Wat kan ik preventief doen tegen radicalisering?

Risicofactoren zijn lastig te verminderen

Er zijn veel verschillende risicofactoren aanwezig die van invloed kunnen zijn op een radicaliseringsproces. Wanneer je de omgeving kent waarin een jongere opgroeit, kun je alert zijn op risico's van radicalisering. Voorbeelden van risicofactoren in de omgeving van een jongere zijn:

• sociale factoren (discriminatie)
• politieke factoren (wij-zij verhalen)
• ideologische factoren (salafistisch-jihadistische interpretaties van de islam of neonazisme)
• culturele factoren en identiteitscrisis
• rekrutering en sociale media
• groepsdynamiek (vrienden actief in extremistisch netwerk)

In de afbeelding hieronder staan de risicofactoren voor radicalisering in de donkergroene cirkels rond het 'individu', namelijk:

Figuur: Caleidoscoop van Ranstorp, zoals ingevuld door Sieckelinck en Gielen.

Risicofactoren bevinden zich vaak op maatschappelijk of groepsniveau. Een professional kan die in een één-op-één relatie met een jongere moeilijk beïnvloeden. Het verminderen van risicofactoren kan helpen bij het voorkomen of tegengaan van radicalisering bij jongeren. Maar dit is vaak een lastig proces. In je relatie met een jongere is het daarom haalbaarder om je te richten op het versterken van beschermende factoren. Daarmee zet je iets positiefs als alternatief tegenover de risico's.

Versterken van beschermende factoren

Beschermende factoren dragen bij aan een positieve ontwikkeling van kinderen en jongeren. Deze factoren ondersteunen het gezond, veilig en kansrijk opgroeien. Ze maken een kind minder kwetsbaar. Hoe meer beschermende factoren er zijn in het leven van een kind of jongere, hoe beter. Ook bij het voorkomen of tegengaan van radicalisering helpt het daarom om beschermende factoren te versterken. Al is het geen garantie dat dat altijd lukt. Lees meer over beschermende factoren.

Hieronder staan drie belangrijke voorbeelden van beschermende factoren. Deze factoren kunnen een positieve invloed hebben op de ontwikkeling van kinderen en jongeren. Als professional kun je hierbij ondersteunen.

Sociale binding

Jongeren hebben ondersteunende relaties. In het gezin, op school, met vrienden, in de wijk.

Jongeren gaan bijvoorbeeld naast dat zij naar school gaan, ook naar een sportclub. Ze voelen zich ondersteund door hun ouders, een docent, een jongerenwerker of sportcoach. Ook kunnen ouders ondersteund worden in het versterken van de relatie met hun kind. Bijvoorbeeld door de interventie Praten met kinderen.

Kansen voor betrokkenheid

Jongeren leveren een concrete, betekenisvolle en gewaardeerde bijdrage aan de verbanden waarvan ze deel uitmaken, zoals familie, school en gemeenschap.

Een voorbeeld is de stichting Triple Threat uit Haarlem waar jongeren uit de buurt onderdeel kunnen worden van een gemeenschap. Door activiteiten in sport, cultuur en lifestyle worden jongeren ondersteund op hun pad naar zelfredzaamheid. Jongeren die al langer meedraaien in de gemeenschap worden mentor van nieuwelingen.

Erkenning en waardering voor positief gedrag

Om hun sociaal gedrag te versterken is van groot belang dat kinderen erkenning en waardering krijgen voor positief gedrag.

Op school kan dit bijvoorbeeld met een methode als Taakspel of middels 'opstekers' uit De Vreedzame School.

Het belang van veerkracht 

Dankzij hun veerkracht kunnen mensen goed omgaan met veranderingen en uitdagingen in het leven. Zoals herstellen na een negatieve gebeurtenis of aanpassen aan een nieuwe situatie. Veerkracht kan zorgen dat iemand minder gevoelig is voor negatieve invloeden of dat de gevolgen minder groot zijn.

Veerkracht speelt een belangrijke rol in de preventie van polarisatie, radicalisering en extremisme. Daarom richten programma's voor het voorkomen of tegengaan van radicalisering zich vaak op het vergroten van de veerkracht van individuele jongeren en hun omgeving, zoals de familie, vriendengroep, buurt of gemeenschap.

Manieren om veerkracht te vergroten zijn weergegeven in de grote bollen rond het 'individu' in de afbeelding hierboven. Het doel van deze zes manieren en op welke manier dat kan bijdragen aan het vergroten van veerkracht staat hieronder weergegeven.

Programma's en interventies zijn te vinden in de databank Effectieve jeugdinterventies. Een overzicht van aanpakken voor het versterken van veerkracht en weerbaarheid wordt ook gegeven in de richtlijn Radicalisering.

Ben ik op de goede weg met preventie?

Om te weten of je op de goede weg bent met de preventie van radicalisering kun je de Toolkit Evidence Based Werken bij de preventie van radicalisering gebruiken. In deze toolkit vind je kennis, geleerde lessen, checklists en formats om preventieve interventies te evalueren.

Meer informatie

Over factoren die van invloed zijn op het ontstaan en tegengaan van radicalisering lees je meer bij Factoren bij radicalisering.

Over het belang van veerkracht en mogelijkheden om veerkracht bij jongeren te versterken lees je meer in de publicaties:

• Handen ineen voor meer veerkracht bij jongeren
• Effectief samenwerken om de veerkracht van jongeren te versterken: een stappenplan
• Benader jongeren vanuit kracht en verbondenheid