De impact van de coronacrisis op het mentaal welbevinden

Lager mentaal welbevinden, maar veel verschillen

Een relatief groot deel van de jongeren en jongvolwassenen kampte tijdens de coronacrisis met een lager mentaal welbevinden. Dit was vooral het geval tijdens de lockdowns. Jongeren waren minder tevreden over hun leven. Zij hadden meer mentale problemen, zoals eenzaamheid, angst en sombere gevoelens. Ook waren er soms meer gedragsproblemen, zoals agressie. Het aantal verwijzingen naar de ggz onder jongeren en jongvolwassenen steeg. Ook het aantal suïcides nam toe.

De problemen verschilden sterk per kind of jongere. Er was vooral een toename van problemen onder jongeren en jongvolwassenen die al voor de coronapandemie kampten met mentale problemen. Ook jongeren met meer financiële stress of minder sociale steun hadden meer en langer last van de pandemie.

Toen er geen lockdowns meer waren, verbeterde het mentaal welbevinden van een groot deel van de jongeren en jongvolwassenen. Er is meer onderzoek nodig om te bepalen of er negatieve langetermijngevolgen zijn voor het mentaal welbevinden.

Factoren met invloed op het mentaal welbevinden

Een aantal factoren had invloed op de negatieve ontwikkeling van het mentaal welbevinden tijdens de coronapandemie.

Gebrek aan sociaal contact

De meeste kinderen, jongeren en jongvolwassenen gaven tijdens de pandemie aan dat ze het sociaal contact met leeftijdsgenoten het meest misten. Ook misten ze het contact met volwassenen buiten het gezin, zoals opa's, oma's en leerkrachten. Het gevoel van eenzaamheid nam tijdens de lockdowns erg toe, maar werd erna weer minder. Na de lockdowns moesten veel kinderen en jongeren weer wennen aan het sociale contact in groepen. Dit zorgde ook voor onrust. Sommige jongeren voelden daarnaast meer angst bij sociaal contact.

Ongezondere leefstijl

Jonge kinderen kwamen in de coronaperiode minder buiten. Hun schermtijd nam vaak toe. Jongeren bewogen minder en ook hun beeldschermgebruik nam toe. Daarnaast zijn er signalen dat een deel van de jongeren minder gezond ging eten en meer experimenteerde met alcohol en drugs. Het is niet duidelijk of dit zo bleef na de coronacrisis.

Spanningen in het gezin

Bij een deel van de kinderen en jongeren zorgde de pandemie voor betere relaties binnen het gezin, doordat gezinsleden meer tijd met elkaar doorbrachten. Bij een ander deel gold juist het omgekeerde. De coronacrisis leidde met name vaker tot spanningen in grote gezinnen in kleine huizen, gezinnen die economisch werden getroffen door de crisis, en gezinnen waar een familielid ziek werd.

Zoekende in het onderwijs

De meeste jongeren en jongerenvolwassenen waren tijdens de coronacrisis minder tevreden over het onderwijs dat ze volgden. Ze kregen meer problemen met hun motivatie en concentratie. Tegelijkertijd had een deel van de jongeren en jongvolwassenen baat bij meer online onderwijs, omdat dit juist beter aansloot op hun onderwijsbehoefte en zij meer rust hadden.

Het afstandsonderwijs lijkt niet te hebben geleid tot slechtere schoolresultaten. Wel ervoeren veel docenten en jongeren de druk om gemiste tijd in te halen. Er zijn daarnaast signalen vanuit leerkrachten dat leerlingen na de coronacrisis meer moeite hebben om zich te concentreren en samen te werken met andere leerlingen. Er is meer onderzoek nodig om te weten of dit werkelijk is veranderd door de coronacrisis.

Wat zijn de belangrijkste lessen van de coronacrisis?

Belang van stimulerende en kansrijke omgeving

De coronacrisis toonde aan hoe belangrijk een stimulerende en kansrijke omgeving is voor kinderen, jongeren en jongvolwassenen. Vooral sociaal contact met leeftijdsgenoten en volwassenen buiten het gezin blijkt een belangrijke versterkende factor voor het mentaal welbevinden. De overheid nam deze factor onvoldoende mee in de beleidsoverwegingen, zeker in de beginfase van de pandemie.

Belang van participatie

De coronacrisis laat zien hoe belangrijk het is dat kinderen, jongeren en jongvolwassenen kunnen participeren in het beleidsproces. Zij gaven duidelijk aan dat ze zich onvoldoende gehoord voelden. Besluiten die hen direct beïnvloedden, werden zonder hen genomen. Ze ervoeren weinig invloed op hun eigen leven en ervoeren de coronacrisis als uitzichtloos. Het begrip voor de coronamaatregelen nam sterk af naarmate de pandemie langer duurde. Dit gold ook voor het navolgen van de maatregelen.

Gewone reactie op een ongewone tijd

De coronacrisis geeft een goed beeld van de veerkracht van kinderen, jongeren en jongvolwassenen. Het laat zien dat we hun gedrag en emoties niet meteen moeten problematiseren, maar moeten plaatsen in de context. De negatieve ontwikkeling van het mentaal welbevinden tijdens de coronacrisis is een 'gewone' reactie op een 'ongewone' tijd. Als de omgeving van kinderen, jongeren en jongvolwassenen zich weer positief ontwikkelt, zal het grootste deel van hen dat ook doen.

Gevolgen voor kinderen, jongeren en jongvolwassenen met long covid

Op deze pagina gaat het niet over de gevolgen van de coronacrisis voor kinderen, jongeren en jongvolwassenen met long covid. Meer informatie hierover vind je onder andere op de website van C-support en Rijksoverheid.nl.