Signalering van seksuele uitbuiting

Signaleren van seksuele uitbuiting is lastig

Signaleren of er sprake is van seksuele uitbuiting is niet eenvoudig. Dit heeft een aantal redenen:

• De uitbuiters zijn vaak online actief. Hierdoor is het probleem vaak niet zichtbaar.
• Kinderen die slachtoffer zijn van seksuele uitbuiting ontkennen vaak dat er sprake is van gedwongen seks of uitbuiting. Ook komt het vaak voor dat zij het niet op die manier beleefd hebben.

Praten met slachtoffers van seksuele uitbuiting

Een praktisch hulpmiddel voor het signaleren van meisjesslachtoffers is het stappenplan voor signaleren: Hoe signaleer je slachtoffers? Het stappenplan beschrijft wat je als hulpverlener kunt doen bij vermoedens van seksuele uitbuiting. Ook vind je er tips voor screening en aandachtspunten voor gespreksvoering. De stappen geven houvast bij het aanpakken van uitbuiting door mensenhandelaars.

De volgende punten dragen bij aan een betere signalering:

• Een jongere doet een onthulling over seksuele uitbuiting eerder spontaan dan tijdens een gepland gesprek. Bijvoorbeeld tijdens de afwas. Praat dus met elke jongere over seks en eventuele nare ervaringen op dit gebied. Weet wat je kunt doen waardoor een jongere je in vertrouwen neemt. Wees beschikbaar voor de jongere, oordeel niet en bied waar nodig veiligheid.
• Heb oog voor onderliggende trauma's uit vroege jeugdjaren.
• Heb oog voor beperkte verstandelijke vermogens bij jongeren. Seksuele uitbuiters spelen in op het beperkte vermogens van potentiële slachtoffers om een situatie goed in te schatten en 'nee' te zeggen. Meisjes met een seksueel trauma of een licht verstandelijk beperking (lvb) lopen extra risico om slachtoffer te worden van seksuele uitbuiting.
• Slachtoffers zien de problematiek vaak anders dan professionals. Zo voelen meisjes zich niet altijd het slachtoffer van seksuele uitbuiting. Ze zien de uitbuiters als hun vriend of ex-vriend, voelen zich sterk loyaal aan hem en ervaren rouw wanneer zij van hem loskomen.
• Slachtoffers kunnen ook anderen seksueel uitbuiten. Zij kunnen daartoe gedwongen worden.
• Jongeren die anderen ronselen in opdracht van een seksuele uitbuiter kunnen ook een kwetsbaar verleden hebben. Denk bijvoorbeeld aan het eerder meemaken van seksueel misbruik.
• Een goede samenwerking is essentieel voor een succesvolle signalering en aanpak van seksuele uitbuiting. Professionals vanuit de politie, het medisch circuit, de jeugd-ggz, de jeugd-lvb-zorg en het onderwijs moeten deel uitmaken van de aanpak.

De handreiking is specifiek gericht op meisjes omdat zij verreweg de grootste groep slachtoffers vormen.

Mogelijke signalen van jongens in een uitbuitingssituatie

Mogelijke signalen zijn:

• Lichamelijke klachten
• Plotselinge gedragsverandering
• Veel geld op zak
• Nieuwe spullen of kleding
• Middelenverslaving
• Verslechterde schoolprestaties
• Wegloopgedrag
• Isolatie van vrienden of familie

Al deze verschillende signalen maken duidelijk hoe moeilijk signaleren is. Signalen kunnen ook op andere problematiek wijzen. Wanneer een onderbuikgevoel of signalen aanwezig zijn, is het in ieder geval belangrijk om uit te zoeken wat er aan de hand is.

Risicotaxatie-instrumenten

Onderdeel van het stappenplan is het gebruik van een risicotaxatie-instrument:

Het Risicotaxatie-instrument Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag (RiS) is aangevuld met een deel over signalen en risico's meisjesslachtoffers loverboys (RiS-L). Het instrument is alleen beschikbaar in de beveiligde omgeving van Jeugdzorg Nederland en in BergOp. Professionals die niet werken met BergOp en organisaties die geen lid zijn van Jeugdzorg Nederland, maar wel werken met slachtoffers van seksuele uitbuiting, kunnen informatie over het RiS-L opvragen via veiligopgroeien [at] nji.nl (veiligopgroeien[at]nji[dot]nl). Alleen verzoeken die worden verstuurd met een mailadres dat verwijst naar een professionele organisatie worden gehonoreerd.

Het instrument 11VB brengt voor meisjes met een licht verstandelijke beperking (lvb) in kaart hoeveel risicofactoren er zijn die de kans om slachtoffer te worden van mensenhandel vergroten.

Lees ook meer over de werkwijze van uitbuiting en het risicoprofiel van slachtoffers. Vermoed je dat iemand slachtoffer is van seksuele uitbuiting? Lees dan wat je kunt doen op het gebied van melding en registratie.

Vermoedens seksuele uitbuiting bespreken

Er zijn verschillende landelijke en lokale instanties om vermoedens en signalen te melden. Bij sommige meldpunten kunnen ook signalen van daders worden gemeld.

• Regionaal meldpunt; het meldpunt onderzoekt, verifieert, stelt vast, classificeert en koppelt terug. Zie bijvoorbeeld Rotterdam.
• Veilig Thuis (regionaal)
• Zorgtafel, overlegtafel en dergelijke, al dan niet voor mensenhandel of specifiek seksuele uitbuiting. Hier zitten meerdere organisaties bij elkaar aan tafel, waarbij afspraken zijn vastgelegd in een convenant.
• Zorgcoördinator mensenhandel, meestal belegd bij één organisatie in de regio.
• CoMensha coördineert de hulp aan meerderjarige slachtoffers, maar biedt ook advies over minderjarigen.
• Meld Misdaad Anoniem  (landelijk)
• Centrum voor Seksueel Geweld  (regionaal)