Iedere professional die met kinderen of jongeren werkt, ziet of hoort weleens iets dat kan duiden op kindermishandeling. Wat moet je doen met een niet-pluisgevoel? Wanneer moet je in actie komen? Het is belangrijk dat je signalen herkent en er iets mee doet. Lees hier wat je kunt en moet doen met signalen van kindermishandeling.
Wanneer is het kindermishandeling?
Of iets kindermishandeling is of niet, is niet altijd even duidelijk. Sommige gevallen zijn heel duidelijk wel of geen kindermishandeling. Maar er zijn ook gevallen waar het niet zo duidelijk is. Als je met zo'n geval te maken hebt, kijk dan vooral naar het belang van het kind zelf. De vraag welke definitie je geeft aan de situatie, is misschien minder belangrijk dan de vraag: hoe kunnen we voor dit kind een veilige omgeving creëren?
Bij vermoedens van kindermishandeling zijn een aantal dingen belangrijk. Onderzoek je niet-pluisgevoel en toon oprechte interesse in het kind. Professionals zijn verplicht om bij signalen de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling te volgen. Dat is een stappenplan voor professionals voor het signaleren en melden van vermoedens van kindermishandeling. De eerste stap van de meldcode is het observeren, in kaart brengen en documenteren van signalen.
Lees meer op de pagina over werken met de meldcode
Wat zijn de signalen van kindermishandeling?
Een signaal is een teken dat er iets aan de hand is. Je ziet, hoort of voelt iets en maakt je daardoor zorgen. De verklaring voor zo'n signaal kan kindermishandeling zijn, maar er kan ook een andere oorzaak zijn.
Er zijn veel signalen die kunnen wijzen op kindermishandeling. Hoe meer van deze signalen je ziet, hoe groter de kans dat er sprake is van kindermishandeling. In onderstaande lijsten staan de signalen beschreven:
- Signalen van kindermishandeling: 0 - 4 jaar
- Signalen van kindermishandeling: 4 - 12 jaar
- Signalen van kindermishandeling: 12 - 18 jaar
Er zijn ook risicofactoren voor kindermishandeling. Een risicofactor is iets anders dan een signaal. Een signaal laat zien dat er misschien kindermishandeling is. Een risicofactor vergroot de kans op kindermishandeling. Lees meer over beschermende en risicofactoren bij kindermishandeling.
Onderzoek het niet-pluisgevoel
Als je een slecht onderbuikgevoel hebt, is het belangrijk om dat verder te onderzoeken. Ga na waar je niet-pluisgevoel vandaan komt om te controleren of het terecht is of niet. Zoek bewijzen, bekijk wat precies dat gevoel geeft. Loop je zintuigen af. Wat zie je? Wat hoor je?
Het komt vaker voor dan je denkt
Kindermishandeling komt meer voor dan veel mensen denken. Vaak denken mensen dat ze iets niet goed gezien of gehoord hebben. Je komt daarbij je eigen weerstand tegen en probeert misschien te verklaren waarom het niet waar zal zijn. Dit wordt ook wel de valkuil van ongeloof genoemd en dat is heel menselijk. Het is goed om je bewust te zijn van deze valkuil, en deze zoveel mogelijk te voorkomen.
'Achteraf heb ik me afgevraagd of ik signalen heb gemist. Ik weet nog dat ik het opmerkelijk vond dat op de eerste dag het jongetje meteen bij mij op schoot kwam zitten. Vanuit mijn opleiding en werk weet ik dat het opvallend is als een kind dat je niet kent zo snel zo dichtbij komt. Ik heb dat opgemerkt, maar niet direct als zorg bestempeld.'
Toon oprechte interesse
Om de drempel te verlagen voor kinderen om te praten over hoe het gaat, is het belangrijk om oprechte interesse te tonen. Kinderen in een onveilige situatie laten dat niet altijd duidelijk zien. Op het eerste gezicht lijkt het misschien goed met ze te gaan. Het is daarom altijd belangrijk om alert te zijn en oprechte interesse te hebben in hoe het met een kind gaat.
'Vaak weten mensen niet hoe belangrijk ze kunnen zijn voor een kind. Ook leerkrachten, of een buurman of buurvrouw. Als je mishandeld wordt, heb je het gevoel dat je niet gezien wordt. Dat er niemand van je houdt, en dat je er niet mag zijn. Als een volwassene dan wel aandacht voor je heeft, en je laat voelen dat je wel belangrijk bent, dan helpt dat enorm.'
Hulpmiddelen bij signaleren
In de databank Instrumenten vind je verschillende instrumenten voor het inschatten van de veiligheid en toekomstige veiligheid van kinderen.
Voor het onderwijs
Onderwijsprofessionals zien kinderen dagelijks op school en pikken veel signalen op. Deze brochures geven houvast bij het werken volgens de meldcode:
- Kindermishandeling zien en samen aanpakken (primair onderwijs)
- Kindermishandeling zien en samen aanpakken (voortgezet onderwijs)
Voor de jeugdhulp en jeugdbescherming
Professionals in de jeugdhulp en jeugdbescherming kunnen gebruik maken van de Richtlijn Kindermishandeling voor jeugdhulp en jeugdbescherming.
Ook voor professionals in de jeugdgezondheidszorg is er een Richtlijn Kindermishandeling .
Voor medisch professionals
Voor de afdelingen Spoedeisende hulp van ziekenhuizen en huisartsenposten is er de Richtlijn Signalering Kindermishandeling in de spoedeisende medische zorg .
Voor verloskundigen zijn er ook instrumenten voor vroegsignalering beschikbaar, zoals de ALPHA-NL. Het helpt verloskundigen bij het signaleren van mogelijk ongunstige opgroei-omstandigheden voor kinderen.
Meer informatie
- In het videocollege Onbestaanbaar waar legt orthopedagoog Aafke Scharloo uit hoe professionals kunnen omgaan met de valkuil van ongeloof, specifiek bij signalen van seksueel misbruik.
