Werkwijze gemeentelijke aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag

Resultaat

Gemeente en lokale partners weten welk vraagstuk voor hen ligt, erkennen dat dit een gezamenlijk vraagstuk is en voelen de urgentie om er samen mee aan de slag te gaan. Er is bepaald bij welke organisatie en welke persoon de regie ligt. Ook zijn afspraken gemaakt over het proces van planontwikkeling en besluitvorming.

Inhoud

Seksueel grensoverschrijdend gedrag komt op veel plekken voor. Bijvoorbeeld op straat, in het onderwijs en online. De gemeente is een belangrijke spil in de preventie en aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Maar de gemeente kan dit dus zeker niet alleen. Daarom is het noodzakelijk dat er samengewerkt wordt in een brede coalitie van lokale partijen. Iedere partij maakt daarbij gebruik van de eigen invloedssfeer. Het is daarom belangrijk om de bouwstenen zoveel mogelijk samen te doorlopen.

Bij deze eerste bouwsteen bepaal je samen met je lokale partners wat het gezamenlijke vraagstuk is. Hiervoor is het belangrijk om alle betrokken partners bij elkaar te hebben. Denk aan organisaties uit de domeinen:

• opvang en onderwijs
• welzijn, sport en cultuur
• gezondheid en zorg
• wonen, werk en inkomen
• veiligheid

Voor de gemeente zelf is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de juiste afdelingen betrokken zijn. Denk aan de afdelingen jeugd, zorg, welzijn en veiligheid. Het verschilt per gemeente hoe de interne afdelingen georganiseerd zijn. Bekijk in jouw gemeentelijke organisatie welke afdelingen relevant zijn. In de ideale situatie ligt de coördinatie bij één wethouder. Dan is er een duidelijk aanspreekpunt. En heeft iemand overzicht over wat er speelt.

Het gezamenlijke vraagstuk hoef je niet tot in de puntjes te verwoorden. Streef ernaar om in deze eerste fase met elkaar helder te krijgen wat jullie opvalt bij dit vraagstuk. En tegen welke kwesties jullie aanlopen. In de volgende bouwstenen ga je hiermee verder. Bepaal met elkaar waar en hoe de aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt voorbereid, afgestemd en verduurzaamd.

Tip: Ergens beginnen is het belangrijkste! Elke stap is een stap in de goede richting. Het is dus oké om klein te beginnen.

Samenwerking met jongeren en ouders

Als gemeente heb je een belangrijke rol om de doelgroep te betrekken bij de samenwerking. In alle bouwstenen is het perspectief van jongeren en ouders essentieel. Luister daarom naar jongeren en ouders, en geef hen een stem. Dan werk je samen aan duurzame oplossingen. Maak met elkaar afspraken over hoe jongeren en ouders gedurende het proces betrokken worden.

Je kunt ook ervaringsdeskundigen uitnodigen om mee te denken bij het opstellen, uitvoeren en evalueren van activiteiten en beleid. Zij begrijpen de doelgroep en kunnen hun ervaringskennis inzetten. Op de volgende websites vind je meer informatie en tips over het betrekken van jongeren en ouders en het gebruikmaken van ervaringskennis:

• Handreiking duurzame jongerenparticipatie
• Tips om aan de slag te gaan met ervaringskennis
• Wat werkt bij partnerschap met ouders?
• Van vink naar vonk: geleerde lessen over ouderbetrokkenheid (Aanpak met andere ogen
• Participatie (ZonMw)

Tip: Als gemeenten en partners aan de slag gaan met hun eigen deel van de aanpak, is het belangrijk elkaar te blijven informeren over de voortgang. En om verbinding te blijven maken. Ook in de periode van uitvoering is het nodig dat jullie elkaar blijven ontmoeten en bevragen over de aanpak.

Naar het werkblad

Resultaat

Gemeente en lokale partners hebben samen gegevens verzameld over hoe het met jongeren in de regio of gemeente gaat, en deze gezamenlijk geanalyseerd en geïnterpreteerd. We weten wat we willen en waar we voor gaan.

Inhoud

Het is belangrijk om goed in kaart te brengen welke zorgen er zijn en welke kansen er liggen. Als je weet wat er speelt, weet je ook waar en met wie je aan de slag moet. Dit helpt bij het agenderen van de urgentie van dit thema. De aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag is immers een opdracht aan alle betrokken partners.

Het beeld over hoe het met jongeren gaat, wordt in eerste instantie gevormd door beschikbare cijfers. Landelijke cijfers geven een indicatie. Regionale cijfers geven aanvullend inzicht in de specifieke risico's en aandachtsgebieden binnen de gemeente. Relevante bronnen zijn onder andere:

• Feiten en cijfers seksueel geweld (Rutgers)
• Prevalentiemonitor huiselijk geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag (CBS): inzicht in hoeveel mensen te maken krijgen met seksueel grensoverschrijdend gedrag.  
• Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen: diverse monitoren en thematische onderzoeken over de aard en omvang van mensenhandel en seksueel geweld tegen kinderen in Nederland.
• Waarstaatjegemeente.nl: breed scala aan cijfers van gemeenten, waaronder informatie over zedenmisdrijven. 
• Instrumentontwikkeling regionaal zicht op seksueel geweld: inzichten uit verschillende databronnen zijn samengebracht in instrumenten specifiek voor een aantal regio's. Die regio's zijn Gelderland-Zuid, Groningen, Haaglanden, West-Brabant, en Zuid-Holland-Zuid.

Uit deze informatie volgt een beeld van de situatie. Dit beeld analyseer en interpreteer je vervolgens in een gezamenlijk gesprek. Wat laten de cijfers zien? Wat vertellen de signalen uit de praktijk? En wat betekent dit voor de gemeente? Zo'n gesprek geeft focus en richting aan de aanpak. Bepaal vervolgens samen ambities en speerpunten voor de korte en lange termijn.

Tip: Formuleer de ambities op zo'n manier dat iedereen bereid is eraan bij te dragen.

Naar het werkblad

Resultaat

Door het meetbaar maken van maatschappelijke resultaten kun je zien, merken en weten of je op de goede weg bent. Er zijn concrete maatschappelijke resultaten voor jongeren geformuleerd, met bijbehorende indicatoren en signalen.

Inhoud

De ambities en speerpunten vertaal je naar concrete maatschappelijke resultaten voor jongeren. Deze vertaalslag is nodig om te bepalen of de huidige gezamenlijke inzet effectief is en op dezelfde manier voortgezet moet worden.

Maatschappelijke resultaten zijn geen uitkomsten voor de korte termijn, maar resultaten waar je op de lange termijn naartoe werkt. Het formuleren van deze resultaten doe je bij voorkeur samen: gemeente, maatschappelijke partners en (een afvaardiging van) jongeren en ouders.

Rondom seksueel grensoverschrijdend gedrag formuleer je resultaten die gericht zijn op het verminderen van het aantal jongeren dat hiermee te maken krijgt. Of resultaten die gericht zijn op het vergroten van het seksueel welzijn onder jongeren. Denk aan het verminderen van soa's of het bevorderen van acceptatie van seksuele diversiteit.

Bij het bepalen van een doelgroep wordt vaak veel aandacht gegeven aan de slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Als je preventief beleid maakt, is het belangrijk om de aandacht te richten op het voorkomen van ongewenste gedrag. Richt je dan op omstanders en mensen die risico lopen om grensoverschrijdend gedrag te vertonen. Het is bovendien belangrijk dat ook jongens en mannen op een positieve manier betrokken worden.

Tijdens een aanpak wil je zien, merken en weten dat je op de goede weg bent met het realiseren van de beoogde resultaten. Daarom is het nodig om indicatoren of signalen te benoemen. Bijvoorbeeld een afname van het aantal jongeren dat seksueel grensoverschrijdend gedrag meemaakt. Of een toename van het aantal jongeren met een positief seksueel zelfbeeld. Door het bepalen van indicatoren en signalen is goed te volgen of de inzet bijdraagt aan het behalen van het maatschappelijk resultaat.

Tip: Een stijging of daling van het aantal meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag betekent niet automatisch dat er ook meer of minder seksueel grensoverschrijdend gedrag plaatsvindt. Zo kan een stijging van het aantal meldingen ook het gevolg zijn van meer bewustzijn over dit onderwerp. Een daling van het aantal meldingen kan een signaal zijn dat er een stigma ontstaat en mensen zich niet durven uit te spreken.

Naar het werkblad

Resultaat

Er is een scherp beeld van de manier waarop partijen toewerken naar de resultaten voor jongeren. De samenhang is expliciet gemaakt tussen de aanpak en de beoogde effecten daarvan voor jongeren.

Inhoud

Als de maatschappelijke resultaten zijn bepaald, maak je in deze bouwsteen een keuze voor passende activiteiten, aanpakken en interventies. Je bepaalt de strategie en de werkwijze waarmee je tot het maatschappelijk resultaat voor kinderen en jongeren gaat komen.

Dit is jullie veranderverhaal: 'als we dit doen, gaan we ervan uit dat we dat bereiken'. Bijvoorbeeld: als we inzetten op campagnes voor omstanders, gaan we ervan uit dat mensen vaker ingrijpen bij straatintimidatie, waardoor straatintimidatie zal verminderen. Of: als we voorlichting organiseren in het basisonderwijs over seksuele wensen en grenzen, denken we dat kinderen al vanaf jonge leeftijd beter op hun eigen grenzen letten en die van een ander.

Samen bepaal je wat jullie veranderverhaal is: hoe gaan jullie de beoogde resultaten bereiken? Het is belangrijk om daarbij gebruik te maken van kennis over wat werkt. Maar ook om oog te hebben voor de leidende principes en (politieke) waarden rondom het resultaat. Een leidend principe zou bijvoorbeeld kunnen zijn: 'veiligheid is de verantwoordelijkheid van iedereen'. Verbreed je focus van de individuele jongere naar de bredere omgeving en de cultuur die in je gemeente heerst.

Denk tenslotte aan de randvoorwaarden die invloed hebben op het te behalen resultaat voor jongeren. Eén uitgangspunt is in alle gevallen belangrijk: het slachtoffer is nooit verantwoordelijk en iedereen kan bijdragen aan de oplossing.

Met een veranderverhaal krijg je inzicht in de manier waarop je toewerkt naar de beoogde resultaten voor jongeren. Het laat zien waarom je doet wat je doet. Hier formuleer je subdoelen die ondersteunen bij het behalen van de beoogde maatschappelijke resultaten. Op het werkblad vind je meer inspiratie voor een veranderverhaal bij de preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Naar het werkblad

Resultaat

Een analyse van het huidige aanbod helpt bij het beoordelen of dit aanbod bijdraagt aan het behalen van de maatschappelijke resultaten. Er is zicht op de meest passende inzet die nodig is om de maatschappelijke resultaten voor jongeren te realiseren.

Inhoud

Om te bepalen welke activiteiten je gaat inzetten, is het belangrijk om in kaart te brengen in hoeverre verschillende activiteiten bijdragen aan het behalen van je maatschappelijke resultaten. Het veranderverhaal helpt je hierbij.

Een maatschappelijk resultaat kan niet met de inzet van één activiteit worden gerealiseerd, maar door een samenhang van verschillende activiteiten. Daarvoor is diversiteit van activiteiten belangrijk. Denk aan verschillende leefomgevingen waarop activiteiten zich richten, zoals het gezin, de school, de wijk en de digitale omgeving. Of aan activiteiten die gericht zijn op één kind of jongere, of op een groep.

Om impact te creëren en de gewenste resultaten te behalen, is een doelgerichte en samenhangende aanpak belangrijk. Deze zet je samen met lokale partners voor een lange termijn in. En wordt regelmatig geëvalueerd. Een samenhangende aanpak kan een combinatie van bestaande en nieuwe activiteiten zijn. En van formele en informele inzet. Het is aan te raden dat alle partners eerst kijken welke aanpakken of programma's al goed lopen. Vervolgens kun je bepalen of deze geïntensiveerd kunnen worden. En wat er aanvullend nodig is om goed in te spelen op de behoeften van jongeren.

Naar het werkblad

Resultaat

Partners bespreken regelmatig de kwaliteit van de activiteiten en sturen de aanpak bij. Zo ontstaat er een lerende beweging, die bijdraagt aan betere resultaten voor jongeren. Het is duidelijk wat er nodig is om de activiteiten zo optimaal mogelijk uit te voeren. En dat wordt gebruikt om de activiteit te verbeteren.

Inhoud

Activiteiten met een hoge kwaliteit dragen bij aan de effectiviteit van een aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Kwaliteit van een activiteit gaat over datgene wat er rondom een activiteit wordt ingezet om een zo optimaal mogelijk resultaat voor jongeren te behalen (bouwsteen 5).

De kwaliteit heeft betrekking op de activiteit zelf, maar ook op de professionals en de organisaties die de activiteit uitvoeren. Welke kennis, vaardigheden, samenwerkingen en afspraken zijn nodig om de activiteiten zo optimaal mogelijk uit te voeren? Kwaliteit is dynamisch en steeds in ontwikkeling. Evalueer daarom de kwaliteit en effectiviteit van een activiteit voor, tijdens en na de inzet van die activiteit. Dan kun je de activiteit verder optimaliseren. 

Alle betrokken partijen zijn verantwoordelijk om voortdurend te werken aan de kwaliteit van activiteiten. Voor professionals betekent dit dat zij de verantwoordelijkheid hebben om te handelen volgens de professionele standaard. Voor uitvoerende organisaties houdt dit in dat zij verantwoordelijkheid dragen om de kwaliteit van hun professionals te borgen. En de randvoorwaarden te bieden die daarvoor nodig zijn.

Opdrachtgevers en financiers hebben een faciliterende rol. Zij moeten ervoor zorgen dat de beperkt beschikbare middelen zo worden ingezet dat maximale kwaliteit wordt gerealiseerd. De samenwerking tussen al deze partijen is essentieel om de kwaliteit van de activiteiten te versterken.   

Naar het werkblad

Resultaat

Er vinden regelmatige gesprekken plaats over wat een activiteit oplevert voor jongeren. Betrokken partijen leren gezamenlijk hiervan. Het is duidelijk wat de activiteit oplevert voor jongeren en hoe dit gemeten wordt. Dit wordt gebruikt om de activiteit te verbeteren.

Inhoud

In hoeverre lukt het om het verschil te maken voor een jongere? Het is waardevol om dat te weten, voor alle activiteiten die je inzet om seksueel grensoverschrijdend gedrag aan te pakken. Dit is niet altijd makkelijk, omdat er ook een cultuuromslag nodig is voor het verminderen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dat vraagt om een lange adem.

Tegelijkertijd is het goed om kritisch te kijken naar de resultaten die je wel op korte termijn kunt zien. Wat levert jouw activiteit op voor de jongeren die eraan deelnemen? Zijn de gestelde doelen behaald? In hoeverre vinden jongeren de activiteiten nuttig? Is bijvoorbeeld hun mening over genderrollen veranderd? Of over het gebruik van anticonceptie?

Informatie over het resultaat van een activiteit spreekt vaak niet voor zich, maar vraagt om een gesprek over het verhaal erachter. Pas dan ontstaat er een compleet beeld. Wat betekent het bijvoorbeeld als blijkt dat meer jongeren hebben deelgenomen aan voorlichting over seksuele wensen en grenzen, maar deze jongeren niet beter zijn gaan letten op elkaars grenzen? Het is belangrijk om in een gesprek gezamenlijk de gegevens te duiden en daarvan te leren. In het werkblad vind je meer informatie over hoe je dit kunt aanpakken. 

Zo breng je in beeld wat goed gaat en wat je wil vasthouden. Maar ook wat er beter kan en hoe je een stap dichter bij het realiseren van je doel kunt komen. Dit inzicht is geen doel op zich, maar een noodzakelijk middel om je aanpak verder te verbeteren. Met als uiteindelijke doel: minder jongeren die te maken krijgen met seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Naar het werkblad

Resultaat

Er is inzicht in hoe het gaat met de doelen en resultaten. En partijen leren en verbeteren daarin gezamenlijk. Wat gaat er goed, wat kan er beter en hoe doen we dat? Dit zorgt voor een effectieve aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Inhoud

Een effectieve inzet van de gezamenlijke aanpak is noodzakelijk om de gewenste resultaten voor kinderen en gezinnen te bereiken. Stel elkaar daarom regelmatig vragen als: Wat gaat er goed in deze bouwsteen? Waar zitten nog lacunes? Wat kan er beter? En zijn we op de goede weg? Hiervoor is het belangrijk om vast te stellen hoe het met jongeren gaat en wat jullie voor hen willen bereiken (bouwsteen 1 en 2 van deze uitwerking).

Richt monitoring in, waarmee je ontwikkelingen volgt op zowel de korte termijn als de lange termijn. Vervolgens kun je daarvan leren en zo je inzet verbeteren. Voer regelmatig het gesprek over hoe het gaat. Op die manier achterhaal je of de beoogde doelen daadwerkelijk dichterbij komen.

Bovendien kunnen na een tijdje andere speerpunten belangrijk worden. Of blijkt het goed te zijn om de focus van de activiteiten te verleggen. Misschien zie je meer resultaten in de ene wijk dan in de andere. Of zie je dat meisjes en vrouwen zich veiliger gaan voelen, maar is dat effect nog niet te zien bij LHBTQIA+-ers. Dit kan een reden zijn om de focus te verleggen of de aanpak aan te scherpen. Monitoring is erop gericht om effecten voortdurend in beeld te brengen en te bespreken.

Om de resultaten te verbeteren, is het belangrijk om voor alle bouwstenen in kaart te brengen wat er goed gaat en wat er beter kan. Als je dit met regelmaat bespreekt en op basis daarvan de aanpak bijstuurt, blijf je leren met elkaar. Dit draagt bij aan betere resultaten.

Zorg daarbij ook voor samenhang tussen beleid en uitvoering. Die vullen elkaar aan en kunnen elkaar versterken. Ook zijn uitvoering en beleid van elkaar afhankelijk om de resultaten voor jongeren te behalen. Organiseer daarom een gezamenlijk leerproces, waarin beleid en uitvoering samen sturen op kwaliteit en 'samen lerend doen wat werkt'.

Tip: In gesprekken over monitoringsgegevens is het van belang om met elkaar de gegevens te duiden. Betrek verschillende perspectieven bij deze gesprekken, waaronder die van jongeren, ouders en professionals.

Naar het werkblad