Het Peilstationonderzoek richt zich op het middelengebruik door scholieren. Vragen gaan over gebruik van tabak, alcohol, drugs, internetgebruik, gamen en over gokken. Het onderzoek wordt door het Trimbos-instituut in samenwerking met GGD'en uitgevoerd. Vragenlijsten worden schriftelijk klassikaal afgenomen. De onderzoeksgroep is een steekproef van scholieren (basisonderwijs groep 7 en 8; voortgezet onderwijs).
Instelling
Trimbos-instituut
Methode
Soort onderzoek
steekproefonderzoek
Jaar dataverzameling
2015
Instrumenten
De gegevens werden verzameld met een digitale vragenlijst: één versie voor het basisonderwijs en één voor het voortgezet onderwijs. De kern van de vragenlijsten bestaat uit vragen naar het gebruik van tabak, alcohol, drugs, gebruik van sociale media, gamen en naar gokken.
Afname
Alle vragenlijsten werden klassikaal afgenomen onder begeleiding van een onderzoeksassistent van het Trimbos-instituut. Op het basisonderwijs werd dit gedaan met schriftelijke vragenlijsten en in het voortgezet onderwijs door middel van een digitale vragenlijst.
Steekproefgrootte en respons
Populatie
Leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs en leerlingen van alle leerjaren van het vmbo (4), havo (5) en vwo (6) in heel Nederland. Er is alleen onderzoek gedaan binnen het regulier onderwijs.
Steekproefgrootte
50 basisscholen hebben deelgenomen aan het onderzoek. Dit is een respons van ruim 35 procent. In totaal is de vragenlijst afgenomen in 93 klassen met in totaal 2090 leerlingen.
Binnen het voortgezet onderwijs hebben 117 scholen gewerkt aan het onderzoek. Dit is eveneens een respons van ruim 43 procent. In 323 klassen is de vragenlijst afgenomen bij 7244 leerlingen. De onderzoekers stellen dat daarmee de omvang van de steekproef voldoende is om representatieve uitspraken te kunnen doen. Scholen die weigerden mee te doen verschilden niet significant van de deelnemende scholen wat betreft het percentage leerlingen met migratieachtergrond en stedelijkheid.
Leeftijd en geslacht
De steekproef van het basisonderwijs bestaat na herweging voor 51,2 procent uit jongens. De gemiddelde leeftijd is 10,6 jaar.
De steekproef van het voortgezet onderwijs bestaat na herweging voor 51,1 procent uit jongens. De gemiddelde leeftijd is 14,2 jaar voor de hele steekproef en 13,9 jaar voorde groep van 12 tot en met 16 jaar.
Opleiding
Er worden vier schoolniveaus onderscheiden: vwo, havo, vmbo-theoretische of gemengde leerweg (vmbo-t; te vergelijken met het vroegere mavo) en vmbo-beroepsgerichte of kaderberoepsgerichte leerweg (vmbo-b).
De steekproef van het voortgezet onderwijs werd herwogen voor leerjaar en schoolniveau. Een ruime meerderheid van de leerlingen van 17 jaar en ouder zit op het vwo en havo, omdat het vwo en havo meer leerjaren heeft dan het vmbo. De oudere leerlingen die wel op het vmbo zitten, zijn een specifieke groep omdat het zittenblijvers betreft. De uitsplitsing naar schoolniveau is daarom gedaan op de leerlingen tot 16 jaar, zodat de schoolniveaus goed te vergelijken zijn.
Etniciteit
De etnische afkomst is bepaald met de CBS-methodiek, waarbij gekeken is naar het geboorteland van de ouders. Jongeren met een migratieachtergrond die behoren tot de de derde generatie kunnen niet onderscheiden worden hoewel ze een andere etnische achtergrond hebben. Deze groep is in dit onderzoek niet onderscheiden. Er werden zeven groepen met een migratieachtergrond onderscheiden: Nederlands, Surinaams, Antilliaans/Arubaans, Marokkaans, Turks, overig westers en overig niet-westers (conform CBS). Op het basisonderwijs heeft ruim driekwart van de leerlingen een Nederlandse achtergrond en op het voortgezet onderwijs bijna een vijfde.
Op het basisonderwijs heeft van de leerlingen 77,5 procent een Nederlandse achtergrond, 2,5 procent Surinaams, 0,7 procent Antilliaans/Arubaans, 3,4 procent Marokkaans, 1,7 procent Turks, 6,5 procent overig westers en 7,6 procent overig niet-westerse achtergrond. Op het voortgezet onderwijs heeft van de leerlingen 79,8 procent een Nederlandse achtergrond, 2 procent Surinaams, 0,8 procent Antilliaans/Arubaans, 2,9 procent Marokkaans, 2,8 procent Turks, 5,7 procent overig westers en 6 procent overig niet-westerse migratieachtergrond.
Kwaliteit van het onderzoek
Dataverzameling
| Criteria | |
|---|---|
| Is de methode van dataverzameling beschreven? | Ja |
| Is de plaats / setting van dataverzameling beschreven? | Ja |
| Is de periode waarin dataverzameling plaatsvond beschreven? | Ja |
Steekproef
| Criteria | |
|---|---|
| Beschrijving selectiviteit steekproef | |
| Is de leeftijd beschreven? | Ja |
| Is de sekseverdeling beschreven? | Ja |
| Is de verdeling naar etnische herkomst beschreven? | Ja |
| Is de verdeling naar urbanisatiegraad beschreven? | Ja |
| Is de verdeling naar opleidingsniveau beschreven? | Ja |
| Is de verdeling van sociaal-economische status beschreven? | Nee |
| Beschrijving rekrutering steekproef | |
| Is de manier waarop de selectie van de steekproef plaatsvond beschreven? | Ja |
| Is er volgens de onderzoekers sprake van selectiviteit van non-respons? | Nee |
| Representativiteit steekproef | |
| Is de steekproef volgens de onderzoekers representatief m.b.t. leeftijd? | Ja |
| Is de steekproef volgens de onderzoekers representatief m.b.t. sekse? | Ja |
| Is de steekproef volgens de onderzoekers representatief m.b.t. urbanisatiegraad van de woonplaats? | Ja |
| Is de steekproef volgens de onderzoekers representatief m.b.t. sociaal-economische status van de ouders/opvoeders? | Onbekend |
| Steekproefgrootte | |
| Is beschreven of de steekproefgrootte volgens de onderzoekers voldoende is voor betrouwbare uitspraken? | Ja |
Instrumenten
| Criteria | |
|---|---|
| Is beschreven welke vragen of instrumenten zijn gebruikt voor de berekening van de prevalenties? | Nee |
Data-analyse
| Criteria | |
|---|---|
| Is de data-cleaning beschreven? | Ja |
| Zijn datamanipulaties cq berekeningen beschreven? | Ja |
| Is er een beschrijving van de gebruikte statistische methoden? | Ja |
Afname
| Criteria | |
|---|---|
| Is beschreven of er een proefleider aanwezig was tijdens de afname? | Ja |
| Is beschreven hoeveel tijd de respondenten hadden voor het beantwoorden van de vragen? | Nee |
| Is beschreven hoe men is omgegaan met de privacy van de respondenten tijdens de afname? | Nee |
Publicatiegegevens
Dorsselaer, S., van, Tuithof, M., Verdurmen, J., ... [et al.] (2016). 'Jeugd en riskant gedrag 2015 : kerngegevens uit het peilstationsonderzoek scholieren'. Utrecht: Trimbos-instituut
De resultaten van dit onderzoek zijn gebruikt voor de cijfers over: