Samenhangend armoedebeleid in de gemeente

Mensgerichte benadering

Een effectieve aanpak van armoede begint met een mensgerichte benadering. Dat betekent dat je beleid maakt vanuit de leefwereld van gezinnen, door te kijken hoe zij hun situatie ervaren en wat ze nodig hebben. Gezinnen moeten makkelijk kunnen zien welke hulp beschikbaar is, die hulp moet toegankelijk zijn en aansluiten bij hun situatie.

Mensgericht werken betekent ook kritisch kijken naar je eigen houding als beleidsmaker. Zoals hoe je over mensen in armoede denkt, hoe je met ze omgaat en hoe je ze wilt helpen. Dit betekent dat het niet draait om oordelen en controleren of mensen kunnen aantonen dat ze bepaalde hulp nodig hebben. Vaak is binnen de gemeente al bekend waar deze mensen recht op hebben. Het gaat juist om respectvol luisteren, mensen vertrouwen, samen oplossingen zoeken en steun bieden.

Samenhang in beleid vraagt samenwerking

Je kunt armoede alleen aanpakken als het systeem ruimte biedt voor maatwerk en samenwerking vanuit gedeelde uitgangspunten. Losse regelingen en kortlopende projecten, zoals tijdelijke voedselhulp, zijn niet genoeg. Het vraagt om samenwerking met collega's binnen de gemeente en met andere partners, vanuit gedeelde uitgangspunten. Zo vullen jullie elkaar aan en ontstaat er een samenhangende aanpak.

Zo werk je als gemeente samen aan armoedebeleid

Aanpak op vier niveaus voor samenhangend beleid

Armoede vraagt om een brede aanpak. Die aanpak kun je versterken door op vier niveaus te werken, van een sterke pedagogische basis tot passende hulp voor gezinnen die dat nodig hebben. Het is belangrijk om alle niveaus mee te nemen voor een duurzaam effect.

Een sterke pedagogische basis

Kinderen die thuis minder kansen hebben, ontwikkelen zich beter wanneer hun omgeving hen ondersteunt, stimuleert en activiteiten biedt. Dat kan op school, in de buurt of bij sport en cultuur. Daarom is het belangrijk om aandacht te hebben voor een sterke pedagogische basis. Een stimulerende leefomgeving, goede sociale relaties en plekken om elkaar te ontmoeten zijn daar onderdeel van. Voorbeelden zijn voorschoolse educatie, toegankelijke kinderopvang, goed onderwijs en sport- of cultuuractiviteiten. Steun van ouders, leraren en andere volwassenen helpt kinderen zich veilig te voelen, vertrouwen te krijgen. Zo ontwikkelen ze belangrijke sociale en praktische vaardigheden om mee te doen in de samenleving. Als gemeente kun je dit versterken met formele en informele initiatieven, zoals mentorprojecten of ouderbijeenkomsten.

Hoe versterk je als gemeente de pedagogische basis?De pedagogische basis in het kortWat zijn pedagogische sociale relaties?Wat is de pedagogische leefomgeving?

Goede preventie 

Sommige groepen mensen lopen een groter risico om in armoede te leven, zoals eenoudergezinnen en kinderen in aandachtswijken. Beleid dat inspeelt op hun behoeften vergroot hun kansen en kan sociale uitsluiting voorkomen. Denk aan talentontwikkeling, financiële educatie of toegang tot sport- en cultuuractiviteiten via kindregelingen. Het is daarbij belangrijk dat gezinnen weten welke hulp beschikbaar is en hoe ze die kunnen gebruiken.

Een sterke eerste lijn

Professionals in de eerste lijn, zoals de jeugdgezondheidszorg, wijkteams en jongerenwerkers, signaleren vaak als eerste armoede. Ze spelen een belangrijke rol bij het herkennen van problemen, het bespreekbaar maken en het verbinden van gezinnen met hulp. Daarvoor hebben ze kennis, handelingsruimte en tijd nodig om vertrouwen op te bouwen. Ook samenwerking is nodig. Gemeenten kunnen hen versterken in hun deskundigheid, bijvoorbeeld in stress-sensitief en outreachend werken, en door ruimte te geven voor maatwerk.

Rapport Kansrijk armoedebeleid voor kinderen

Passende hulp en ondersteuning voor duurzame effecten

Niet elk gezin redt het met alleen basisvoorzieningen. Voor stabiliteit is een voldoende en voorspelbaar inkomen nodig. Daarnaast is het belangrijk dat gezinnen hulp krijgen die toegankelijk is, duidelijk maakt wat ze kunnen verwachten en aansluit bij wat ze nodig hebben. Denk aan schuldhulp, opvoedondersteuning of mentale zorg. Omdat elk gezin anders is, is maatwerk nodig. Regels en procedures rondom verschillende vormen van hulp, en de toegang tot die hulp, moeten beter op elkaar aansluiten. Bijvoorbeeld met een integrale verordening, zodat gezinnen niet vastlopen. Voor gezinnen met complexe problemen is een intensieve en domeinoverstijgende samenwerking nodig, zoals tussen jeugdhulp, schuldhulp, onderwijs en veiligheid.

Zo werk je als gemeente samen aan armoedebeleid

Visie en uitvoering verbinden

Samenhangend beleid betekent dat de visie en uitvoering op elkaar aansluiten. Dat zie je terug in hoe gezinnen toegang krijgen tot hulp, hoe de gemeente hulp inkoopt en financiert en hoe resultaten worden gevolgd. Een leidend principe, zoals 'ongelijk investeren voor gelijke kansen', helpt daarbij. Samen leidende principes kiezen geeft richting aan keuzes over wie toegang krijgt, welke hulp je inkoopt en wat je monitort.

Leidende principes geven richting aan het sociaal domeinHarmonie in het sociaal domein10 randvoorwaarden voor een effectieve jeugdaanpak binnen de gemeente