstproblemen- en stoornissen bij kinderen en jongeren.
-
Penn State Worry Questionnaire for Children (PSWQ-C)
ProfessionalsDe Penn State Worry Questionnaire for Children is een vragenlijst voor zelfrapportage door tieners over overmatig piekeren.
-
Revised Child Anxiety and Depression Scale (RCADS)
ProfessionalsDe RCADS wordt gebruikt voor het screenen op angst- en depressieklachten bij kinderen en jongeren van 8 tot 18 jaar.
-
Screen for Child Anxiety Related Emotional Disorders (SCARED-NL)
ProfessionalsDe SCARED-NL is een zelfrapportagevragenlijst voor het in kaart brengen van symptomen van angststoornissen bij kinderen en jongeren.
-
Screeningsinstrument voor Adolescenten met een Chronisch Zieke Ouder (SACZO)
ProfessionalsHet SACZO is een instrument om te bepalen in hoeverre een jongere met een chronisch zieke ouder later internaliserende problemen kan krijgen.
-
Sociaal-Emotionele Vragenlijst (SEV)
ProfessionalsDe SEV meet in hoeverre kinderen problemen vertonen in hun sociaal-emotionele ontwikkeling.
-
Social Phobia and Anxiety Inventory for Children (SPAI-C)
ProfessionalsDe Social Phobia and Anxiety Inventory for Children is een vragenlijst die vaststelt in welke mate jeugdigen van 8 tot 14 jaar sociale angsten ervaren.
-
Teacher's Report Form (TRF)
ProfessionalsDe (C-)TRF is de versie van de CBCL die leerkracht of leidster kan invullen. De vragenlijst geeft inzicht in het gedrag van het kind of de jongere.
-
Vierdimensionale Klachtenlijst (4DKL)
ProfessionalsDe 4DKL is een begeleidingsinstrument voor jongeren en volwassenen en onderscheidt stresssymptomen van depressie, angst en somatisatie.
-
Vragenlijst over Ontwikkeling en Gedrag (VOG)
ProfessionalsDe VOG is een vragenlijst om de emotionele en gedragsproblemen van kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking in kaart te brengen.
-
Vragenlijst voor Angst bij Kinderen 4-12 (VAK 4-12)
ProfessionalsDe VAK 4-12 is een vragenlijst waarmee je voor een groot aantal situaties en objecten de angst kunt meten die kinderen ervaren.
-
Youth Self Report (YSR)
ProfessionalsDe Youth Self Report (YSR) is een vragenlijst waarop jongeren vragen beantwoorden over hun vaardigheden en emotionele en gedragsproblemen.
Diagnostiek
Als uit de screening naar voren komt dat een jeugdige mogelijk een angststoornis heeft, dan is verdere diagnostiek door een gedragswetenschapper noodzakelijk.
Een voorbeeld van een diagnostisch instrument is de Anxiety Disorders Interview Schedule for DSM-IV (ADIS-C) waarmee angststoornissen bij kinderen en jongeren van 7 tot 17 jaar gediagnosticeerd kunnen worden.
Instrumenten die bijdragen aan het stellen van de diagnose zijn:
-
BRIEF-2 Vragenlijst executieve functies
ProfessionalsMet de BRIEF-2 Vragenlijst executieve functies kan men het gedrag van kinderen in de thuis- of schoolomgeving beoordelen.
-
Children's Yale-Brown Obsessive Compulsive Scale (CY-BOCS)
ProfessionalsCY-BOCS is een vragenlijst en semigestructureerd interview dat de aard en ernst van een dwangstoornis bij kinderen en jongeren meet.
-
Classificatiesysteem Aard van de Problematiek - Jeugd (CAP-J)
ProfessionalsCAP-J bevat definities van problemen van jeugdzorg cliënten, en waarvoor cliënten begeleiding en behandeling ontvangen.
-
Kiddie-SADS-Present and Lifetime DSM-5 (K-SADS-PL)
ProfessionalsDe K-SADS-PL is een interview dat gebruikt kan worden om verschillende stoornissen te diagnosticeren bij kinderen van 6 tot 18 jaar.
-
Penn State Worry Questionnaire for Children (PSWQ-C)
ProfessionalsDe Penn State Worry Questionnaire for Children is een vragenlijst voor zelfrapportage door tieners over overmatig piekeren.
-
Sociaal-Emotionele Vragenlijst (SEV)
ProfessionalsDe SEV meet in hoeverre kinderen problemen vertonen in hun sociaal-emotionele ontwikkeling.
-
Vierdimensionale Klachtenlijst (4DKL)
ProfessionalsDe 4DKL is een begeleidingsinstrument voor jongeren en volwassenen en onderscheidt stresssymptomen van depressie, angst en somatisatie.
-
Vragenlijst voor Angst bij Kinderen 4-12 (VAK 4-12)
ProfessionalsDe VAK 4-12 is een vragenlijst waarmee je voor een groot aantal situaties en objecten de angst kunt meten die kinderen ervaren.
Meer informatie over instrumenten voor het signaleren en diagnosticeren van angststoornissen is ook te vinden op de site van het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie.
Lees ook
-
Hoe herken ik problematische angst?
ProfessionalsLees meer over Hoe herken ik problematische angst?Angst wordt een probleem wanneer een kind of jongere er overmatig last van heeft en dat het dagelijks functioneren beïnvloedt.
Hoe herken ik problematische angst?
-
Angstproblemen voorkomen en verminderen
ProfessionalsLees meer over Angstproblemen voorkomen en verminderenEr zijn diverse erkende interventies beschikbaar voor het helpen voorkomen, verminderen of behandelen van angstproblemen en stoornissen.
Angstproblemen voorkomen en verminderen -
Hoe help ik kinderen met angstklachten?
ProfessionalsLees meer over Hoe help ik kinderen met angstklachten?Kinderen hebben vaak angsten. Hoe kun je als professional het beste omgaan met een angstig kind? En met wie werk je daarbij samen?
Hoe help ik kinderen met angstklachten? -
Erkende interventies bij angst
Lees meer over Erkende interventies bij angstEr zijn erkende interventies die helpen bij het voorkomen of verminderen van specifieke angstproblemen en -stoornissen.
Erkende interventies bij angst