Veelvoorkomende problemen in de ontwikkeling van jongeren

Ups en downs horen bij het opgroeien

Als jongeren even wat minder goed in hun vel zitten, is dat niet altijd reden om je zorgen te maken. Vanaf de puberteit verandert er veel in het leven van jongeren. Zoals hun lichaam, hun sociale contacten en hun toenemende zelfstandigheid. Jongeren komen in nieuwe situaties, zoals een nieuwe school, werk of relatie. Mede door deze veranderingen kunnen dit voor jongeren turbulente jaren zijn. Met hele leuke, maar ook hele moeilijke momenten. Deze ups en downs horen bij het opgroeien. Hierdoor wordt het welbevinden van jongeren vaak tijdelijk minder.

Veerkracht

Jongeren moeten wennen aan nieuwe situaties en leren hoe zij hiermee om kunnen gaan. Ze moeten misschien nieuwe vaardigheden leren. Ook krijgen zij nieuwe kennis over hoe ze zich in de nieuwe situatie moeten gedragen. In dit proces leren zij zichzelf beter kennen. Dit is vaak spannend of lastig. Het lukt niet altijd om het zelf op te lossen. Vaak is steun of hulp van anderen nodig. Na verloop van tijd voelen jongeren zich vaak weer beter, omdat het hen gelukt is om met de situatie om te gaan. Dat noemen we veerkracht: je veert als het ware weer terug naar je oorspronkelijke gevoel van welbevinden. En ondertussen heb je iets nieuws geleerd.

Leren omgaan met emoties

Bij opgroeien hoort leren omgaan met emoties. Positieve en negatieve emoties kunnen hoog oplopen. Jongeren kunnen dus best eens uit hun slof schieten, of even wat meer ingetogen zijn. Zeker in de puberteit. Jongeren weten daar niet altijd mee om te gaan. Ze leren veel als ze ouder worden, maar kunnen hun situatie zelf nog niet altijd goed overzien.

De emoties geven vaak informatie over wat een jongere bezig houdt. De emotie laat zien aan jongeren zelf en aan hun omgeving dat zij ergens mee zitten. Het kan zijn dat een jongere stress ervaart door school, of ruzie heeft met een vriend. Een negatieve emotie is niet fijn, maar kan wel helpen om naar een oplossing te gaan zoeken. Om de negatieve emotie kwijt te raken, moet je iets doen. De emotie helpt om in actie te komen. Jongeren moeten leren om problemen op te lossen, zodat negatieve emoties afnemen.

Wat zijn belangrijke veranderingen in de ontwikkeling van jongeren die lastig kunnen zijn?

Lichamelijke groei

Het lijf van jongeren groeit snel en krijgt mannelijke of vrouwelijke kenmerken. Ook voelen jongeren zich aangetrokken tot anderen en worden ze seksueel actief. Het kan best lastig zijn om je aan te passen aan je nieuwe lijf. Daarnaast zorgen dit soort veranderingen ervoor dat jongeren zich meer met elkaar gaan vergelijken, wat ook spanning kan geven. Sociale media schetsen vaak onrealistische beelden van hoe je lijf eruit zou moeten zien en dragen zo bij aan de spanning.

Identiteit

Jongeren denken na over wie ze zijn, wie ze willen worden en hoe anderen hen zien en over hen denken. Jongeren krijgen een eerlijker beeld van zichzelf dan jonge kinderen. Ze weten beter waar ze wel en niet goed in zijn en vergelijken zich veel met anderen. Geaccepteerd worden is erg belangrijk voor jongeren. Ze kunnen hier onzeker van worden. Ook gaan jongeren nadenken over de toekomst en wat ze willen bereiken.

Zelfstandigheid

Jongeren bepalen zelf steeds meer zelf wat ze online en in hun vrije tijd doen. Ze gaan de wereld ontdekken, en komen in aanraking met andere mensen en gewoontes dan ze thuis gewend zijn. Ze koppelen wie ze zelf zijn steeds meer los van hun ouders en gaan eigen keuzes maken. De relatie tussen ouder en kind verandert. Dit kan zoeken zijn en spanning geven. Jongeren nemen risico's en gaan experimenteren, met zowel positieve als negatieve gevolgen. Want ze kunnen nog niet altijd de gevolgen overzien van wat ze doen.

Sociale contacten

De relatie van jongeren met hun ouders verandert en vrienden  gaan een grotere rol spelen. Jongeren zoeken contact met andere jongeren die van dezelfde dingen houden of dezelfde behoefte hebben aan iets nieuws. Ze gaan uit en maken nieuwe vrienden, maar komen ook mensen tegen met wie het niet klikt. Ze krijgen hun eerste relaties, die soms erg fijn zijn, maar ook voor verdriet en teleurstelling kunnen zorgen.

Jongeren kunnen zich eenzaam voelen, vooral als zij in een nieuwe situatie komen en nog niet veel mensen kennen. Maar ook als zij zich onzeker voelen in hun contacten met anderen. Jongeren zijn vaak erg bezig met hoe anderen over hen denken. Een gevoel van eenzaamheid kan ook helpen om op zoek te gaan naar meer contacten. Bijvoorbeeld online of via een hobby. Dit is spannend en soms lastig omdat jongeren zich aan moeten passen aan een nieuwe situaties. Maar hier kunnen jongeren ook weer van leren.

Mediagebruik

Media gaan een steeds grotere rol spelen in het leven van jongeren. Dit kan zowel positieve als negatieve effecten hebben. Sociale media bieden mogelijkheden, maar het kan ook voor veel druk zorgen. Hoe dan ook is het iets waartoe ze zich moeten leren verhouden. Het gebruik van media in de sociale context is inmiddels net zo goed een vaardigheid die ze moeten aanleren, als andere sociale vaardigheden.

Verantwoordelijkheid

Jongeren krijgen bijbaantjes of vinden hun eerste baan en gaan geld verdienen. Zo krijgen ze meer verantwoordelijkheid en worden ze financieel onafhankelijk van hun ouders. Ze willen meer zorgen voor hun eigen geld, kleren en andere spullen, maar ook voor familie en vrienden, en misschien ook voor het organiseren van activiteiten. 

De stappen naar eigen verantwoordelijkheid kunnen stress met zich meebrengen. Niet alles lukt in één keer: soms wisselen jongeren van opleiding of moeten ze lang zoeken naar een geschikte werkplek. Daarnaast kan het stressvol zijn als het jongeren niet lukt om meer zelfvoorzienend te worden. Ze kunnen dan het gevoel krijgen dat ze achterblijven op leeftijdsgenoten en minder bij de groep te horen.

Ondersteunen van jongeren bij hobbels in hun ontwikkeling

Alle veranderingen die spelen bij jongeren kunnen zorgen voor heftige gevoelens. Als je met jongeren werkt, helpt het om te weten dat dit erbij hoort. Je hoeft niet alle problemen van jongeren op te lossen. Maar het is wel belangrijk voor jongeren om zich gehoord en gezien te voelen.

Misschien kun je helpen met praktische problemen. Samen kunnen jullie naar oplossingen zoeken. Het is niet altijd mogelijk om elk probleem meteen op te lossen. En dat hoeft ook niet. Het geeft vaak ook al veel steun als jongeren merken dat ze geholpen worden en er niet alleen voor staan. Als je helpt om orde aan te brengen in de gedachten van een jongere. Een jongere ervaart meer veerkracht als het kan vertrouwen op steun van de naasten en bekenden om zich heen.

Daarnaast is het belangrijk om jongeren te laten merken dat je vertrouwen in hen hebt. Je kunt niet alles overnemen, en jongeren moeten ook ervaren waartoe zij zelf in staat zijn. Uitdagingen in het leven geven ook ruimte om nieuwe dingen te leren en jezelf te ontdekken. Het helpt als een jongere weet dat bepaalde emoties heel normaal zijn in een situatie. En dat je een jongere het vertrouwen geeft dat het oplossingen kan vinden.

Aandacht voor mentale problemen bij jongeren: de juiste balans

Er is veel aandacht voor mentale problemen bij jongeren. Het is goed dat erover gesproken wordt, want een taboe op mentale problemen is schadelijk. Tegelijk moeten problemen niet groter gemaakt worden dan ze zijn, of te veel eenzijdige aandacht krijgen. Want hierdoor kunnen problemen juist erger worden.

Lees meer bij Aandacht voor mentale problemen bij jongeren: de juiste balans

Jongeren in een kwetsbare positie

Als jongeren weinig steun krijgen uit hun eigen sociale netwerk, zijn zij erg kwetsbaar. Het helpt jongeren als er een steunfiguur is waar zij op kunnen terugvallen. En die hen bij praktische en emotionele problemen helpt waar dat nodig is. Lees meer over jongeren die in een kwetsbare situatie opgroeien bij Waar lopen jongeren tussen 16 en 27 jaar tegenaan?

Meer informatie

Veerkracht en mentale gezondheid zijn sterk afhankelijk van je sociale omgeving (Sarjeugd.nl)De Veerkracht-praatplaat (Augeo.nl)