Cijfers over pesten: slachtoffers

Aantal kinderen en jongeren dat wordt gepest

In het schooljaar 2020- 2021 zegt 11 procent van de leerlingen in groep 6 tot en met 8 in het (speciaal) basisonderwijs soms tot vaak gepest te worden. Hiervan wordt drie procent (heel) vaak gepest en acht procent soms gepest. Vergeleken met cijfers uit de Veiligheidsmonitor 2018 is het percentage leerlingen dat gepest is niet veranderd. Tussen 2014 en 2016 was sprake van een daling van 14 procent naar 11 procent van het aantal slachtoffers van pesten in het basisonderwijs. Sinds 2018 is deze daling gestabiliseerd.

57 procent van de slachtoffers wordt persoonlijk gepest. Het gaat dan om bijvoorbeeld uitgescholden worden, uitgelachen worden, geduwd of gestompt worden. Bij tien procent van de slachtoffers gaat het om online pesten via bijvoorbeeld berichten of plaatjes op internet of telefoon.

Ook in het voortgezet onderwijs zijn de percentages leerlingen die gepest zijn ten opzichte van 2018 niet veranderd. In zowel 2018 als 2021 wordt vijf procent van de leerlingen vaak tot zeer vaak gepest. Dat houdt in dat zij minstens een keer per maand, wekelijks of dagelijks zijn gepest. Zeven procent wordt soms gepest; dat is minder dan een keer per maand. In vergelijking met 2018 is pesten in 2021 stabiel gebleven.

Bij de leerlingen die (zeer) vaak gepest worden komt met 37 procent mondeling pesten het vaakste voor. De gepeste leerling wordt dan uitgescholden, uitgelachen, beledigd of er wordt over hem/haar geroddeld. Een op de vijf gepeste leerlingen wordt buitengesloten, genegeerd of mag niet meedoen. Digitaal pesten (foto's, teksten of video's via bijvoorbeeld WhatsApp, Instagram of Snapchat) van leerlingen is in 2021 gestegen van 20 procent in 2018 naar 22 procent in 2021.

Deze gegevens zijn afkomstig uit de Veiligheidsmonitor, waarin elke twee jaar het veiligheidsgevoel van leerlingen en personeel in het primair en voortgezet onderwijs in kaart wordt gebracht (Van den Broek e.a, 2022).

Pesten onder scholieren van 12-16 jaar

In 2021 zegt 8 procent van de leerlingen in groep 8 van de basisschool in de maanden voorafgaand aan het onderzoek vaak gepest te zijn; dat wil zeggen minstens twee keer per maand. Voor scholieren in het voortgezet onderwijs gaat het om 5,3 procent. De afgelopen tien jaar is er sprake van een daling van slachtoffers van pesten. In 2001 zei ruim 12 procent van de basisschoolleerlingen minstens twee keer per maand gepest te worden. In 2021 is dit gedaald naar 8 procent.

Ook in het voortgezet onderwijs is het percentage jongeren dat gepest wordt afgenomen. In 2001 zei 9,5 procent gepest te worden, in 2021 is het gedaald naar 5,3 procent.

Leerlingen is ook gevraagd of ze slachtoffer zijn geweest van online pesten. Van de basisschoolleerlingen zegt 4,5 procent hier vaak slachtoffer van geweest te zijn. Er is echter tussen jongens en meisjes hierin een significant verschil. Ruim 6 procent van de meisjes zegt hier slachtoffer van geweest te zijn. Bij jongens gaat het om 2,8 procent.  In het voortgezet onderwijs komt online pesten minder voor. 3,7 procent van de middelbare scholieren zegt hier vaak slachtoffer van geweest te zijn. In het voortgezet onderwijs is geen verschil tussen jongens en meisjes.

Deze gegevens zijn afkomstig uit het vierjaarlijks HBSC-onderzoek naar gezondheid en welzijn van scholieren (Boer e.a., 2022).

In de meeste onderzoeken naar pesten en gepest worden, wordt aan kinderen en jongeren zelf gevraagd wat hun ervaringen hiermee zijn. Doordat elk onderzoek het begrip 'pesten' anders definieert, is het moeilijk om de resultaten onderling te vergelijken.

Pesten onder jongeren en jongvolwassenen

De Veiligheidsmonitor van het CBS  en Ministerie van Veiligheid en Justitie biedt onder meer inzicht in de mate waarin jongeren (15-18 jaar) en jongvolwassenen (18-25 jaar) zijn gepest. Deze Veiligheidsmonitor is een periodiek bevolkingsonderzoek onder de bevolking van 15 jaar en ouder naar leefbaarheid, veiligheid en slachtofferschap van criminaliteit.

In 2021 zegt 33 procent van de 15-18-jarigen ooit gepest te zijn en 3,8 procent is in de afgelopen 12 maanden gepest. Van deze slachtoffers zegt 35,9 procent uitsluitend online gepest te zijn, 30,3 procent op de traditionele manier en bij 29,3 procent van de slachtoffers gaat het om beide.

Van de 18-25-jarigen is 41,5 procent ooit gepest en zegt 2,0 procent in de afgelopen 12 maanden gepest te zijn. Van de slachtoffers zegt 40,7 procent uitsluitend online gepest te zijn en 21,3 procent op de traditionele manier. In 34,0 procent van de gevallen gaat het om beide vormen van pesten.

Bij meer dan de helft (55,7 procent) van de 15-25-jarigen heeft het pesten geleid tot emotionele of psychische klachten, waaronder depressie, en 6,9 procent heeft er lichamelijke verwondingen of letsel aan overgehouden (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2022).

Slachtoffers online bedreiging en intimidatie

In de Veiligheidsmonitor van het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn jongeren en jongvolwassenen ook gevraagd of ze slachtoffer zijn geweest van online bedreiging en intimidatie. Het gaat hierbij om bedreiging met geweld, pesten, stalken en shame sexting (het verspreiden van naaktfoto's of -filmpjes van het slachtoffer of het dreigen hiermee). Bij online pesten gaat het om pesten dat in de 12 maanden voorafgaand aan het onderzoek heeft plaatsgevonden.

In 2021 gaf 2,5 procent van de 15-18-jarigen in de afgelopen 12 maanden slachtoffer te zijn geweest van online pesten. Onder de 18-25- jarigen ging het om 1,5 procent.

Van online bedreiging en intimidatie (waar pesten een onderdeel van is) komt bij 6,1 procent van de 15-18-jarigen en 4,3 procent van de 18-25-jarigen voor. 3,1 procent van de 15-18-jarigen zegt bedreigd te zijn, 1,2 procent had last van stalking en 1,3 procent gaf aan slachtoffer te zijn geweest van shame sexting.

Onder de 18-25-jarigen ging het om 1,9 procent bedreiging, 1,1 procent stalking en 0,8 procent shame sexting (Centraal Bureau voor de Statistiek 2022).

Definitie

Kinderen en jongeren die gepest worden, zijn slachtoffer van een stelselmatige vorm van agressie. Een of meer personen proberen hen fysiek, verbaal of psychologisch schade toe te brengen. De macht is hierbij ongelijk verdeeld. Relatief nieuw is het zogenaamde cyberpesten, het pesten via digitale kanalen. Kwetsende teksten worden bijvoorbeeld op internetfora geplaatst of foto's, filmpjes of roddel via het web verspreid.

Meer informatie

Pesten