Signalen van kindermishandeling herkennen

Wat zijn de signalen van kindermishandeling?

Een signaal is een teken dat er mogelijk iets aan de hand is. Je ziet, hoort of voelt iets en maakt je daardoor zorgen. De verklaring voor zo'n signaal kan kindermishandeling zijn, maar er kan ook een andere oorzaak zijn.

Er zijn veel signalen die kunnen wijzen op kindermishandeling. Hoe meer van deze signalen je ziet, hoe groter de kans dat er sprake is van kindermishandeling. In onderstaande lijsten staan signalen beschreven, ingedeeld in verschillende leeftijden.

• Signalen van kindermishandeling: 0 - 4 jaar
• Signalen van kindermishandeling: 4 - 12 jaar
• Signalen van kindermishandeling: 12 - 18 jaar

De signalenlijsten  is een hulpmiddel om een vermoeden van kindermishandeling te onderbouwen, niet om kindermishandeling te 'bewijzen'. Vrijwel alle genoemde signalen kunnen namelijk een andere oorzaak hebben. En de lijsten zijn niet volledig.

Hoe meer van de genoemde signalen het kind uitzendt, hoe groter de kans dat er sprake is van kindermishandeling. Maar er zijn ook kinderen waaraan niet of nauwelijks valt op te merken dat ze worden mishandeld. Als er geen signalen zijn, wil dat niet zeggen dat er niets aan de hand is en dat het veilig is in het gezin.
 
Het in kaart brengen van signalen is tevens de eerste stap van het werken met de meldcode. Het werken met de meldcode is verplicht voor professionals die met jeugd werken. Lees meer over het werken met de meldcode op de pagina Hoe werk ik met de meldcode?

Hulpmiddelen bij signaleren

Voor het inschatten van de veiligheid en toekomstige veiligheid van kinderen zijn er verschillende instrumenten in de databank Instrumenten.

De kindcheck is onderdeel van het in kaart brengen van signalen. Op Augeo.nl lees je meer over de kindcheck.

Voor professionals in het onderwijs

Onderwijsprofessionals zien kinderen dagelijks op school en pikken veel signalen op. Deze brochures geven houvast bij het werken volgens de meldcode:

• Kindermishandeling zien en samen aanpakken (primair onderwijs)
• Kindermishandeling zien en samen aanpakken (voortgezet onderwijs)

Voor professionals in jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdgezondheidszorg

Professionals in de jeugdhulp en jeugdbescherming kunnen de Richtlijn Kindermishandeling voor jeugdhulp en jeugdbescherming gebruiken.

Voor professionals in de jeugdgezondheidszorg is er een Richtlijn Kindermishandeling.

Voor medisch professionals

Voor de afdelingen Spoedeisende hulp van ziekenhuizen en huisartsenposten is er de Richtlijn Signalering Kindermishandeling in de spoedeisende medische zorg.

Voor verloskundigen zijn er ook instrumenten voor vroegsignalering beschikbaar, zoals de ALPHA-NL. Die helpt verloskundigen bij het signaleren van mogelijk ongunstige opgroei-omstandigheden voor kinderen.

Ik heb de signalen in kaart gebracht. Wat kan ik nu doen?

Een situatie waarin je vermoedens hebt van kindermishandeling kan ingewikkeld zijn. Betrek er daarom andere professionals bij niet alleen. Dat kan helpen om de situatie beter te duiden. Als je je zorgen maakt over de veiligheid van het kind, is het daarnaast belangrijk om met kind en ouder hierover in gesprek te gaan. Dat kan lastig zijn. Voor aandachtspunten en tips over hoe je dat kunt doen, lees je meer op de pagina praten met kinderen bij vermoedens van kindermishandeling en op de pagina praten met ouders bij vermoedens van kindermishandeling. 
 
Professionals zijn verplicht om bij signalen de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling te volgen. Dat is een stappenplan voor professionals voor het signaleren en melden van vermoedens van kindermishandeling. De eerste stap van de meldcode is het observeren, in kaart brengen en documenteren van signalen. Lees meer over de vervolgstappen op de pagina Werken met de meldcode.

Wees je bewust van de valkuil van ongeloof

Kindermishandeling komt meer voor dan veel mensen denken. Vaak denken mensen dat ze iets niet goed gezien of gehoord hebben. Je komt daarbij je eigen weerstand tegen en probeert misschien te verklaren waarom het niet waar zal zijn. Dit wordt ook wel de valkuil van ongeloof genoemd en dat is heel menselijk. Het is goed om je bewust te zijn van deze valkuil, en deze zoveel mogelijk te voorkomen.

In het videocollege Onbestaanbaar waar legt orthopedagoog Aafke Scharloo uit hoe professionals kunnen omgaan met de valkuil van ongeloof, specifiek bij signalen van seksueel misbruik.

Beschermende factoren en risicofactoren 

Er zijn ook risicofactoren voor kindermishandeling. Een risicofactor is iets anders dan een signaal. Een signaal laat zien dat er misschien kindermishandeling is. Een risicofactor vergroot de kans op kindermishandeling. Lees meer over beschermende en risicofactoren bij kindermishandeling.