Gevolgen van kansenongelijkheid

Sociaal-emotionele gevolgen van ongelijke kansen 

Kansenongelijkheid heeft grote gevolgen voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen en jongeren. Kinderen uit gezinnen met een lagere sociaaleconomische status krijgen vaak minder emotionele steun van hun omgeving. Zij voelen zich vaak minder gesteund, hebben vaak een lager zelfbeeld en leren minder makkelijk belangrijke sociale vaardigheden. Daardoor zijn ze kwetsbaarder in sociale situaties, zoals het aangaan van vriendschappen en het opbouwen van een relatie met hun leerkrachten. Dit kan leiden tot meer stress, onzekerheid over zichzelf en soms gedragsproblemen. 

Minder zelfvertrouwen, emotieregulatie en sociale vaardigheden 

Langdurige armoede heeft vergelijkbare gevolgen op de ontwikkeling en gezondheid van kinderen en jongeren.  Opgroeien in armoede vergroot de kans dat kinderen minder zelfvertrouwen ontwikkelen, moeite hebben met het reguleren van hun emoties en het lastig vinden om relaties met anderen op te bouwen. Dit komt door langdurige stress die vaak samengaat met armoede. Ook op volwassen leeftijd merken ze vaak nog iets van deze gevolgen.  

Gevolgen voor schoolloopbaan en arbeidskansen 

Vanaf jonge leeftijd beïnvloedt kansenongelijkheid de schoolprestaties. Dit heeft te maken met de verschillende financiële en sociaal kapitalen waarmee kinderen opgroeien. Sociaal kapitaal bestaat uit de relaties met familie, vrienden en gemeenschappen die kinderen en jongeren ondersteunen.  Financieel kapitaal is het geld, de middelen en spullen van een gezin.  

[LINK] Link naar kapitalen-artikel 

Wat is kansenongelijkheid in het onderwijs?

Minder middelen en stimulering 

Door het verschil in kapitalen hebben sommige kinderen en jongeren minder toegang tot onderwijsmiddelen zoals een laptop, boeken en buitenschoolse activiteiten. Hierdoor kunnen leerlingen zich al op jonge leeftijd minder goed ontwikkelen in basisvaardigheden zoals taal en rekenen. Terwijl kinderen met meer geld en steun van familie en anderen vaker opgroeien in een omgeving waarin ze veel kunnen leren. Daardoor kunnen ze zich cognitief en emotioneel beter ontwikkelen. Kinderen en jongeren die opgroeien in armoede hebben meer risico om minder goed te presteren op school. Ze vallen vaker uit, zijn vaker afwezig en hebben soms gedragsproblemen. Dit komt onder andere door de stress die gezinnen in armoede ervaren. 

Lager schooladvies 

Kansenongelijkheid heeft ook gevolgen voor de schoolloopbaan en het schooladvies. Dit komt onder andere doordat leraren vaker lagere verwachtingen hebben van kinderen uit gezinnen met een lage sociaaleconomische positie. Zij krijgen ook vaker een lager schooladvies, ook als hun prestaties hoger zijn en ze dus meer aankunnen. Dit komt vaak door onbewuste vooroordelen en stereotypen. Daardoor krijgen ze minder vaak de kans om door te stromen tot vervolgonderwijs dat bij hen past, met negatieve gevolgen voor hun kansen in de toekomst.  

Je bewust worden van je vooroordelenHet schooladvies en onderadvisering

Minder doorstroom naar wetenschappelijk onderwijs 

In het hoger onderwijs blijft kansenongelijkheid vaak bestaan. Jongeren uit gezinnen met minder kansen gaan minder vaak studeren aan de universiteit.  Ook na het behalen van een mbo-diploma zetten zij minder vaak de stap om door te studeren. De doorstroomkans neemt toe als het inkomen van hun ouders hoger is. Ook kunnen deze jongeren minder steun ervaren tijdens hun studie, omdat ze vaak de eerste van de familie zijn die gaan studeren.  

Ook bij selectieprocedures ervaren jongeren uit minder kansrijke gezinnen vaker nadelen dan hun leeftijdsgenoten uit kansrijkere gezinnen, bijvoorbeeld bij lotingsopleidingen. Ze hebben daardoor minder kans om toegelaten te worden tot bepaalde opleidingen en zijn vaker het slachtoffer van uitsluiting en discriminatie. Op de lange termijn heeft dit een negatieve invloed op hun positie in de samenleving. 

Wat kan ik als professional doen tegen discriminatie en racisme?Hoe pak je discriminatie aan?

Stagediscriminatie 

In het MBO komen studenten met een migratieachtergrond vaker en sneller stagediscriminatie tegen. Dit kan ervoor zorgen dat ze vertraging oplopen met hun studie of zelfs stoppen met school. Discriminatie verlaagt hun zelfvertrouwen, zorgt dat ze zich minder goed voelen en minder gezond zijn. De gevolgen van kansenongelijkheid zie je ook op de arbeidsmarkt. Kinderen uit gezinnen met een lagere sociaaleconomische positie komen vaak zelf in een vergelijkbare situatie terecht als hun ouders. Dit vergroot de kans dat een familie van generatie op generatie in armoede leeft.  

Welke impact heeft discriminatie of racisme op kinderen en jongeren?Kansen op de arbeidsmarkt vergroten voor jongeren met migratieachtergrond

Gevolgen voor de samenleving 

Kansenongelijkheid heeft nadelen voor de hele samenleving. Verschillen tussen mensen met veel en minder geld blijven bestaan als bepaalde groepen in de samenleving steeds worden buitengesloten en minder kansen krijgen op goed onderwijs, een baan of goede gezondheidszorg. De verschillen worden zelfs groter.  

Lagere arbeidsproductiviteit en minder innovatie 

Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau zorgt sociaaleconomische ongelijkheid ervoor dat mensen minder efficiënt werken en dat er minder nieuwe ideeën en vernieuwing komen. Mensen die opgroeien in een omgeving met weinig kansen krijgen minder mogelijkheden om hun talenten te ontwikkelen. Daardoor kunnen ze moeilijker een baan vinden.  

Minder sociale betrokkenheid en vertrouwen 

De grote verschillen in welvaart en kansen zorgen voor minder sociale betrokkenheid en vertrouwen in elkaar. Mensen voelen zich dus minder verantwoordelijk voor anderen, helpen elkaar minder helpen en doen minder mee in de samenleving. Dit kan zorgen voor onrust, frustratie en ongewenst gedrag, zoals asociaal gedrag naar anderen. Belangrijke elementen voor een gezonde maatschappij staan onder druk als de ongelijkheid tussen groepen toeneemt, zoals sociale cohesie en stabiliteit. Ongelijkheid kan er dus voor zorgen dat groepen tegenover elkaar komen te staan en dat mensen minder vertrouwen krijgen in de maatschappij en de democratie.  

Wat is polarisatie en hoe werkt het?