Verklarende analyse in de af- en ombouw van JeugdzorgPlus: vragen en antwoorden

Een verklarende analyse is een manier om gezamenlijk te begrijpen wat een jongere nodig heeft en hoe dit bereikt kan worden. Je kijkt niet alleen naar wat er aan de buitenkant zichtbaar is, maar vooral naar de oorzaken daarachter. Een verklarende analyse maak je samen met de jongere, de ouders, mensen uit hun omgeving en andere betrokken professionals. Je kijkt breed naar wat er speelt, wat er goed gaat, wat eerder geprobeerd is en wie er kunnen helpen.

Een verklarende analyse geeft niet alleen antwoord op losse vragen, maar laat juist zien hoe die vragen met elkaar samenhangen. Naast het stellen van de juiste vragen is het ook belangrijk om goed te luisteren. Zo ontstaat er een gedeeld beeld van de situatie. Dat helpt om betere beslissingen te nemen en passende hulp te bieden.

Nog te vaak komen jongeren in JeugdzorgPlus zonder dat goed is onderzocht wat er precies aan de hand is. Vaak gaat het om spoedplaatsing, waarbij weinig tijd is om samen te kijken wat de jongere écht nodig heeft. Daarnaast worden veel beslissingen genomen zonder dat de jongere zelf betrokken is. Dit zorgt ervoor dat hulp vaak alleen gericht is op wat je ziet, zoals het gedrag, en niet op de onderliggende patronen. Daardoor blijven die patronen bestaan, met mogelijk schadelijke gevolgen voor de jongere.

Een verklarende analyse is daarom belangrijk, vooral bij complexe problemen. Samen breng je in kaart wat er aan de hand is, en hoe verschillende dingen elkaar beïnvloeden en in stand houden. De organisaties en professionals vanuit hulpverlening en onderwijs die betrokken zijn bij het gezin, zijn vaak mede onderdeel geworden van negatieve patronen die van invloed zijn op de jongere.

Met een verklarende analyse begrijp je deze patronen beter. Zo kun je samen kiezen voor hulp en interventies die echt passen bij wat het probleem veroorzaakt. Dat zorgt voor betere hulp en minder doorplaatsingen. Op de lange termijn bespaart dit ook kosten, omdat hulptrajecten vaker slagen.

Komt een jongere toch zonder een gedeelde verklarende analyse in de JeugdzorgPlus? Dan is het belangrijk om zo snel mogelijk alsnog samen zo'n analyse te maken.

Een verklarende analyse is een zorgvuldig proces, waarin je samen met de jongere, ouders, hulpverleners en anderen uit de omgeving onderzoekt wat er aan de hand is en waarom. Het is een gezamenlijk proces waarin iedereen gelijkwaardig is. 

Bij een verklarende analyse gaat het niet alleen om de werkwijze, maar ook om de manier waarop betrokken professionals en organisaties naar situaties kijken en met gezinnen samenwerken. 

Formats

Er zijn verschillende formats die kunnen helpen bij het opstellen van een verklarende analyse. Onderstaande voorbeelden helpen om het proces stap voor stap te doorlopen en alle belangrijke aspecten mee te nemen:

Het Format 7-factorenmodelDe Verklarende Analyse (model van Hilde Tempel en Laura Geesing)Het Format van regionaal expertteam GroningenSamen1Analyse

Verzamel informatie

Je begint met het verzamelen van informatie vanuit verschillende kanten: praat met de jongere, ouders, hulpverleners, school en anderen die betrokken zijn. Verzamel zoveel mogelijk informatie over wat er speelt, wat al geprobeerd is en wat er goed gaat, zodat je een compleet beeld krijgt.

Als je samenwerkt met verschillende professionals, zoals gedragswetenschappers, jeugdhulpverleners, orthopedagogen, psychologen of psychiaters, brengt iedereen zijn eigen rol en deskundigheid in. Hierdoor ontstaat een volledig en goed onderbouwd beeld van de situatie.

Bij complexe situaties is het altijd raadzaam dat professionals met verschillende expertises samenwerken. In de Jeugdzorg Plus is er bovendien consensus over dat er altijd een medewerker betrokken is die WO of WO+ geschoold is. Dit is vanwege de kennis en ervaring van een WO-geschoolde professional op het gebied van klinisch redeneren. Hierbij worden mogelijke verklaringen met hulp van wetenschappelijke kennis getoetst.

Begrijp hoe alles samenhangt

Kijk niet alleen naar het kind zelf, maar ook naar de mensen om het kind heen en wat er gebeurt in het leven van het kind. Onderzoek hoe de relaties en contacten tussen het kind, het gezin, hulpverleners en bijvoorbeeld de school van invloed zijn op de problemen. Let niet alleen op de contacten tussen het kind en het gezin, maar ook hoe de samenwerking is tussen gezin, school en hulpverleners. Zo begrijp je beter wat ervoor zorgt dat de situatie blijft zoals die is, of juist verandert.

Bespreek de bevindingen en maak een plan

Belangrijk is dat je regelmatig met de jongere en ouders bespreekt of jouw uitleg klopt met hoe zij de situatie ervaren. Bepaal samen welke hulpvraag of problemen prioriteit heeft. Werk vervolgens samen aan een plan met concrete doelen, waarbij je afspraken maakt over de benodigde ondersteuning en wie welke taak op zich neemt.

Houd de analyse actueel

Een verklarende analyse is geen statisch document, en is veranderbaar. Als je nieuwe dingen ontdekt of als de situatie verandert, pas je de analyse aan. Zo blijf je altijd werken aan wat op dat moment het beste is voor de jongere  en het gezin.

Tot er voldoende passende alternatieven zijn, worden sommige jongeren nog doorverwezen naar JeugdzorgPlus. In de Bestuurlijke afspraken transformatie gesloten jeugdhulp staat dat er voorafgaand aan een plaatsing een verklarende analyse moet zijn opgesteld. Daarom is het belangrijk dat de betrokken aanmelder, zoals het wijkteam of een gecertificeerde instelling, deze analyse zo vroeg mogelijk maakt. Dit lukt nog niet altijd. Hierdoor komt de taak nu vaak nog bij de instelling te liggen die uitvoering geeft aan de machtiging gesloten jeugdhulp.

De professional moet goed kunnen luisteren en breed kijken: niet alleen naar het probleem zelf, maar ook wat daar omheen speelt. Het is belangrijk dat moeilijke of pijnlijke onderwerpen op een zorgvuldige en passende manier besproken worden, op een manier die past bij de beleving van de jongere en het gezin. Ook is het nodig om hoofd- en bijzaken uit elkaar te houden, de eigen grenzen en mogelijkheden te kennen, en op tijd andere deskundigen te betrekken als dat nodig is.