Mediagebruik bij kinderen en jongeren

Kinderen en jongeren gebruiken schermen thuis, maar ook onderweg, op school of als ze met vrienden rondhangen. Voor ouders is het soms lastig zicht te houden op wat kinderen allemaal online doen en zien. Toch zijn er best wat handige manieren om samen goed om te gaan met al die beeldschermen. Daarover gaan onderstaande tips.

Tip 1. Bedenk wanneer en waarvoor iedereen beeldschermen wil gebruiken

Kinderen en jongeren gebruiken media om verschillende redenen:

  • Als vermaak en om tot rust te komen
  • Voor sociaal contact, bijvoorbeeld met vrienden of opa en oma
  • Om zichzelf en wat ze bezighoudt te laten zien
  • Om dingen op te zoeken en te leren of voor schoolwerk.

Of ouders nu thuis werken of niet, ook zij zitten best vaak achter een beeldscherm. Belangrijk is dat je het gebruik van beeldschermen voor je kinderen en jezelf goed organiseert en er duidelijke afspraken over maakt.

Hoe lang, wanneer en waar

  • Breng structuur aan in de dag en bepaal samen met je kinderen wanneer en hoe lang zij de laptop, telefoon of tablet gebruiken.
  • Bedenk samen waar de beeldschermen voor nodig zijn: voor school, contact met vrienden, vermaak, of om verveling tegen te gaan.
  • Zorg dat kinderen voldoende tijd besteden aan buitenspelen, sporten of rondhangen met hun vrienden. Jonge kinderen kun je laten buitenspelen, knutselen of meehelpen in het huishouden.
  • Bedenk ook wanneer je zelf beeldschermen gebruikt en welk voorbeeld je geeft met je eigen mediagebruik.

Op sommige momenten is het handig als jouw kind even iets zelf kan doen zodat jij je handen vrij hebt, bijvoorbeeld als je zelf moet werken of tijdens het koken. Een van de opties is dan om beeldschermen in te zetten als 'oppas' voor jouw kind. Kies op die momenten dan wel voor filmpjes of games die je als ouder al goed kent. Of overleg met je kind over wat hij of zij online gaat doen. Zo zorg je ervoor dat het mediagebruik leuk blijft.

Kinderen moeten soms ook online huiswerk maken. Leren is makkelijker als je hieraan denkt:

  • Kies een moment dat je kind nog energie heeft om te leren, en een plek waar het ongestoord op de laptop of tablet aan schoolwerk kan werken.
  • Let er op dat je kind er voldoende tijd aan besteedt, en help je kind zich thuis goed te concentreren.
  • Wees niet te streng met de regels over hoe lang, want ontspanning tussendoor helpt ook. Probeer dus een prettige balans te vinden tussen schoolmedia, vrijetijdmedia en tijd zonder beeldscherm.

Tip 2. Maak afspraken met je kind over mediagebruik

Als je duidelijke afspraken hebt over wie wanneer welke media kan gebruiken, dan komt het erop aan de afspraken zo goed mogelijk te volgen.

Kinderen jonger dan 6 jaar

Gezondheidsspecialisten adviseren jonge kinderen hooguit een uur media te laten gebruiken per dag. Soms meer kan natuurlijk ook, maar enige beperking is wel zo gezond. Voor jonge kinderen zijn afspraken over schermtijd waarschijnlijk lastig. Zij zullen de regels nog niet precies begrijpen en niet weten wat er van hen wordt verwacht. Ook hebben zij meer moeite met focussen. Het is goed om je jonge kind hier thuis bij te helpen en dingen te blijven herhalen. Houd tegelijkertijd rekening met de korte spanningsboog die jonge kinderen nog hebben. Opdrachten en taakjes moeten niet te lang duren. Verder is het voor de ontwikkeling van jonge kinderen belangrijk dat ze veel buiten kunnen spelen.

Kinderen vanaf 6 jaar

Voor oudere kinderen is het advies om het schermgebruik te beperken tot pakweg twee uur. Met kinderen vanaf ongeveer 6 jaar is het ook makkelijker om afspraken te maken over hoe lang ze media kunnen gebruiken en welke media. Houd er ook rekening mee dat deze kinderen graag met hun vriendjes van school spelen. Laat ze daarom vooral samen buiten spelen als dat kan. Daarnaast kunnen ze natuurlijk ook online met elkaar contact houden.

Kinderen vanaf 12 jaar

Jongeren kunnen makkelijk tot vijf uur per dag aan schermpjes besteden. Zij kunnen niet zonder hun smartphone. Ook bij middelbare scholieren is het belangrijk dat ze een goede, gezonde houding aannemen als ze iets doen op de laptop of tablet, series kijken op tv of gamen. Een eigen bureau en een goede stoel is ideaal. Een koptelefoon helpt ook als ze met anderen online of telefonisch moeten overleggen. Praat met pubers over wat zij zoal online kunnen tegenkomen. En hoe ze hun schoolwerk voldoende aandacht kunnen geven. Bespreek wat hen via de smartphone mogelijk afleidt en bedenk samen hoe je daar iets aan kunt doen. Bijvoorbeeld de mobiel of de controller van de gameconsole wegleggen of berichtenmeldingen uitzetten.

Risico's voorkomen en plezier beleven

Ouders zijn belangrijk om kinderen te helpen bij het voorkomen van risico's en vooral plezier te beleven aan media. Blijf daarom praten over het delen van persoonlijke gegevens, het delen van foto's en filmpjes en hoe je je online respectvol gedraagt. Vraag ook naar wat ze van vloggers vinden, hoe ze denken over reclame, of over geweld en monsters.

Praat ook met je kinderen over het nieuws en over het feit dat er veel nepnieuws is. Wees genuanceerd en let erop dat kinderen er niet zorgelijk of angstig door worden, maar help ze kritisch nadenken over wat ze tegenkomen en zelf online doen.

Elke leeftijd brengt nieuwe interesses en risico's met zich mee en daarom is het belangrijk om over het mediagebruik te blijven praten.

Tip 3. Gebruik media samen als dat kan

Kinderen en jongeren gebruiken media graag samen. Jongeren nodigen hun vrienden graag uit om te gamen of films of sportevenementen te kijken. Samen genieten en ervaringen delen helpt in hun ontwikkeling.

Gebruik media zelf ook regelmatig samen met de kinderen. Dat is handig, omdat je dan direct op je kind kunt reageren. Vooral bij jongere kinderen kun je uitleg geven, je kind stimuleren om mee te doen of voor troost of afleiding zorgen wanneer het moeilijk of te eng wordt. Maar ook bij oudere kinderen en pubers is samen media gebruiken een goede manier om te weten waar je kind mee bezig is en wie of wat hij online tegenkomt.

Samen media gebruiken is ook belangrijk om de band tussen gezinsleden te versterken. Samen naar het nieuws kijken, of naar ontspannende films, series of spelprogramma's is niet alleen leuk, kinderen leren daar ook van: ze snappen dan beter wat er in de wereld gebeurt, of ontwikkelen een gedeelde voorkeur. Samen of om de beurt gamen is ook goed om sociale vaardigheden te oefenen.

Programma's

Is je kind 8 jaar of ouder? Kijk dan bijvoorbeeld elke dag samen naar het Jeugdjournaal. Voor middelbare scholieren is er de nieuwssite Kidsweek.

Ook ontstaan er steeds meer initiatieven vanuit kinderen zelf, zoals appgroepen die gebruikt worden om elkaar te bellen of Facebookpagina's om samen een spelletje te spelen. Misschien weet jouw kind al dat zulke pagina's er zijn. Vraag hiernaar en bekijk deze samen.

Tip 4. Kies geschikte media

Het is niet altijd mogelijk om samen met je kind media te gebruiken. Bovendien zijn oudere kinderen en pubers gewend om vooral zelf te bepalen wat ze leuk en interessant vinden. Toch is het nuttig om ook met oudere kinderen te praten over wat geschikte mediakanalen zijn en wat voor hen minder geschikt is. Maak daarom als gezin samen afspraken over wat voor soort filmpjes, programma's, websites of spelletjes wel of niet geschikt zijn. Laat kinderen daarbij zelf aangeven wat ze leuk vinden en waarom. Dat helpt om ze er kritisch over te laten nadenken en geeft jou een idee van hoe ze ermee omgaan.

Door de afspraken over geschikte media als gezin te maken, weten kinderen duidelijk waar ze aan toe zijn. Zowel jongere als oudere kinderen hebben behoefte aan een duidelijke structuur.

Media voor jongeren of oudere kinderen

Bij jongere kinderen kun je als ouder bepalen wat zij zien of kunnen doen. Het is verstandig om te kiezen voor apps, filmpjes of series die je al kent. Zo voorkom je dat je kind in aanraking komt met ongeschikte media. Jonge kinderen vinden het juist ook prettig om dingen te zien of spelletjes te spelen die ze al kennen.

Kies voor apps en spelletjes die aansluiten bij het ontwikkelingsniveau en de interesses van je kind. Er is veel informatie te vinden over de inhoudelijke kwaliteit van spelletjes of films op websites als:

Kijkwijzer.nlPegi.info/nl

Wat oudere basisschoolkinderen kun je helpen geschikte media te kiezen door ze naar veilige inhoud toe te leiden. Zo is er YouTube Kids. Hiermee kunnen ouders aangeven welke content de kinderen kunnen bekijken. Ook kunnen zij een timer instellen om de schermtijd te beperken.

Bij middelbare scholieren is het lastig voor te schrijven wat ze wel of niet moeten zien of doen. Accepteer dat ze in deze levensfase een voorkeur hebben voor spanning, sensatie en horror. Wees daarin geïnteresseerd en laat je kind zelf vertellen waarom dat fascineert. Grote kans dat ze daardoor wat kritischer op hun eigen mediagedrag worden. Houd wel de leeftijdsindicaties in de gaten. Dat geldt ook als ze met hun vrienden films uitkiezen om samen te bekijken.

Praten over internet en sociale media

Juist in deze tijd waarin allerlei informatie rondgaat is het goed om met je kind te praten over internet als medium. Leg uit dat:

  • Online informatie niet altijd betrouwbaar is, dus dat ze daar kritisch op moeten zijn en niet zo maar alles moeten geloven. Goede informatie staat op de officiële nieuwssites. Bij de veelgestelde vragen van kinderen en jongeren lees je hier meer over.
  • Filmpjes en foto's delen leuk is, maar zulke informatie niet altijd voor iedereen zichtbaar hoeft te zijn. Laat ze nadenken over met wie ze iets delen en wat er daarna zou kunnen gebeuren.
  • Eenmaal online geplaatste informatie moeilijk te verwijderen is.
  • Praat ook met je kind over zaken als privacy, reclame en het omgaan met online aankopen: wat doe je wel, wat doe je niet en waarom is dit belangrijk? Juist in deze tijd zijn er helaas ook personen die proberen anderen online op te lichten. Ook neemt met meer online mediagebruik de kans toe op cyberpesten. Kinderen die goed met hun ouders over mediagebruik kunnen praten, maken minder kans om gepest te worden of om anderen lastig te vallen. 

Filters en beveiliging

Wil je de kans verkleinen dat je kind in aanraking komt met ongeschikte media? Dan kun je gebruikmaken van internetfilters en speciale software. Bedenk wel dat dit nooit 100 procent veiligheid biedt. Blijf daarom altijd in de buurt, ga het gesprek aan en laat je kind weten dat hij naar je toe kan komen als er toch vervelende dingen te zien zijn.

Bij jongeren blijft het ook belangrijk om te wijzen op de leeftijdsgrenzen van PEGI bij spelletjes. Sommige jongeren van 13 kunnen misschien wel spelletjes met PEGI-16 spelen, maar heb het er wel over. Zolang ze weten dat het maar een spelletje is en zich verder gezellig gedragen is het oké.

Lees ook

Zoek je als ouder of opvoeder hulp of advies? Bekijk hier waar je terecht kunt.

Hulp en advies voor ouders