Vorm geven aan de samenwerking tussen onderwijs en zorg

Werken vanuit gezamenlijke ambities

Als beleidsmaker neem je deel aan diverse overlegstructuren voor de samenwerking tussen onderwijs en zorg. Sommige hebben een formeel karakter, zoals het op overeenstemming gericht overleg passendonderwijs-jeugdhulp (OOGO) of de inkooptafel vanuit gemeenten.  

Kernvraag is of de initiatieven die voortkomen uit de samenwerking tot het gewenste resultaat leiden. In de praktijk is dit nog vaak een lastig te beantwoorden vraag.

Om grip te krijgen op de kwaliteit van het jeugdbeleid start je samen met je partners met een analyse van hoe het gaat met de jeugd; wat gaat goed en welke problemen spelen er? Wat vraagt aandacht? Daarbij helpt het om data vanuit jeugdhulp en onderwijs aan elkaar te koppelen. Benut hierbij ook informatie van professionals en ouders. Deze informatie biedt voeding om met elkaar als gemeente, zorgpartners, onderwijspartners en ouders een inhoudelijk gesprek aan te gaan.

Op basis hiervan formuleer je gezamenlijke ambities en hoe je wil dat het gaat. Dit zet je om in meetbare maatschappelijke resultaten. Denk bijvoorbeeld aan een afname van het aantal kinderen met een vrijstelling voor onderwijs. Vervolgens kijk je naar welke interventies nodig zijn om dat resultaat te bereiken en wat daarin nodig is voor de samenwerking. Denk hierbij aan de organisatie van brede voorzieningen voor de jeugd of ondersteuning dicht bij school.

Lokaal, regionaal of bovenregionaal

Een gezamenlijke ambitie en maatschappelijk doel ligt aan de basis van een succesvolle samenwerking. Afhankelijk van het vraagstuk en de benodigde interventies organiseer je de samenwerking. Dit kan lokaal tussen scholen, jeugdhulpaanbieders, welzijnsorganisaties en een gemeente, en op het regionale niveau van het samenwerkingsverband passend onderwijs of de jeugdzorg. Zeer specialistische zorg of grotere beleidsvraagstukken en onderzoek worden over het algemeen bovenregionaal of landelijk georganiseerd.

De grote verschillen tussen regio-indelingen zorgen soms voor onduidelijkheid over welk onderwerp aan welke tafel besproken moet worden. Daarnaast kennen de drie domeinen gemeente, onderwijs en jeugdhulp verschillende wettelijke kaders en toezichtkaders, en verschillende financieringswijzen. Ook hebben gemeente, onderwijs en jeugdhulp afzonderlijke besturen, die op verschillende manieren en aan andere partijen verantwoording afleggen.

Gemeente heeft verschillende rollen

In het brede jeugdveld heeft de gemeente verschillende rollen. Ze is opdrachtgever van, of heeft een subsidierelatie met preventieve of voorliggende voorzieningen. Als opdrachtgever of inkoper van jeugdhulp is de gemeente wettelijk verplicht om zeker te zijn dat een gecontracteerde jeugdhulpaanbieder voldoet aan de wettelijke eisen. Als facilitator van de voorzieningen heeft de gemeente ook een rol in de professionalisering van het jeugdveld en het samen met partners delen van beschikbare kennis over wat werkt.

Door de vele rollen en belangen is het bepalen van een gemeenschappelijke visie en ambitie erg belangrijk. Dat geeft houvast voor een gelijkwaardig partnerschap vanuit een netwerkgedachte. Het helpt om samen leidende principes te formuleren: inhoudelijke vuistregels die richting geven aan beleid en uitvoering, en waarop kan worden teruggegrepen gedurende het hobbelige proces van ontwikkeling en samenwerking.

Samen werken aan een maatschappelijk resultaat

Het Kwaliteitskompas biedt een handvat voor een systematische en cyclische aanpak. Het stappenplan zorgt ervoor dat gemeenten, onderwijs, maatschappelijke partners en inwoners samen kijken naar de ambities en gewenste maatschappelijke resultaten, waarna ze samen passende activiteiten kunnen ontwikkelen. Het zorgt voor structuur en duidelijkheid over ieders rol en verantwoordelijkheid. Door de gestructureerde aanpak worden alle activiteiten voortdurend getoetst aan het gewenste maatschappelijk resultaat. In hun geheel én afzonderlijk.

Bij de beoordeling van activiteiten, bijvoorbeeld dagbesteding, stel je de vraag: draagt dit bij aan de ontwikkeling van het kind? Draagt het bij aan wat we willen bereiken? En zo ja, in welke mate? De maatschappelijke effecten met impact voor ouders en kinderen staan daarbij centraal. Niet de gegevens die daar weinig over zeggen, zoals het aantal ingezette ondersteuningstrajecten. Samen werk je vanuit een gezamenlijke ambitie stapsgewijs aan een maatschappelijk gewenst resultaat.

Meer informatie

Publicatie Leidende principes geven richting aan het sociaal domein MonitoringKenniskaart Kwaliteit verbinding onderwijs en jeugdhulpAansluiting onderwijs en jeugdhulp 2021 Oberon