Een scheiding is een heftige gebeurtenis voor alle gezinsleden. Vaak zorgt het op korte en langere termijn voor veranderingen in het dagelijks leven, zowel op praktisch als emotioneel gebied. Bovendien blijkt uit wetenschappelijk onderzoek het uit elkaar gaan van samenwonende ouders negatieve gevolgen kan hebben op het functioneren en de ontwikkeling van kinderen. Daarover lees je meer op deze pagina.
Voor ouders die dit lezen
Als ouder is het misschien lastig om over deze negatieve gevolgen te lezen. Een scheiding is iets waar je als ouders voor kiest. Je wilt natuurlijk niet dat dit een negatief effect heeft op je kinderen. Daarom lees je hier ook wat de meest logische verklaringen zijn voor deze gevolgen en waar je volgens onderzoek rekening mee kunt houden na een scheiding.
Gevolgen voor kinderen in het algemeen
Kinderen met gescheiden ouders ervaren gemiddeld meer problemen dan kinderen zonder gescheiden ouders. Dat blijkt uit nationale en internationale studies waarin vergelijkingen zijn gemaakt tussen deze twee groepen kinderen. Na een scheiding is er bij kinderen over het algemeen meer sprake van:
- Een lagere mate van tevredenheid of geluk.
- Emotionele problemen, zoals depressieve gevoelens, stress, angst, identiteitsproblemen en een laag zelfbeeld.
- Gedragsproblemen, zoals agressief of vijandig gedrag, gevaarlijke gewoonten met betrekking tot drugs- en alcoholgebruik, vandalisme en andere vormen van strafbaar gedrag.
- Problemen op school, zoals lagere cijfers, vaker zittenblijven en meer spijbelen, maar ook problemen met concentratie of motivatie.
- Problemen in sociale relaties met familie en vrienden.
- Lichamelijke problemen, zoals hoofdpijn, buikpijn, slaapproblemen en andere stressklachten.
Nogmaals, dit betreft verschillen op basis van gemiddelden. Kinderen met gescheiden ouders krijgen dus niet per definitie te maken met deze problemen. Een aantal details zijn belangrijk om te weten:
- Er zijn grote individuele verschillen in hoe het met kinderen gaat na een scheiding. Zo zijn er kinderen met gescheiden ouders die weinig tot geen problemen ervaren, net zoals dat er kinderen zonder gescheiden ouders zijn met uiteenlopende problemen.
- Ook zijn er verschillen in hoe lang de problemen duren. Bij de meeste kinderen, volgens schattingen ongeveer 80 procent, nemen problemen af binnen de eerste twee jaar na de scheiding. Bij een kleinere groep kinderen blijven de problemen doorgaan of worden de problemen erger.
- Over het algemeen zijn de verschillen tussen kinderen met en zonder gescheiden ouders klein. In sommige groepen zijn deze verschillen wel wat groter. Uit blijkt dat veel kinderen in de jeugdzorg gescheiden ouders hebben. Dit geldt voor alle vormen van jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering. Een groot deel van de kinderen en jongeren waar jeugdhulpverleners en jeugdbeschermers bij betrokken zijn, hebben ouders die uit elkaar zijn of gaan. De problemen van de kinderen kunnen dus voortkomen uit de scheiding, of andersom: ouders kiezen voor een scheiding omdat er zoveel problemen zijn. Voor beide groepen wordt jeugdzorg ingezet.
Verklaringen voor problemen na scheiding
Dat de gevolgen van een scheiding op kinderen zo verschilt, komt doordat de gebeurtenissen en omstandigheden er omheen bepalen hoe zij een scheiding doormaken. Hoe meer veranderingen en hoe stressvoller de situatie voor het kind, hoe groter de kans op problemen. Veelvoorkomende veranderingen stressvolkunnen zijn:
Verhuizing
In de meeste gevallen verhuizen één of beide ouders naar een ander huis, soms ook in een andere buurt of stad. Dit kan gevolgen hebben voor de school en vrijetijdsbesteding van kinderen.
De dagelijkse woonsituatie
Gezinnen moeten afspraken maken over de woonsituatie, zoals de hoofdverblijfplaats van het kind, een zorg- of co-ouderschapsregeling en de praktische organisatie daarvan.
Minder of ander contact met gezinsleden
Het dagelijkse contact van kinderen met beide ouders is minder vanzelfsprekend en dat is vaak wennen. Een slechte band met ouders of problemen van ouders, zoals stress, psychische problemen of verslaving vormen een risicofactor voor kinderen, vooral als het kind daar woont. Verder komt het voor dat het contact met broertjes en zusjes minder wordt, bijvoorbeeld vanwege andere afspraken rondom de woonsituatie.
Ruzies tussen ouders
Het kan zijn dat de ruzies tussen ouders afnemen als zij gaan scheiden. Maar gemiddeld genomen nemen ruzies na een scheiding juist toe. Dat is niet alleen stressvol voor kinderen. Het maakt ook dat ouders minder oog hebben voor de behoeften van hun kinderen. Wanneer ouders steeds ernstige ruzies hebben en het belang en het welzijn van de kinderen uit het oog verliezen, spreken we van een complexe scheiding. Dit vergroot de kans op problemen bij kinderen, zeker wanneer ook sprake is van huiselijk geweld en kindermishandeling.
Financiële achteruitgang
Door een scheiding verandert de inkomenssituatie van ouders, waarbij de nadelige gevolgen voor moeders vaak groter zijn dan voor vaders. Dit kan gevolgen hebben zoals stress bij ouders, maar ook in praktische zin, bijvoorbeeld dat er minder geld beschikbaar is voor kleding, uitjes en hobby's van kinderen.
Dit soort veranderingen vinden meestal plaats tijdens en kort nadat ouders uit elkaar gaan. Maar ze kunnen ook op pas later of nogmaals optreden. Zo maken veel kinderen mee dat ouders een nieuwe partner krijgen, gaan samenwonen of trouwen, die soms ook uit elkaar gaan. Een deel van de kinderen krijgt ook te maken met stief- en halfbroertjes en zusjes. Kortom, deze veranderingen zorgen ervoor dat kinderen met gescheiden ouders zich steeds moeten aanpassen. Dat kan negatieve gevolgen hebben: emotioneel, gedragsmatig of lichamelijk.
Beschermende factoren
Kinderen ontwikkelen zich na de scheiding gemiddeld het beste wanneer zij weinig blootgesteld worden aan conflicten tussen de ouders, een goede band hebben met allebei hun ouders, en opgroeien in een veilige, warme gezinssituatie met regels en een heldere structuur. Andere beschermende factoren die de kans op problemen rond een scheiding kunnen verminderen zijn:
- Humor van de ouders.
- Een positieve en samenwerkende relatie tussen ouders.
- Als ouders oog en interesse hebben voor de behoeften van het kind.
- Een positieve, ondersteunende relatie met beide ouders na de scheiding.
- Voor het onderhouden van een goede relatie is regelmatig contact nodig. Daar hebben kinderen en jongeren na een scheiding ook recht op, tenzij dit niet in hun belang is.
- Ook een goed netwerk, zowel rond ouders als bij het kind, in de vorm van steunende klasgenoten en vrienden, zelfstandigheid en een voldoende probleemoplossend vermogen verkleinen de kans op problemen van kinderen na de scheiding.
