Cijfers over pesten: slachtoffers

Aantal kinderen en jongeren dat wordt gepest

In het schooljaar 2020- 2021 zegt 11 procent van de leerlingen in groep 6 tot en met 8 in het (speciaal) basisonderwijs soms tot vaak gepest te worden. Hiervan wordt 3 procent (heel) vaak gepest en 8 procent soms gepest. Vergeleken met cijfers uit de Veiligheidsmonitor 2018 is het percentage leerlingen dat gepest is niet veranderd. Tussen 2014 en 2016 was sprake van een daling van 14 procent naar 11 procent van het aantal slachtoffers van pesten in het basisonderwijs. Sinds 2018 is deze daling gestabiliseerd.

57 procent van de slachtoffers wordt persoonlijk gepest. Het gaat dan om bijvoorbeeld uitgescholden worden, uitgelachen worden, geduwd of gestompt worden. Bij 10 procent van de slachtoffers gaat het om online pesten via bijvoorbeeld berichten of plaatjes op internet of telefoon.

Ook in het voortgezet onderwijs zijn de percentages leerlingen die gepest zijn ten opzichte van 2018 niet veranderd. In zowel 2018 als 2021 wordt 5 procent van de leerlingen vaak tot zeer vaak gepest. Dat houdt in dat zij minstens een keer per maand, wekelijks of dagelijks zijn gepest. 7 procent wordt soms gepest; dat is minder dan een keer per maand. In vergelijking met 2018 is pesten in 2021 stabiel gebleven.

Bij de leerlingen die (zeer) vaak gepest worden komt met 37 procent mondeling pesten het vaakste voor. De gepeste leerling wordt dan uitgescholden, uitgelachen, beledigd of er wordt over hem/haar geroddeld. Een op de vijf gepeste leerlingen wordt buitengesloten, genegeerd of mag niet meedoen. Digitaal pesten (foto's, teksten of video's via bijvoorbeeld WhatsApp, Instagram of Snapchat) van leerlingen is in 2021 gestegen van 20 procent in 2018 naar 22 procent in 2021.

Deze gegevens zijn afkomstig uit de Veiligheidsmonitor, waarin elke twee jaar het veiligheidsgevoel van leerlingen en personeel in het primair en voortgezet onderwijs in kaart wordt gebracht (Van den Broek e.a, 2022).

Pesten onder scholieren van 12-16 jaar

In 2021 zegt 8 procent van de leerlingen in groep 8 van de basisschool in de maanden voorafgaand aan het onderzoek vaak gepest te zijn; dat wil zeggen minstens twee keer per maand. Voor scholieren in het voortgezet onderwijs gaat het om 5,3 procent. De afgelopen tien jaar is er sprake van een daling van slachtoffers van pesten. In 2001 zei ruim 12 procent van de basisschoolleerlingen minstens twee keer per maand gepest te worden. In 2021 is dit gedaald naar 8 procent.

Ook in het voortgezet onderwijs is het percentage jongeren dat gepest wordt afgenomen. In 2001 zei 9,5 procent gepest te worden, in 2021 is het gedaald naar 5,3 procent.

Leerlingen is ook gevraagd of ze slachtoffer zijn geweest van online pesten. Van de basisschoolleerlingen zegt 4,5 procent hier vaak slachtoffer van geweest te zijn. Er is echter tussen genders hierin een significant verschil. Ruim 6 procent van de meisjes zegt hier slachtoffer van geweest te zijn. Bij jongens gaat het om 2,8 procent.  In het voortgezet onderwijs komt online pesten minder voor. 3,7 procent van de middelbare scholieren zegt hier vaak slachtoffer van geweest te zijn. In het voortgezet onderwijs is geen verschil tussen jongens en meisjes.

Deze gegevens zijn afkomstig uit het vierjaarlijks HBSC-onderzoek naar gezondheid en welzijn van scholieren (Boer e.a., 2022).

In de meeste onderzoeken naar pesten en gepest worden, wordt aan kinderen en jongeren zelf gevraagd wat hun ervaringen hiermee zijn. Doordat elk onderzoek het begrip 'pesten' anders definieert, is het moeilijk om de resultaten onderling te vergelijken.

Pesten onder jongeren en jongvolwassenen

De Veiligheidsmonitor van het CBS  en ministerie van Veiligheid en Justitie biedt onder meer inzicht in de mate waarin jongeren (15-18 jaar) en jongvolwassenen (18-25 jaar) zijn gepest. Deze Veiligheidsmonitor is een periodiek bevolkingsonderzoek onder de bevolking van 15 jaar en ouder naar leefbaarheid, veiligheid en slachtofferschap van criminaliteit.

In 2021 zegt 33 procent van de 15- tot 18-jarigen ooit gepest te zijn en 3,8 procent is in de afgelopen 12 maanden gepest. Van deze slachtoffers zegt 35,9 procent uitsluitend online gepest te zijn, 30,3 procent op de traditionele manier en bij 29,3 procent van de slachtoffers gaat het om beide.

Van de 18- tot 25-jarigen is 41,5 procent ooit gepest en zegt 2,0 procent in de afgelopen 12 maanden gepest te zijn. Van de slachtoffers zegt 40,7 procent uitsluitend online gepest te zijn en 21,3 procent op de traditionele manier. In 34,0 procent van de gevallen gaat het om beide vormen van pesten.

Bij meer dan de helft (55,7 procent) van de 15- tot 25-jarigen heeft het pesten geleid tot emotionele of psychische klachten, waaronder depressie, en 6,9 procent heeft er lichamelijke verwondingen of letsel aan overgehouden (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2022).

Slachtoffers online bedreiging en intimidatie

In het onderzoek Online Veiligheid en criminaliteit van het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn jongeren en jongvolwassenen ook gevraagd of ze slachtoffer zijn geweest van online bedreiging en intimidatie. Het gaat hierbij om bedreiging, pesten, stalken en shame sexting (het verspreiden van naaktfoto's of -filmpjes van het slachtoffer of het dreigen hiermee). Bij online pesten gaat het om pesten dat in de 12 maanden voorafgaand aan het onderzoek heeft plaatsgevonden.

10 procent van de jongeren van 15 tot 25 jaar geeft aan in 2022 slachtoffer geweest te zijn van online bedreiging en intimidatie. Jonge vrouwen, werden relatief vaak slachtoffer van online bedreiging en intimidatie. Zo werd 12 procent van de vrouwen van 15 tot 25 jaar slachtoffer. Zij werden met name vaker slachtoffer van bedreiging en pesten.

4 procent van de 15- tot 25-jarigen was in de afgelopen twaalf maanden slachtoffer van online pesten. Jonge vrouwen zijn met 4,4 procent vaker hiervan slachtoffer geweest dan jonge mannen (3,6 procent).

Online bedreiging en intimidatie  komt bij 4,8 procent van de 15- tot 25-jarigen voor. Ook hier van zijn jonge vrouwen met 5,7 procent vaker slachtoffer. Bij jonge mannen gaat het om 4 procent die naar eigen zeggen aangeeft hiervan last te hebben gehad. 2,6 procent had last van stalking, waarvan 3,9 procent van de jonge vrouwen dit aangaf en 2,6 procent van de jonge mannen.  Shame sexting kwam bij 1,4 procent van de 15- tot 25- jarigen voor (1,3 procent jonge mannen en 1,5 procent jonge vrouwen) (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2023).

Definitie

Kinderen en jongeren die gepest worden, zijn slachtoffer van een stelselmatige vorm van agressie. Een of meer personen proberen hen fysiek, verbaal of psychologisch schade toe te brengen. De macht is hierbij ongelijk verdeeld. Relatief nieuw is het zogenaamde cyberpesten, het pesten via digitale kanalen. Kwetsende teksten worden bijvoorbeeld op internetfora geplaatst of foto's, filmpjes of roddel via het web verspreid.

Meer informatie

Pesten