Kennis over af- en ombouw JeugdzorgPlus gebundeld

De beschikbare kennis over de af- en ombouw van de gesloten jeugdhulp, ofwel JeugdzorgPlus, is voortaan makkelijk te vinden op de NJi-website. Een van de samenstellers van het nieuwe overzicht is Eva Mulder, expert bij het NJi en bijzonder hoogleraar Intensieve Pedagogische Ondersteuning van Gezinnen aan de UvA. 'Het is belangrijk dat instellingen bij de af- en ombouw gebruikmaken van kennis over wat werkt. Doe je dat niet, dan loop je het risico dat je dezelfde fouten blijft maken en je doel niet bereikt.'

Het kabinet-Rutte IV besloot in 2022 JeugdzorgPlus te vervangen door kleinschalige, open voorzieningen, uiterlijk in 2030. Aanleiding waren onderzoeken waaruit bleek dat JeugdzorgPlus jongeren vaak niet helpt en soms zelfs schaadt.

Jeugdhulpaanbieders werken nu aan de af- en ombouw van JeugdzorgPlus. Makkelijk is dat niet, want het is zorg voor jongeren met complexe problemen die risicovol gedrag vertonen met gevaar voor zichzelf of voor anderen. Wonen in een open, kleinschalige voorziening betekent dat professionals niet langer de deur op slot kunnen doen als een jongere wil weglopen, en een jongere niet kunnen insluiten bij heftige agressie. Het vraagt om een andere manier van werken dan gebruikelijk in JeugdzorgPlus.

Opsluiten werkt niet

'We weten dat opsluiten niet werkt', vertelt Eva Mulder. 'Dus het werkveld moet op een andere manier gaan werken met deze jongeren. Niet alleen de jeugdhulpinstellingen, maar ook verwijzers en onderwijsinstellingen. Terwijl deze jongeren nog steeds dezelfde complexe problemen hebben. Ze lopen soms weg of vertonen agressief of zelfbeschadigend gedrag. Hoe ga je daarmee om in een kleinschalige woonvoorziening en op een school in een gewone woonwijk? Het is logisch dat professionals en beleidsmakers daar vragen over hebben.'

Mulder begrijpt de neiging om risico's van bijvoorbeeld weglopen of suïcide te vermijden. 'Juist daarom hebben professionals kennis nodig. Met kennis over wat echt werkt in zulke lastige situaties helpen we professionals om niet terug te vallen op vrijheidsbeperkende maatregelen. Want we weten dat die op lange termijn extra schade kunnen aanrichten.'

Kans om zich te ontwikkelen

Een van de knelpunten in de praktijk is het onderwijs voor deze jongeren, weet Mulder. 'Als het lukt om hen te laten wonen in een huiselijke omgeving met een behandeling die past, maar ze kunnen niet naar school, dan gaat het alsnog mis. Ze krijgen dan geen kans om zich te ontwikkelen.'

'Deze jongeren vragen vaak veel van onderwijsprofessionals. Het is moeilijk om een plek voor hen te vinden in het reguliere onderwijs. Daarom krijgen jongeren in kleinschalige voorzieningen vaak nog onderwijs op residentiële scholen. Maar er zijn ook kleinschalige voorzieningen die nauw samenwerken met het regulier en het speciaal onderwijs. En verder zijn er voorzieningen als School2Care, een onderwijs-zorgcombinatie.'

Openstaande vragen

Kennis die nodig is voor de af- en ombouw van JeugdzorgPlus is deels al aanwezig op verschillende plekken op de NJi-website. Het nieuwe overzicht helpt om die informatie te vinden. Maar het doel is niet alleen de beschikbare kennis goed vindbaar te maken. Mulder: 'We willen ook de openstaande vragen verzamelen waar professionals en beleidsmakers in de praktijk tegenaan lopen. Er wordt momenteel veel onderzoek gedaan en organisaties ontwikkelen nieuw hulpaanbod voor deze jongeren. Wij verzamelen de kennis daarover en brengen die onder de aandacht. Ook brengen we in kaart welke kennis nog ontbreekt. Daar is verder onderzoek voor nodig.'

'Vervolgens kunnen we kijken wie die vragen kan beantwoorden. We werken bijvoorbeeld samen met het StroomOP-netwerk en met het Consortium Kleinschaligheid, dat onderzoek doet naar kleinschalige voorzieningen. Per vraag kunnen we kijken wat de beste plek is om op zoek te gaan naar het antwoord.'

Zo thuis mogelijk opgroeien

Het uiteindelijke doel is de afbouw van JeugdzorgPlus in 2030. Is dat haalbaar? Mulder: 'Je kunt de JeugdzorgPlus-locaties afbouwen en zorgen dat die in 2030 niet meer bestaan. Maar veel belangrijker is de vraag wat ervoor in de plaats komt. Als jongeren echt niet thuis kunnen opgroeien, dan willen we dat ze opgroeien op een plek die zo thuis mogelijk is. Waar ze naar school gaan, contact kunnen hebben met familie en vrienden, en de behandeling en begeleiding krijgen die bij hen past. Een plek waar jongeren zich maximaal kunnen ontwikkelen met zo min mogelijk beperking van hun vrijheid. Dat kunnen we alleen bereiken met behulp van kennis en door steeds te blijven leren van wat wel werkt en wat niet werkt.'

Meer informatie

Af- en ombouw JeugdzorgPlus