Hoe ondersteun ik jongeren bij hun toekomst?

Het beeld dat jongeren van de toekomst hebben, heeft invloed op hoe zij zich voelen en gedragen. Een positief toekomstbeeld draagt bij aan hun welbevinden en geeft ruimte voor ontwikkeling. Vooral tijdens de puberteit gaan jongeren nadenken over hun toekomst. In deze fase moeten ze ook beslissingen maken die invloed hebben op hun toekomst. Zoals het kiezen van een opleiding. Er zijn veel mogelijkheden en jongeren kunnen dit vaak niet goed overzien. Wat ontwikkelt er in deze fase en hoe kun je jongeren hierin begeleiden?

Cognitief in ontwikkeling

Over het algemeen kunnen jongeren minder goed vooruitdenken en plannen dan volwassenen. Dit komt doordat hun hersenen nog in ontwikkeling zijn. Jongeren richten zich hierdoor vaak meer op korte termijndoelen en het vervullen van hun directe behoeften. Maar jongeren ontwikkelen steeds meer cognitieve vaardigheden die hen helpen om na te denken over hun toekomst. Vooral als zij zelf iets belangrijk vinden, kunnen ze beter nadenken over de lange termijn.

Als professional is het belangrijk om hiermee rekening te houden. Het helpt om realistische verwachtingen te hebben van de cognitieve vaardigheden van jongeren. En om hen te ondersteunen bij het nadenken over hun toekomst, door stap voor stap met hen mee te denken. Bespreek met jongeren wat zij graag willen en wat zij nu al kunnen en doen om dit te bereiken. Vervolgens kun je samen bedenken wat er nog meer nodig is en welke stappen hiervoor nodig zijn. Ga uit van het tempo van de jongeren en help hen overzicht te krijgen.

Zwart-wit denken

Jongeren zijn geneigd om meer zwart-wit te denken dan volwassenen. Hierdoor kan het voor jongeren voelen alsof ze nu alles al moeten weten en kunnen. Het is voor hen lastiger om te overzien welke mogelijkheden er zijn. Zij hebben nog minder levenservaring en hebben minder beeld van hoe het leven kan verlopen. Veel mensen wisselen nog eens van beroep, of gaan iets heel anders doen na hun opleiding. De keuzes die je maakt hebben invloed, maar later kan er iets veranderen.

Ik heb mixed feelings over de toekomst. Het kan goed gaan, of het kan heel slecht gaan. Dan vind je bijvoorbeeld de opleiding toch niet leuk en dan heb je gewoon 4 jaar verspild.

Mbo-student

Het is belangrijk om hen gerust te stellen en te laten zien dat het leven nog alle kanten kan opgaan. Vertel over mensen die ze kennen, en leg uit welke opleiding zij deden, waar ze allemaal gewerkt hebben en wat ze nu doen. Hierdoor beseffen jongeren dat je toekomstbeeld en toekomstwensen vaak nog veranderd als je ouder wordt. En dat dit ook verandert door wat op je pad komt. Stimuleer jongeren om bij verschillende opleidingen te kijken en met mensen te praten met verschillende beroepen. Hierdoor zien ze soms nieuwe mogelijkheden.

Realistische verwachtingen

Als jongeren wordt gevraagd wat hun toekomstdromen zijn, antwoorden veel jongeren dat ze graag rijk of beroemd willen worden en een goede baan willen krijgen. Mede onder invloed van influencers op sociale media lijkt rijkdom het hoogst haalbare. Uit onderzoek weten we dat mensen zich vooral goed voelen als zij goede sociale contacten hebben. Mensen met kwalitatief goede relaties met vrienden, familie of mensen in hun gemeenschap voelen zich gemiddeld beter en blijven langer gezond. Onderzoek laat ook zien dat mensen blijer zijn als zij hun werk nuttig vinden en een goede balans ervaren tussen hun werk en hun sociale leven.

Help jongeren door breed na te denken over hun toekomst. Hoe zou een ideale dag er uit zien? Wat doen zij graag en wat vinden zij belangrijk? Bespreek niet alleen opleiding en werk, maar ook hobby's en mensen die belangrijk zijn voor de jongere.

Zelfinzicht

Jongeren ontwikkelen steeds meer een beeld van zichzelf. Ze vormen hun eigen ideeën over wie ze zijn en wat ze belangrijk vinden. Langzaam ontdekken jongeren wat bij hen past, waar ze goed in zijn en wat ze lastig vinden. Dit beeld krijgen ze door zich te vergelijken met anderen. En door hoe anderen op hen reageren in verschillende situaties. Door met jongeren te praten over wat zij graag doen en welke kwaliteiten en vaardigheden zij hebben, wordt het zelfinzicht groter. Dit helpt om betere keuzes te maken en geeft jongeren meer grip.

Bedenk samen met jongeren wat ze leuk vinden om te doen. Niet alleen op het gebied van opleiding en werk, maar ook met familie, vrienden en in de vrije tijd. Wat voor iemand is de jongere? Wat denkt de jongere zelf en wat zeggen anderen? Wat kost moeite en wat heeft de jongere hier al in geleerd? Misschien zijn er verrassingen voor de jongere, wat helpt om een beter beeld te krijgen over zichzelf.

Als jongeren in een stressvolle situatie opgroeien, is het moeilijk om een positief toekomstbeeld te vormen. Lees hier meer over bij Jongeren helpen omgaan met obstakels voor een positief toekomstbeeld.

De inhoud van deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met Coriena de Heer van Universiteit Utrecht.

Bronnen
  • Johnson, S. R. L., Blum, R. W., & Cheng, T. L. (2014). Future orientation: A construct with implications for adolescent health and wellbeing. International Journal of Adolescent Medicine and Health, 26(4), 459–468. https://doi.org/10.1515/ijamh-2013-0333
  • Singh, S., Kshtriya, S., & Valk, R. (2023). Health, Hope, and Harmony: A Systematic Review of the Determinants of Happiness across Cultures and Countries. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20, 3306. Doi: 10.3390/ijerph20043306
  • Steinberg, L., Graham, S., O'Brien, L., Woolard, J., Cauffman, E., & Banich, M. (2009). Age differences in future orientation and delay discounting. Child Development, 80(1), 28–44. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2008.01244.x
  • Verdugo, L., & Sánchez-Sandoval, Y. (2020). Psychological and social adjustment as antecedents of high school students' future expectations. Journal of Psychologists and Counsellors in Schools, 1–15. https://doi.org/10.1017/jgc.2020.1
  • Waldinger, R.J. & Schulz, M.S. (2010). What's love got to do with it? Social functioning, perceived health, and daily happiness in married octogenarians. Psycholgy and Aging, 25, 422 - 431.
  • Zandbergen, M. (2021). Jongeren hebben ruimte voor de toekomst nodig. https://www.socialevraagstukken.nl/jongeren-hebben-ruimte-voor-de-toekomst-nodig/
  • Zandbergen, M., Abu Ghazaleh, N., Essen, E., & Englander, S. (2020). Fieldlab toekomstplannen jongeren.

Lees ook

Alle pagina's over welbevinden

Martijn van Wietmarschen

Vragen? Neem contact op met:

Martijn van Wietmarschen

adviseur kwaliteit, beleid en monitoring
m.vanwietmarschen [at] nji.nl