Een goede aanpak van mensenhandel en uitbuiting valt of staat samen met aandacht voor preventie. Het is daarbij van belang om preventie, signalering, hulp en nazorg op elkaar te laten aansluiten, zowel in beleid als in de praktijk.
Preventie van daderschap en slachtofferschap
Zonder daders zijn ook geen slachtoffers van seksuele uitbuiting. Preventie moet zich dus ook richten op potentiële daders. Wat opvalt in de dadermonitor seksueel geweld tegen kinderen (2021) is het grote aantal jonge daders. Een kwart van alle daders minderjarig. Volgens de rapporteur is er aandacht nodig voor het praten en leren over seksualiteit en gewenste omgangsvormen, met aandacht voor de (online) leefwereld van jongeren. Ook zijn dit onderwerpen die helpen in preventie van slachtofferschap. Hoewel slachtoffers geen schuld hebben, kan meer bewustzijn en kennis wel helpen om steviger grenzen aan te geven of hulp te betrekken in risicovolle situaties. Ook bij slachtoffers gaat het dan om thema's als weerbaarheid, zelfbeeld, zelfvertrouwen, media, normen en waarden in relaties en seksualiteit.
Er is structureel aandacht nodig voor preventie op alle terreinen: in het onderwijs, thuis, op de sportclub en ook in wetgeving. Het is dan ook een gezamenlijke opgave.
Aandachtspunten bij preventie
- Benader jongeren bij preventie via thema's als criminaliteit, weerbaarheid, zelfbeeld, zelfvertrouwen, media, normen en waarden in relaties, weerbaarheid, zelfbeeld, zelfvertrouwen en seksualiteit.
- Let op onbewuste victim blaming. Maak duidelijk dat een slachtoffer zelf geen schuld heeft in een uitbuitingssituatie.
- Zorg dat het preventiepakket aansluit bij de doelgroep.
- Speel in op actuele ontwikkelingen zoals nieuwe apps of trends op internet en sociale media.
- Geef preventieprogramma's en voorlichting een structurele plek in het reguliere lesaanbod op scholen, startend in het primair onderwijs.
- Meer informatie over grensoverschrijdend gedrag lees je op de pagina's over Seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Programma's, trainingen en materialen
De Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen rapporteerde in juni 2017 dat er nog veel moet verbeteren om seksueel geweld tegen kinderen te voorkomen met seksuele en relationele vorming in het onderwijs. Er zijn geen lesmethodes die bewezen effectief zijn in het voorkomen van seksueel geweld. Het beste alternatief is kiezen voor theoretisch onderbouwde methoden. Lees meer in de publicatie Effectief preventief.
Er zijn verschillende programma's en materialen beschikbaar op het gebied van preventie.
- Om het gesprek over social media gebruik en seksuele weerbaarheid beter aan te kun je gebruik maken van de Tips voor een goed gesprek tussen volwassenen en jongeren over sociale media en online seksuele weerbaarheid zijn te vinden in de handreiking Hoe was jouw dag op internet?.
- Informatie en tips over internetgebruik vind je in de Toolbox mediaopvoeding.
- Voor het inschatten en bespreekbaar maken van seksueel grensoverschrijdend gedrag is het Vlaggensysteem ontwikkeld. Lees meer over het Vlaggensysteem op de website van Movisie. Er zijn ook aangepaste versies van het Vlaggensysteem voor verschillende specifieke doelgroepen. Zo is er voor kinderen en jongeren met een lvb Vlaggensysteem op een bordje. Ook is er een versie voor de residentiële jeugdzorg.
- Het Merel van Groningen-project is een themapakket over loverboyproblematiek, met als hoofddoel preventie door kennis en inzicht onder jongeren vergroten. Het themapakket kan aangeboden worden binnen alle vormen van onderwijs en jeugdhulporganisaties en is geschikt voor jongens en meisjes. Lees de beoordeling van het project op Movisie.nl en kijk op Merelvangroningen.nl.
- Werk je in het onderwijs en vermoed je dat er loverboys of lovergirls in of rond de school zijn? Kijk op de website van Stichting School en Veiligheid welke stappen je kunt nemen, en wanneer je de politie kunt inschakelen.
- Het Rode Kruis Centrum tegen Kinderhandel Mensenhandel (CKM) en Fier ontwikkelden een gratis training voor docenten in het voortgezet onderwijs. Ook stellen zij lesmateriaal over mensenhandel en een toolkit signalering en preventie beschikbaar.
