Puber | Zelfstandigheid: eerste bijbaan

Waarom een eerste bijbaan belangrijk is

Een eerste bijbaan is voor veel jongeren een belangrijke stap in hun ontwikkeling. Het is niet alleen fijn om geld te verdienen. Door de bijbaan krijgen jongeren ook hun eerste werkervaring. Ze maken dingen mee die ze later als volwassene ook in hun werk tegenkomen. Zoals het plannen en organiseren van werk. En zelf keuzes maken. 

Op school leren jongeren dit ook al een beetje. Maar dat is anders dan een bijbaan. Op school is er vaak meer ruimte om fouten te maken. En kunnen anderen je makkelijker helpen. In een bijbaan leren jongeren deze vaardigheden op een directere manier. En vaak ook op een meer zelfstandige manier.

Wat leert je kind van een bijbaan?

Met een bijbaan leren jongeren op verschillende manieren hoe ze er zelf voor kunnen zorgen dat het goed gaat. Ze oefenen veel vaardigheden als ze voor het eerst gaan werken, en doen zo een hoop ervaring op in:

• Verantwoordelijkheid nemen
• Samenwerken met collega's en omgaan met klanten
• Plannen en je eigen tijd indelen
• Feedback ontvangen
• Zelfstandig beslissingen nemen
• Op tijd komen
• Je aanpassen aan je omgeving
• Afspraken nakomen
• Omgaan met regels en leidinggevenden

Een bijbaan kan bijdragen aan het zelfvertrouwen en zelfbeeld van je kind. Door verschillende soorten bijbaantjes te proberen, kunnen jongeren hun interesses ontdekken. Ook leren ze wat hun sterke en zwakke kanten zijn. Dat helpt bij het maken van keuzes voor studie en werk. En ze oefenen met vaardigheden die ook op school nodig kunnen zijn. Zoals samenwerken, beslissingen nemen en plannen.

Een bijbaan leert jongeren ook veel over geld. Ze ontdekken wat het betekent om iets zelf te verdienen. En ze leren keuzes over geld te maken: gaan ze sparen, of het geld al eerder uitgeven? Door hierover te praten, help je je kind om verstandige en bewust met geld te leren omgaan.

Je kind helpen bij het zoeken van een bijbaan

Misschien wil je kind graag een bijbaan, maar weet het niet wat het wil doen. Of misschien vindt je kind het moeilijk of spannend om iets te kiezen. Dan kun je je kind helpen. Het is wel belangrijk dat je je kind eerst de tijd geeft om zelf te bedenken en uit te zoeken wat het zou willen. En dat ook uit te proberen. Probeer je kind pas te helpen als het hulp vraagt. Of als je merkt dat je kind vastloopt. Je kunt dan de volgende dingen doen:

• Kijk samen met je kind wat het graag doet in vrije tijd of op school. Misschien helpt dat bij het uitzoeken van een leuke bijbaan.
• Zoek naar bijbanen die passen bij wat je kind motiveert. En waar je kind iets kan doen waar het goed in is.
• Misschien zijn er bekenden in jullie omgeving waar je kind een bijbaan zou kunnen proberen.
• Let erop dat je kind geen gevaarlijke of verboden bijbaantjes heeft. Kijk naar bijbaantjes bij bekende, legitieme werkgevers waarbij duidelijk is wat de bijbaan inhoudt.

Als een bijbaan voor je kind niet haalbaar is, kun je ook naar andere mogelijkheden kijken. Zoals vrijwilligerswerk, meeloopdagen, stages of werkervaringsplekken. Ook daarmee kan je kind meer ervaring opdoen in een werkomgeving.

Voorbereiden op de eerste werkdag 

De eerste werkdag is voor je kind vaak spannend. Je kunt je kind helpen door samen praktische zaken door te nemen. Bijvoorbeeld:

• Wat moet je meenemen?
• Hoe laat moet je er zijn?
• Weet je aan wie je hulp kunt vragen?
• Weet je wat je moet gaan doen?
• Weet je wat er van je wordt verwacht?

Bespreek ook hoe je kind zich netjes en vriendelijk gedraagt op het werk. Je kind voelt zich zekerder als je samen praat over wat er gaat gebeuren. Het kan je kind ook geruststellen als je als ouder zelf vertelt over jouw eerste ervaringen met een bijbaantje. Bijvoorbeeld waar je toen tegenaan liep. En hoe je daarmee bent omgegaan.

Regels en rechten: vanaf welke leeftijd mag je kind werken?

Tot 16 jaar moeten kinderen verplicht naar school. En tot 18 jaar moeten jongeren onderwijs volgen tot ze een diploma havo, vwo, mbo niveau 2 of hoger hebben. Dit heet een startkwalificatie. Jongeren mogen tot die leeftijd dus geen bijbaan hebben waardoor ze niet naar school kunnen. Of waardoor ze minder goed onderwijs kunnen volgen. Maar een bijbaan van een aantal uur per week gaat vaak prima samen met school.

Kinderen mogen pas betaald werk doen als ze 13 jaar of ouder zijn. De overheid heeft ook duidelijke regels over het soort werk dat jongeren op een bepaalde leeftijd mogen doen:

• 13 en 14 jaar: Alleen licht werk, zoals folders bezorgen of helpen in een winkel. Dit mag alleen buiten schooltijd en onder toezicht.
• 15 jaar: Meer soorten werk zijn toegestaan, zoals vakkenvullen of helpen in de horeca.
• 16 en 17 jaar: Jongeren mogen zelfstandig werken en bijna elk soort werk doen. Er zijn wel andere regels over werktijden en veiligheid, tot ze 18 jaar zijn. 

Kinderen met een bijbaan hebben rechten, net als iedere andere werknemer. Zoals recht op pauzes, een arbeidscontract en een veilige werkplek. 

Balans tussen school en bijbaan

Je kunt je kind helpen om een goede balans te vinden tussen school en bijbaan. Maak samen een planning. En bespreek hoe je kind school met een bijbaan kan combineren. Zorg ervoor dat je weet hoeveel je kind werkt, en wanneer. 

Als het op school niet goed loopt, is het belangrijker om school voorrang te geven. Want als jongeren erg veel tijd besteden aan een bijbaan kan dat invloed hebben op schoolprestaties en schoolaanwezigheid. Bespreek de bijbaan van je kind ook tijdens schoolgesprekken. Want dan weet de school beter wat je kind doet, en hoe het met je kind gaat. De decaan of mentor kan vaak ook met jou en je kind meedenken over bijbaantjes en toekomstig werk.

Houd ook in de gaten hoe je kind zich voelt. Misschien valt de bijbaan te zwaar. Of heeft de bijbaan een negatieve invloed op vrije tijd of vriendschappen. Misschien voelt je kind zich om andere redenen niet goed. Je kunt dan samen met je kind op tijd oplossingen bedenken. Soms kan een bijbaan in zo'n geval soms ook juist helpen, als je kind zich beter gaat voelen door iets buiten school te doen. Het belangrijkste is om als ouder samen met je kind te kijken wat op dit moment past bij je kind. Samen kunnen jullie bespreken een bijbaan zal helpen of dat het juist voor onrust of stress kan gaan zorgen.