Respectvol online gedrag stimuleren

De meeste kinderen brengen in de digitale wereld net zoveel tijd door als in de fysieke wereld. Maar online komen ze heel andere dingen tegen wanneer het gaat om verantwoorde keuzes maken en respectvol gedrag vertonen. Hoe kun je je kind daarbij helpen?

Respectvol online gedrag

Respectvol online gedrag kun je opdelen in drie onderdelen:

• Respect voor iemands privacy
• Respect voor iemands gevoelens
• Respect voor iemands eigendom

Je kunt je kind bewust maken van ieder onderdeel en helpen daarmee om te gaan.

Respect voor privacy

Via online media worden veel foto's en video's gedeeld. Ook wordt er via die sociale media vaak over anderen geschreven. Kinderen staan er niet vaak bij stil voor wie het zichtbaar is en wie het kan delen.

Iedereen heeft recht op privacy. Stimuleer je kind daarom na te denken over de inhoud van een eigen post en over wat het delen ervan voor anderen betekent. Ga het gesprek aan door samen vragen te beantwoorden. Heb je toestemming van de anderen? Hoe zouden zij zich voelen als je dit online zet, en is er een reden waarom ze dat liever niet zouden willen? Zijn er dingen te zien of te lezen die zij niet verwachten? En hoe zouden mensen die hen kennen, zoals hun leerkracht, vrienden of ouders, hierop reageren?

Respect voor gevoelens

Online vergeten we soms dat we te maken hebben met echte mensen met echte gevoelens. Dit komt onder andere doordat we online niet dezelfde dingen horen en zien als in het echt, zoals de toon waarop iets gezegd wordt of de gezichtsuitdrukking van de ander. Ook ontbreekt vaak de context. Bij een filmpje weet je niet wat eraan vooraf ging of wat erna is gebeurd. En bij tekst en emoji moet je als lezer zelf bedenken wat de afzender nu eigenlijk bedoelt. Meestal gaat het goed, maar soms ook niet. Denk hierbij aan online pesten. Wanneer je je kind leert zich voor te stellen hoe het voor de ander is, kun je dit helpen voorkomen.

Het leren herkennen van online pestgedrag

Om je kind bewust te maken van online pestgedrag is het goed om hier van jongs af aan over te praten zodat ze het leren herkennen. Maak duidelijk dat in sommige online omgevingen plagen en grappen maken erg makkelijk is, maar dat dit ook snel vervelende berichtjes kunnen worden. Vooral onder groepsdruk kunnen dingen makkelijk uit de hand lopen. Dit kan bijvoorbeeld in WhatsApp-groepen voorkomen, maar ook in videogame-communities of onder groepen volgers van influencers.

Anderen aanspreken op hun online gedrag

Bespreek samen wat je kind kan doen als het online pestgedrag ziet. Vertel dat het soms beter is om iemand een-op-een hierop aan te spreken dan in een groep. Laat je kind nadenken over wat een slachtoffer van pesten voelt. Kijk samen naar manieren waarop je kunt bemiddelen, en hoe je dit samen met anderen kunt doen.

Kijk ook met je kind wat het kan doen als het zelf het idee heeft dat het online gepest wordt. Vertel dat het altijd bij jou terecht kan voor hulp, en zorg dat zowel jij als je kind op de hoogte zijn van de pestprotocollen op school. Kijk ook samen of je op de online community waar het pesten plaatsvindt een melding kunt doen, bijvoorbeeld bij de beheerder of eigenaar van een online groep.

Daarnaast zijn er nog een paar dingen die je kunt doen:

• Kijk samen naar manieren om een online ruzie niet te laten verergeren. Bijvoorbeeld door te proberen niet in te vullen wat anderen bedoelen, wat langer na te denken voor je reageert en elkaar ook in het echt te spreken.
• Bespreek wat voor soort gedrag online wel en niet acceptabel is. Duidelijke regels die thuis gelden over hoe jullie met elkaar omgaan, kunnen een goed voorbeeld zijn voor hoe je ook online met anderen omgaat.
• Blijf op de hoogte van wat je kind allemaal kijkt, waar het naar luistert en wat voor games het speelt, en hoe relaties en het omgaan met elkaar daar wordt weergegeven. Dit geeft je meer houvast wanneer je het met je kind hebt over wat voor jullie gezin belangrijk is in hoe je met elkaar omgaat.
• Bespreek ook opvallend gedrag dat online in het contact met anderen kan voorkomen, en kijk samen hoe je hiermee omgaat. Bijvoorbeeld wanneer iemand je continu in de gaten probeert te houden via sociale media.

Respect voor eigendom

Online is er ontzettend veel waar we makkelijk aan kunnen komen, zoals games en muziek. Veel is gratis, en er zijn een heleboel manieren om dingen waar je eigenlijk voor moet betalen toch gratis te krijgen. Online is dit makkelijker te doen, omdat we er niet aan herinnerd worden dat anderen er last van hebben. Wanneer iemand een film illegaal downloadt is dat eigenlijk hetzelfde als een film uit een winkel stelen, maar online merk je dat niet. Bovendien is het voor kinderen niet altijd duidelijk waar de grens ligt tussen wat wel en niet mag.

Het is belangrijk je kind te leren dat veel dingen waar ze online naar luisteren of kijken of mee spelen eigendom zijn van iemand anders, en dat je daar netjes mee omgaat:

• Leg uit dat wanneer iets online beschikbaar is het niet zomaar betekent dat je het kunt gebruiken. Als iets niet gratis beschikbaar is, dan verwacht degene die het gemaakt heeft dat daarvoor betaald wordt. Leer kinderen om te controleren of iets echt gratis beschikbaar is of dat het illegaal is, en laat ze websites zien waar je gratis en legaal media als muziek, games en video's kunt gebruiken.
• Praat over het verschil tussen kopiëren en stelen. Veel kinderen denken dat ze iets wat ze hebben gekocht zomaar voor anderen mogen kopiëren of mogen doorgeven. Het helpt om uit te leggen dat ze bij het online 'kopen' van een film of game alleen het recht krijgen om de game te spelen of de film te bekijken. Het geeft ze niet het recht om er daarnaast mee te doen wat ze willen.
• Bespreek ook wat plagiaat is: zonder toestemming iets van iemand overnemen en doen of jij het hebt bedacht. Bijvoorbeeld in een werkstuk voor school. Dat is voor niemand goed. Je kind mist een leerervaring als het plagiaat pleegt, andere leerlingen die dat niet doen komen op een oneerlijke manier op achterstand, en degene van wie de informatie is krijgt geen erkenning voor zijn werk. Laat je kind bijvoorbeeld nadenken over de vraag: zou jij het eerlijk vinden wanneer iemand jouw huiswerk ongevraagd kopieert en er zo zonder te leren een voldoende mee haalt?
• Laat de regels voor eerlijk gedrag online passen bij de regels die je in huis hebt voor hoe je met elkaars spullen omgaat. Dat maakt het voor je kind concreter en meer herkenbaar.

Alle pagina's over mediaopvoeding