Laura werd misbruikt op school: ‘Praten helpt, echt waar!’

Laura (24) werd op de middelbare school misbruikt door haar docent. Als de verhouding tussen Laura (toen 16) en haar docent (toen 54) uitkomt, ziet bijna niemand haar als slachtoffer. Alleen de politie zag het zo. Van anderen kreeg ze geen steun. En terecht, dacht Laura altijd vol schaamte. Pas vorig jaar, toen Laura zich bewust werd van de invloed die het misbruik van haar docent nog op haar heeft, is ze erover gaan praten: 'Ik zweeg uit angst voor een oordeel, maar het lucht zo enorm op om mijn verhaal te vertellen en steun te ervaren.'

Mensen vertrouwen of over emoties te praten, is lastig voor me.

Laura

Het praten over een ervaring met seksueel grensoverschrijdend gedrag kan een enorme stap zijn. Slachtoffers zijn vaak bang voor de reacties, voelen zich schuldig of schamen zich. Toch is het belangrijk dat zij hun gevoel en verhaal delen en hulp vragen. Lees ook de pagina Waar kan ik terecht voor hulp?

Contact met docent

In de vijfde klas voelt Laura zich onzeker over zichzelf en haar uiterlijk. Ze heeft een paar vriendinnen op school, maar ervaart verder weinig aansluiting. Ze zoekt contact met de docent van haar favoriete vak. Deze docent is een man met levenservaring. Interessant, vindt ze. Ze flirt met hem om te kijken wat er gebeurt. Eerst praten ze veel tijdens de les, maar al snel ook buiten de lessen en school om. Hij sluit weddenschappen met haar af over de lesstof: wie van hun tweeën kent 't het beste? Op een dag trakteert hij haar op school op een glas wijn, haar eerste ervaring met alcohol. Ook haar eerste zoen krijgt ze van hem. Al snel volgt er meer. Zo nodigt hij haar uit voor een zeiltocht en een bezoek aan zijn huis.

De aandacht, het bellen en appen, doet haar goed, iemand vindt haar knap en leuk om wie ze is. Haar zelfvertrouwen groeit, maar de lichamelijke kant geeft haar spanningen. Als ze bij haar docent in de buurt is, merkt ze dat ze zich niet op haar gemak voelt. Het gaat veel te snel, maar nee zeggen? Dat durft ze niet tegen hem. Hij is ouder en haar docent bovendien.

Er is hier sprake van een verschil in macht tussen Laura en haar docent. Er is geen gelijkwaardigheid, niet in leeftijd en niet in positie. Hierdoor kunnen slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag het gevoel hebben dat zij niets meer te zeggen hebben over een situatie. Het gedrag van Laura past bij haar seksuele ontwikkeling als 16-jarige. Gelijkwaardigheid en leeftijdsadequaat gedrag zijn twee van de voorwaarden om te bepalen of iets grensoverschrijdend gedrag is of niet. Lees meer op de pagina Wanneer is iets seksueel grensoverschrijdend gedrag?

Niet gesteund

Na een paar maanden kan Laura het niet meer voor zich houden en deelt ze haar verhaal met twee klasgenoten. Zij stappen naar de vertrouwenspersoon op school. Hiermee is het geheim uit. Laura voelde zich verraden door haar klasgenoten. 'Waarom hadden zij dit niet eerst met mij besproken? Ze pakten iets van me af. Al wist ik dat het beter was.'

Als de verhouding tussen Laura en haar docent uitkomt voelt ze zich nergens veilig en door niemand gesteund. En terecht, dacht Laura vol schaamte. 'Ik was namelijk degene die begon met flirten.' Ze vond het ook heel moeilijk om erover te praten met haar ouders. 'Ik was altijd zo'n braaf meisje geweest, dat goede cijfers haalde op school. Mijn ouders waren boos en teleurgesteld. Als 16-jarige had ik volgens hen beter moeten weten. En dan ook nog met een getrouwde man, zoiets doe je niet.'

'De rector was vooral bezorgd over het imago van school; over het feit dat er op die plek alcohol was gedronken', vertelt ze. 'Een mededocent antwoordde: "Daar ben je wat laat mee", toen ik zei dat het me speet dat het zo was gelopen. Klas- en schoolgenoten vonden mij gek en vies, met zo'n oude man. De docent zelf drukte me per app op het hart om vooral te zeggen dat ík degene was die het had aangewakkerd. En om te ontkennen dat we alcohol hadden gedronken of seks hadden gehad.'

'Op het politiebureau, waar ik vanwege de aangifte van school tegen de docent werd verhoord, werd ik voor het eerst als slachtoffer gezien. Ik dacht alleen maar: maar jullie weten niet dat ik degene was die begon met flirten. Wat schaamde ik me. School koppelde me wel aan een maatschappelijk werkster, met haar voelde ik weinig klik. De gesprekken gingen nooit over wat er was gebeurd. Nog één jaar, zei ik steeds tegen mezelf. Daarna zou ik school, ouders en stad verlaten om te studeren.'

Slachtoffers zijn vaak bang dat ze niet geloofd worden. Dat ze zelf schuldig zijn. Helaas wordt dit gevoel door reacties van buitenstaanders of de door de persoon die de grens overgaat vaak bevestigd. Dit noem je victim blaming. Dit soort reacties hebben een negatieve impact op het herstel van een slachtoffer.

Bewustwording: 'ik ben een slachtoffer'

Studeren voelt als thuiskomen voor Laura. Ze ontmoet mensen met dezelfde interesses en doopt zich onder in het verenigingsleven. Ze wil nieuwe herinneringen maken om de oude te overschrijven. En ze loopt haar vriend tegen het lijf. 'Ik had het zo druk en gezellig dat ik geen tijd had om na te denken over wat er eerder was gebeurd.'

Corona zorgde voor een ommekeer. Door de legere agenda werd Laura zich bewust van de rol die haar verleden nog speelde. 'Het roept angsten in mij op om alleen te zijn met mannen in machtsposities. Met mijn baas bijvoorbeeld, terwijl ik rationeel weet dat dit niet nodig is. Ook mensen vertrouwen of over emoties te praten, is lastig voor me. Straks vertellen ze iets door. Verder ben ik geneigd om te pleasen en over m'n grenzen te gaan, zodat ik aardig gevonden word.'

'Ik realiseerde me dat ik hulp nodig had om te werken aan mezelf. Ik vond een psycholoog en nam mensen in mijn vriendenkring in vertrouwen. Een vriendin reageerde met: 'Laura, kijk eens naar meisjes van 16. Zij weten niet wat een goede relatie is of wat intimiteit inhoudt. Zij kunnen de consequenties niet overzien. Het kan daarom onmogelijk jouw schuld zijn.' Ook anderen zeggen: 'Jij bent hier niet schuldig aan. Dit had niet mogen gebeuren.' Sindsdien besef ik dat ik slachtoffer ben. Dit besef zet een nieuw proces in werking. Er is ruimte ontstaan voor gevoelens die ik lang heb weggestopt, zoals onrust en onveiligheid. De gedachte welke gevoelens er nog meer vrij zullen komen kan me soms heel bang maken.'

Er écht zijn voor iemand die een vervelende of nare ervaring deelt, is heel belangrijk. De vriendinnen van Laura zeggen hele goede dingen, die haar ook echt helpen. Er voor iemand zijn betekent overigens niet altijd dát je iets moet zeggen. Soms is luisteren en iemand geloven al genoeg. Het verwerken van een ongewenste seksuele ervaring kan veel tijd kosten. Kijk wat past bij het tempo van het slachtoffer. Lees ook de pagina Wat kan ik doen voor iemand die slachtoffer is?

Ook is het niet vreemd dat een slachtoffer na een langere periode last krijgt van de situatie die langer geleden is gebeurd. Juist als er toen niet goed gereageerd is of geen ruimte werd gevoeld om het verhaal te vertellen.

Ik ben niet meer boos op mezelf

'Boos ben ik nú pas op de docent. Omdat hij nu wil dat ik meewerk aan een terugkeer voor hem als docent en omdat hij ontkent dat hij misbruik maakte van zijn machtspositie. Hij had het initiatief immers bij mij gelaten. Nu begin ik te beseffen: maar jij had beter moeten weten. Ik kon dit niet als 16-jarige. Ik was alleen begonnen met flirten, hij was degene die steeds verder ging. Daarom ben ik ook niet boos op mijzelf."

Wat Laura ook helpt, is de media-aandacht die er nu voor het onderwerp is. 'Ik vind het naar dat deze vrouwen dit hebben moeten meemaken, maar het steunt mij dat ik niet de enige ben. Zoals een meisje zei in de uitzending van BOOS: "Ik ben verkracht, mag ik het zo noemen?" Dat herken ik. Al is het soms nog steeds moeilijk om in mijn onschuld te geloven. Door wat anderen jaren geleden hebben gezegd, heb ik de zaken zo verdraaid in mijn hoofd. Pas nu weet ik dat dit 'victim blaming' is.'

En de relatie met haar ouders? 'Voor het eerst hebben we er echt over gepraat. Over het waarom van mijn verliefdheid en kwetsbaarheid. Ook in hen is nu een proces op gang gekomen. Ik zou het fijn vinden als we er nogmaals over in gesprek kunnen gaan onder leiding van mijn psycholoog.

Het verwerken van een ongewenste seksuele ervaring kan veel tijd kosten. Als in de media aandacht is voor vergelijkbare situaties, of wanneer iemand een herkenbaar verhaal vertelt, kan dit steunend zijn. Tegelijk kan dit ook opnieuw voor veel pijn en verdriet zorgen. Ieder slachtoffer heeft een eigen manier van verwerken.

Heeft iemand jou in vertrouwen genomen? Laat keuzes over praten, aangifte en het tempo van verwerking zo veel mogelijk in handen van het slachtoffer.

Praten helpt, echt waar!

'Tegen mijn 16-jarige zelf zou ik willen zeggen: Weet dat je leven leuker zal worden en dat je leuke mensen gaat tegenkomen. En tegen slachtoffers die iets soortgelijks hebben meegemaakt en net als ik hun mond houden: 'Praten helpt, echt waar! Ik zweeg uit angst voor een oordeel. Maar het lucht zo enorm op om mijn verhaal te vertellen, om te ervaren dat mijn vriendinnen me begrijpen en achter me staan. Hun steun helpt me nog het allermeest.'