Er zijn veel factoren die een rol spelen bij radicalisering, en die dus ook relevant zijn om radicalisering te voorkomen. Lees hier hoe je als professional kan inzetten op beschermende factoren en op het bevorderen van veerkracht, en welke interventies hierbij kunnen helpen.
Beschermende factoren
Effectieve preventie betekent niet alleen risicofactoren terugdringen, maar ook beschermende factoren versterken. Beschermende factoren dragen immers bij aan een positieve ontwikkeling van kinderen en jongeren. Het Nederlands Jeugdinstituut heeft een top tien van beschermende factoren voor de positieve ontwikkeling van jeugd samengesteld op basis van bestaand onderzoek en gangbare theorieën.
Voorbeelden van beschermende factoren die een positieve invloed kunnen hebben op het tegengaan van radicalisering zijn:
- Sociale binding: jongeren hebben warme, ondersteunende relaties. In het gezin, op school, met vrienden, in de wijk.
- Kansen voor betrokkenheid: jongeren leveren een concrete, betekenisvolle en gewaardeerde bijdrage aan de verbanden waarvan ze deel uitmaken, zoals familie, school en gemeenschap.
- Positieve identiteit: jongeren met eigenwaarde, positieve verwachtingen over de toekomst en persoonlijke effectiviteit stellen zichzelf hogere doelen en zijn gemotiveerd om deze doelen te bereiken.
Risicofactoren
Er zijn veel verschillende risicofactoren voor radicalisering. Het terugdringen van deze risicofactoren heeft een preventieve werking.
In dit model van de onderzoekers Sieckelinck en Gielen worden de volgende risicofactoren weergegeven:
- sociale factoren, zoals marginalisatie en discriminatie
- politieke factoren, zoals wij-zij-verhalen
- ideologische factoren, zoals neonazisme of een jihadistische versie van de islam
- culturele factoren en identiteitscrisis
- psychologisch trauma
- rekrutering or ronselen en sociale media
- groepsdynamiek
Sieckelinck en Gielen beschrijven in de blauwe cirkels zes thema's waarop beschermende programma's gericht kunnen zijn. Het versterken van deze positieve factoren is volgens hen gemakkelijker dan het verzachten van negatieve omstandigheden.
Veerkracht
Veerkracht stelt ons in staat om goed om te gaan met veranderingen en uitdagingen in het leven. Dan gaat het bijvoorbeeld om het herstellen na een negatieve gebeurtenis, of het aanpassen aan een nieuwe situatie.
In een artikel over het voorkomen van gewelddadig extremisme noemen onderzoekers Stephens, Sieckelinck en Boutellier dat vier thema's centraal moeten staan om veerkracht te bevorderen en extremisme te voorkomen:
- Een veerkrachtig individu: cognitieve ontwikkeling, karaktervorming en versterking van waarden
- Identiteit: ruimte voor jongeren om hun identiteit te ontwikkelen
- Dialoog: ruimte voor dialoog waarin verschil van mening mag bestaan
- Een veerkrachtige gemeenschap waarmee jongeren zich verbonden voelen
Meer informatie over het belang van veerkracht en mogelijkheden om veerkracht bij jongeren te versterken vind je in de volgende publicaties:
Handen ineen voor meer veerkracht bij jongeren Effectief samenwerken om de veerkracht van jongeren te versterken: een stappenplan Benader jongeren vanuit kracht en verbondenheid
Interventies
Preventieve interventies om radicalisering tegen te gaan zijn er in vele vormen. Om te weten of je op de goede weg bent met een preventieve aanpak kun je de Toolkit Evidence Based Werken bij de Preventie van Radicalisering gebruiken. Deze biedt kennis, geleerde lessen, checklists en formats om preventieve interventies te evalueren. Daarnaast bevat de Toolkit informatie over de volgende interventies:
- Sleutelfigurennetwerk
- Multidisciplinair casusoverleg
- Weerbaar opvoeden
- Theater
Op de website van Platform JEP vind je meer informatie over specifieke interventies.
