Cijfers over pesten: slachtoffers

Aantal kinderen en jongeren dat wordt gepest

In het schooljaar 2021-2022 zegt 17 procent van de leerlingen in het  basisonderwijs wel eens gepest te worden. Vergeleken met cijfers uit de Landelijke Veiligheidsmonitor 2021 is het percentage leerlingen dat zegt gepest te worden toegenomen. In 2021 zei 14 procent van de leerlingen gepest te worden.

Ook in het voortgezet onderwijs zijn de percentages gepeste leerlingen toegenomen ten opzichte van schooljaar 2020-2021. In het schooljaar 2021-2022 zegt 9 procent van de leerlingen in het voorgezet onderwijs wel eens gepest te worden. In schooljaar 2020-2021 was dit 6 procent. Dat houdt in dat zij minstens een keer per maand, wekelijks of dagelijks zijn gepest. 7 procent wordt soms gepest; dat is minder dan een keer per maand. In vergelijking met 2018 is pesten in 2021 stabiel gebleven.

Vormen van pesten

Leerlingen in het voortgezet onderwijs die gepest zijn in het schooljaar 2021-2022 hebben het vaakst te maken met mondeling pestgedrag. Mondeling pestgedrag is het laatste jaar toegenomen van 82 procent naar 87 procent. De gepeste leerling wordt dan uitgescholden, uitgelachen, beledigd of er wordt over de leerling geroddeld. In iets minder dan de helft van de gevallen hebben gepeste leerlingen te maken met relationeel pestgedrag. De gepeste leerling wordt dan bijvoorbeeld buitengesloten. Dit word gevolgd door lichamelijk pestgedrag, zoals duwen, schoppen of slaan, wat in 41 procent van de gevallen gebeurt. Online pestgedrag, via foto's, teksten of video's op bijvoorbeeld WhatsApp, Instagram of Snapchat, gebeurt in ongeveer 37 procent van de gevallen. En materieel pestgedrag, zoals het stukmaken of verstoppen van spullen, in 31 procent van de gevallen.

Verschil tussen jongens en meisjes

Het verschil tussen het aantal jongens en meisjes die zeggen gepest te worden is verwaarloosbaar klein. Maar er is wel verschil in de vorm van pesten. Jongens in het voortgezet onderwijs worden vaker lichamelijk of materieel gepest, terwijl meisjes vaker mondeling, relationeel en online gepest worden. Meisjes worden daarnaast vaker dan jongens gepest om hun uiterlijk.

Jongens melden minder vaak dan meisjes dat ze gepest worden. Jongens vertellen vaker dat ze pesten niet melden omdat ze dat niet nodig vinden. Meisjes zeggen vaker dat ze pesten niet melden omdat ze dat niet durven.

Deze gegevens zijn afkomstig uit de Landelijke Veiligheidsmonitor, waarin elke twee jaar het veiligheidsgevoel van leerlingen en personeel in het primair en voortgezet onderwijs in kaart wordt gebracht (Lodewick en anderen, 2023).

Pesten onder scholieren van 12-16 jaar

In 2021 zegt 8 procent van de leerlingen in groep 8 van de basisschool in de maanden voorafgaand aan het onderzoek vaak gepest te zijn; dat wil zeggen minstens twee keer per maand. Voor scholieren in het voortgezet onderwijs gaat het om 5,3 procent. De afgelopen tien jaar is er sprake van een daling van slachtoffers van pesten. In 2001 zei ruim 12 procent van de basisschoolleerlingen minstens twee keer per maand gepest te worden. In 2021 is dit gedaald naar 8 procent.

Ook in het voortgezet onderwijs is het percentage jongeren dat gepest wordt afgenomen. In 2001 zei 9,5 procent gepest te worden, in 2021 is het gedaald naar 5,3 procent.

Leerlingen is ook gevraagd of ze slachtoffer zijn geweest van online pesten. Van de basisschoolleerlingen zegt 4,5 procent hier vaak slachtoffer van geweest te zijn. Er is echter tussen genders hierin een significant verschil. Ruim 6 procent van de meisjes zegt hier slachtoffer van geweest te zijn. Bij jongens gaat het om 2,8 procent.  In het voortgezet onderwijs komt online pesten minder voor. 3,7 procent van de middelbare scholieren zegt hier vaak slachtoffer van geweest te zijn. In het voortgezet onderwijs is geen verschil tussen jongens en meisjes.

Deze gegevens zijn afkomstig uit het vierjaarlijks HBSC-onderzoek naar gezondheid en welzijn van scholieren (Boer e.a., 2022).

In de meeste onderzoeken naar pesten en gepest worden, wordt aan kinderen en jongeren zelf gevraagd wat hun ervaringen hiermee zijn. Doordat elk onderzoek het begrip 'pesten' anders definieert, is het moeilijk om de resultaten onderling te vergelijken.

Ernstig en langdurig pesten

In het schooljaar 2023-2024 zijn er 708 dossiers over psychische geweld geregistreerd door vertrouwensinspecteurs in het basisonderwijs. Meer dan de helft van deze dossiers (386) heeft betrekking op ernstig en langdurig pesten. In schooljaar 2022-2023 gingen 581 dossiers over psychisch geweld, waarvan 341 over (ernstig) pesten. Zowel in het primair als voortgezet onderwijs is psychisch geweld een groeiend probleem. De ernst en de duur van dit geweld neemt toe.

In het voortgezet onderwijs zijn er 375 dossiers over psychisch geweld geregistreerd. 202 hiervan gingen over (ernstig) pesten. Ook hier neemt het aantal dossiers over psychische geweld en (ernstig) pesten toe. In schooljaar 2022-2023 gingen 307 dossiers over psychisch geweld waarvan 145 over (ernstig) pesten.

Ouders, docenten, leerlingen, directies, besturen en interne of externe vertrouwenspersonen kunnen situaties van psychisch geweld, waar pesten onder valt, melden bij de vertrouwensinspecteurs. De vertrouwensinspecteurs voegen meldingen van verschillende melders over dezelfde casus samen tot één dossier (Inspectie van het onderwijs, 2024).

Slachtoffers online bedreiging en intimidatie

In het onderzoek Online Veiligheid en criminaliteit van het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn jongeren en jongvolwassenen ook gevraagd of ze slachtoffer zijn geweest van online bedreiging en intimidatie. Het gaat hierbij om bedreiging, pesten, stalken en shamesexting (het verspreiden van naaktfoto's of -filmpjes van het slachtoffer of het dreigen hiermee). Bij online pesten gaat het om pesten dat in de 12 maanden voorafgaand aan het onderzoek heeft plaatsgevonden.

5,3 procent van de jongeren van 15 tot 25 jaar zegt in 2023 slachtoffer geweest te zijn van online bedreiging en intimidatie. 1,9 procent van de 15- tot 25-jarigen was in de afgelopen twaalf maanden slachtoffer van online pesten.

Online bedreiging komt bij 2,5 procent van de 15- tot 25-jarigen voor. 1,2 procent had last van online stalking. Shamesexting kwam bij 1 procent van de 15- tot 25-jarigen voor (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2024).

Definitie

Kinderen en jongeren die gepest worden, zijn slachtoffer van een stelselmatige vorm van agressie. Een of meer personen proberen hen fysiek, verbaal of psychologisch schade toe te brengen. De macht is hierbij ongelijk verdeeld. Relatief nieuw is het zogenaamde cyberpesten, het pesten via digitale kanalen. Kwetsende teksten worden bijvoorbeeld op internetfora geplaatst of foto's, filmpjes of roddel via het web verspreid.

Meer informatie

Pesten