Wat is zelfsturing?  

Veel gedrag van mensen gebeurt zonder dat ze er lang over nadenken. En soms gaat gedrag helemaal automatisch. Zoals 'au' roepen als je je teen stoot.  

Als kind leer je ook vaardigheden om je eigen gedrag bij te sturen. Dit heet zelfsturing, of de executieve functies. Zelfsturing betekent dat je eerst nadenkt voordat je iets doet. En dan je gedrag verandert. Bijvoorbeeld: je hebt geen zin om te sporten, maar je weet dat het goed voor je is. Daarom besluit je om toch te gaan sporten.   

Hoe kunnen kinderen hun eigen gedrag sturen?  

Voor zelfsturing zijn drie soorten vaardigheden nodig:   

• Onthouden: je onthoudt informatie die je kunt gebruiken om je gedrag te veranderen.  
• Zelfcontrole: je voorkomt of stopt dat je iets doet wat als eerste in je opkomt.  
• Flexibiliteit: je doet iets anders dan wat je van plan was, als dat nodig is in een nieuwe situatie.  

Vanaf de kleuterleeftijd maken kinderen grote sprongen in de ontwikkeling van deze vaardigheden. Zeker vergeleken met jongere kinderen. Dit komt voor een belangrijk deel door school. Kinderen komen op school in een heel andere omgeving terecht dan thuis. Op school zitten ze in grote groepen en verschillende nieuwe situaties. Ze moeten hun gedrag veel meer aanpassen dan thuis. 

Wat kunnen kinderen op deze leeftijd al?  

Hoe kun je je kind helpen het eigen gedrag te sturen?

Je kind wordt langzaam steeds zelfstandiger. Dit gaat vrij vanzelf. Ook thuis moet je kind het eigen gedrag bijsturen om mee te doen in het gezin. Hier oefent het dus ook zelfsturende vaardigheden. Denk aan onthouden wat thuis wel en niet mag, af en toe klusjes doen, en omgaan met broertjes en zusjes. Hoe help je je kind hierbij? 

Help je kind om taakjes op te delen  

Richt je eerst op de voorbereiding en het uitleg geven. Daarna het doen, het afronden en tot slot opruimen. Als je kind iets in elkaar wil gaan knutselen, kijk dan eerst samen wat je nodig hebt, en bespreek hoe je het gaat doen. Als je kind vastloopt, help dan met het afronden van wat het wilde doen. En help met opruimen als het klaar is. 

Geef je kind tijd om informatie te verwerken 

Het is niet makkelijk voor je kind om achter elkaar te luisteren, te onthouden wat er werd gezegd en het daarna zelf te doen. Je kunt je kind helpen door genoeg tijd te geven als je iets vraagt. Het helpt ook als je je kind tijd geeft om iets anders te gaan doen. Zoals 's ochtends naar school gaan. Of stoppen met tv kijken om te gaan eten. Dit doe je door ruim van tevoren te zeggen wanneer het tijd is om naar school te gaan of om te eten. Zo heeft je kind tijd om dit te verwerken en zich voor te bereiden. 

Beeld uit in plaats van te praten 

Het helpt kinderen als je niet te lang praat of uitlegt, maar juist dingen laat zien. Bijvoorbeeld door te tekenen of uit te beelden. Je kunt bijvoorbeeld een planningsbord maken met tekeningen van de dagelijkse taakjes van je kind. 

Vraag niet meerdere dingen tegelijk 

Op deze leeftijd is het voor kinderen nog moeilijk om meerdere dingen in één keer te begrijpen. Vraag daarom niet meerdere dingen tegelijk aan je kind. Vraag bijvoorbeeld niet: 'Wil je je kamer opruimen en daarna je huiswerk maken?' Maar maak hier aparte vragen van, op aparte momenten. 

Probeer voor weinig afleiding te zorgen 

Zelfsturing is voor kinderen lastig als er veel prikkels in de omgeving zijn. Zoals een drukke kamer die erg vol en rommelig is. Of harde muziek. Als je kind bijvoorbeeld thuis huiswerk moet maken, probeer dan voor weinig afleiding te zorgen. 

Hoe leer ik mijn kind zelfsturing bij schermgebruik? 

Zelfsturing bij schermgebruik is iets anders dan zelfsturing van gedrag. Dit komt omdat smartphones en veel apps verslavend gemaakt worden. Je kind heeft jou als ouder daarom nodig om te helpen bij het telefoongebruik.  

Lees meer over de begeleiding van je kind bij mediagebruik

Risicovol spel en veiligheid 

Kinderen worden zelfstandiger als ze hun gedrag beter kunnen sturen. En kinderen die bijna in de puberteit komen, nemen ook meer risico's. Op deze leeftijd kun je dat zien bij het spelen. Ze gaan slootje springen, in bomen klimmen en nieuwe sporten proberen. Maar hun zelfsturing is nog niet genoeg ontwikkeld om zelf goed om te gaan met de risico's van de buitenwereld. Zoals inschatten hoe gevaarlijk het is om uit een hoge boom te vallen.  

Maar risicovol spelen is ook goed voor de ontwikkeling van kinderen. Ze leren hun grenzen te verkennen. En ze ontdekken wat ze al wel en niet kunnen. Ze worden er weerbaarder door en krijgen er zelfvertrouwen van. Het gaat erom dat je als ouder de juiste balans vindt in begeleiden en loslaten. 

Lees meer tips om jouw kind veilig te laten opgroeien