Beleid en ontwikkelingen bij seksuele uitbuiting

Inspectie over hulp aan slachtoffers seksuele uitbuiting

De kwaliteit van de gespecialiseerde jeugdhulp aan slachtoffers van seksuele uitbuiting is goed. Dat concludeert de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd in 2018 in haar rapport De kwaliteit van de gespecialiseerde jeugdhulp aan slachtoffers van loverboys. De inspectie deed onderzoek bij dertien jeugdhulpaanbieders die gespecialiseerde residentiële hulp bieden. Naast de positieve punten constateert de inspectie dat de minderjarige slachtoffers nog niet altijd worden herkend en daardoor nog onvoldoende worden doorverwezen naar de gespecialiseerde jeugdhulp.

Commissie Azough

Meerdere jeugdzorgorganisaties in Nederland sloten zich in 2014 aan bij de Commissie 'Aanpak meisjesslachtoffers loverboys/mensenhandel in de zorg voor jeugd'. Dit was mede op initiatief van Jeugdzorg Nederland. De reden was de bezorgdheid over de bestaande aanpak van seksuele uitbuiting en het groeiende aantal slachtoffers. Volgens de jeugdzorg ontbrak het aan een integrale ketenaanpak voor deze slachtoffers.

Actieplan en aanpak slachtoffers in de zorg voor jeugd (2014 - 2015)

De Commissie stelde onder onafhankelijk voorzitterschap van Naima Azough een actieplan op om de effectiviteit van de bestaande aanpak te verbeteren.

• Actieplan 'Hun verleden is niet hun toekomst'

Als vervolg op het actieplan zijn diverse praktische handreikingen ontwikkeld. Deze helpen jeugdhulpprofessionals bij het aanpakken van problemen rond loverboys en mensenhandel. Lees meer over de handreiking voor signalering, melding en registratie of samenwerking met politie en justitie, of bekijk het overzicht van hulpmiddelen.

Onderzoek signalering en registratie

Het zicht op minderjarige slachtoffers van mensenhandel is nog steeds onvoldoende. Dat blijkt uit onderzoek van CoMensha, het Nederlands Jeugdinstituut, Jeugdzorg Nederland, het Landelijk Kenniscentrum LVB en Tilburg University, gepubliceerd in 2020. Het onderzoek bestond uit een praktijkstudie en een landelijke enquête.

De studies laten zien dat jeugdhulpverleners behoefte hebben aan meer kennis over mensenhandel en signalering ervan. Ook helpt het om het thema te borgen in de organisatie en structureel te agenderen, bijvoorbeeld via een aandachtfunctionaris. Verder wordt de meldcode te weinig gebruikt in de praktijk en is meer samenwerking nodig in de keten.

Het onderzoek geeft verschillende aanbevelingen:

• Training en scholing van jeugdhulpverleners.
• Aandacht voor de verschillende verschijningsvormen van mensenhandel.
• Uitbreiden van kennis over bestaande risicotaxatie-instrumenten en hulpmiddelen.
• Meer aandacht voor het thema mensenhandel in de organisatie.
• Aanstellen van een aandachtfunctionaris.
• Duidelijke afspraken maken over melding en registratie bij CoMensha.
• Versterken van de samenwerking met lokale en regionale stakeholders.
• Verdere verkenning van mogelijkheden voor registratie zonder toestemming.
• Verdere verkenning van mogelijkheden voor verplichte registratie.

Onderzoeksrapporten Signalering en registratie. Slachtoffers mensenhandel in de jeugdhulpverlening

• Deelonderzoek 1: een praktijkonderzoek in vier jeugdinstellingen. Het praktijkonderzoek was gericht op het verhelpen van knelpunten in de signalering van seksuele uitbuiting.
• Deelonderzoek 2: een verkennend onderzoek naar optimalisering. Tilburg University hield een enquête onder 150 professionals van 72 jeugdhulpinstellingen.
• Conclusies en aanbevelingen

Verbetertraject slachtoffers met een licht verstandelijke beperking (lvb) of psychische problematiek (ggz) (2016-2017)

Het Landelijk Kenniscentrum LVB werkt in samenwerking met het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie, Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland, GGZ Nederland en de Vereniging Orthopedagogische Behandelcentra (VOBC) aan het verbeteren van de aanpak voor slachtoffers van mensenhandel en seksuele uitbuiting met een licht verstandelijke beperking (lvb) of psychische problematiek (ggz). Het is een vervolg op de resultaten van de commissie Azough uit 2014 en 2015. De daarbij ontwikkelde handreikingen worden aangevuld met specifieke aanbevelingen voor lvb en ggz.

Onderzoeken en inventarisaties

Onderzoek Jongensslachtoffers (2016-2017)

Er is weinig bekend over de aard en omvang van minderjarige jongens die slachtoffer zijn van seksuele uitbuiting. Regioplan en Shop Den Haag doen onderzoek naar jongensslachtoffers van binnenlandse mensenhandel. Het doel van het onderzoek is om meer inzicht te krijgen in het fenomeen van slachtofferschap onder jongens. Denk bijvoorbeeld aanmogelijke vindplaatsen, vormen van contactlegging, en de manier van werven. Wat betekent dit voor de mogelijkheden van signalering, zorg en begeleiding? Meer informatie vind je op de website van Regioplan.

Preventie-inventarisatie (2016-2017)

Er zijn ook veel lokale en particuliere producten ontwikkeld op het gebied van preventie. Hierdoor is er een groot en divers aanbod aan preventiemateriaal ontstaan wat het voor jongeren, ouders en scholen soms lastig maakt om te bepalen welk materiaal het meest geschikt is. Daarom voert het ministerie van Veiligheid en Justitie een quickscan uit naar deze diverse materialen. Bij de quickscan is advies ingewonnen over hoe de verschillende doelgroepen het best bereikt kunnen worden. In de quickscan is ook bekeken of er nog specifiek preventiemateriaal ontbreekt voor relevante doelgroepen.

Aanpak slachtoffers binnen gemeenten en wijkteams (2016-2017)

Uit meerdere onderzoeken blijkt dat deze problematiek zich niet beperkt tot de randstad of grote steden. In opdracht van VWS en VNG voert het NJi een ontwikkeltraject uit. Daarbij wordt onderzochthoe gemeenten de aanpak voor deze slachtoffers hebben georganiseerd en in hun beleid hebben geborgd. Ook wordt bekeken wat hierbij de rol van wijkteams is en wat er nodig is om de aanpak verder vorm te geven. Verder wordt ook na gegaan hoe de handreikingen die door de commissie Azough zijn ontwikkeld, benut kunnen worden. Tot slot is er aandacht voor de aanpak voor gemeenten. Het project is in 2017 afgerond.

Internationale expertmeeting (2017)

Op verzoek van het Ministerie van VWS organiseerde het NJi een internationale expertmeeting over de hulp aan slachtoffers van seksuele uitbuiting. Presentatie van inspirerende buitenlandse aanpakken, uitwisseling tussen behandelprogramma's in Nederland en leren van elkaar stonden hier centraal. Bekijk het verslag van de expertmeeting.

Doorontwikkeling behandelaanbod slachtoffers (2015-2016)

In het kader van het programma 'Effectief werken in de jeugdsector' van ZonMw zijn behandelmethoden voor slachtoffers van loverboys en mensenhandel doorontwikkeld, theoretische onderbouwd en beschreven. Dit om veelbelovende methoden voor opvang en behandeling van slachtoffers boven tafel te krijgen. Het Nederlands Jeugdinstituut ondersteunde zes instellingen om de (expliciete en impliciete) kennis over hun zorgprogramma op een systematische manier te beschrijven en te onderbouwen. Deze instellingen zijn De Hoenderloo Groep, Kompaan en de Bocht, Parlan, De Koppeling, Spirit en Intermetzo. Het traject bestond uit training, advies en onderlinge uitwisseling.

Het project heeft veel opgeleverd. Zo is er meer aandacht voor trauma gekomen tijdens de behandeling bij sommige instellingen, en is er meer zicht op de doelgroep die de instellingen bedienen. De eindnotitie Behandelaanbod slachtoffers van loverboys en mensenhandel beschrijft de werkwijze en de opbrengsten van het project en geeft een samenvatting van de zes behandelprogramma's en hun overeenkomsten en verschillen.