Informele steun: soms stimuleren, soms loslaten

Verschillende mensen, groepen en organisaties zijn betrokken bij de opvoeding en ondersteuning van kinderen en ouders, zonder dat zij hiervoor worden betaald. Een nieuwe handreiking van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) brengt in kaart hoe er wordt gewerkt aan de inzet van deze informele ondersteuners. Maartje van Dijken van het NJi: 'Soms is het nodig om informele steun te faciliteren en begeleiden, maar het is vaak ook belangrijk om je er niet al te veel mee te bemoeien.'

Van Dijken is blij met de handreiking van het SCP, omdat aandacht voor informele steun belangrijk is. 'En dan niet alleen voor gezinnen zelf, maar ook in de sociale omgevingen om hen heen. Het SCP heeft hun data dan ook verdeeld in drie omgevingen: buurtgemeenschappen, verenigingen en een-op-een vrijwillige ondersteuning in gezinnen.'

Volgens Van Dijken leggen beleidsmakers voorheen hun focus vooral op het gezin en het individu en dus ook op organisaties die daar ondersteunend in zijn, zoals Home-Start of Buurtgezinnen. 'Dat geeft hen houvast en duidelijkheid: één vrijwilliger begeleidt een gezin. Terwijl er op veel andere plekken in de omgeving van een gezin ook steun te vinden is. Dat laat het SCP nu duidelijk zien in deze handreiking.'

Bruggenbouwers

Het SCP legt in de handreiking ook de nadruk op de waarde van bruggenbouwers. Dit zijn professionals die een brug vormen tussen de gemeente en informele ondersteuners. 'Deze bruggenbouwers zijn belangrijk, omdat zij het voor beleidsmakers makkelijker maken om te investeren in de ondersteuning van gezinnen', aldus Van Dijken.

Buurtgemeenschappen

In buurten worden vaak activiteiten georganiseerd door professionals om ontmoeting tussen bewoners te faciliteren. Wanneer burgers zelf initiatieven organiseren om steun te verlenen in buurtgemeenschappen zoals wijkcentra, buurthuizen of jongerencentra, is het goed als de gemeente hierbij kan helpen. 'Belangrijk daarbij is wel dat de gemeente het initiatief niet overneemt', aldus Van Dijken. 'Bijvoorbeeld door te veel regels te stellen en administratie op te leggen. Bij het NJi weten we dat steun in de pedagogische basis vaak niet stuurbaar is. Steun ontstaat soms ook gewoon in het dagelijkse leven, zonder regels of vooropgezet plan. Er hoeft dus niet altijd een professional bij te zijn om dit te laten gebeuren.'

Verenigingen

Vrijwilligers bij verenigingen kunnen ondersteund worden door pedagogen die aanwezig zijn bij trainingen. Of met workshops of cursussen. Van Dijken: 'Het is heel waardevol dat het SCP inziet dat vrijwilligers een medeopvoedende rol hebben en daarin ook de mogelijkheid krijgen hier meer over te leren. Maar tegelijkertijd moet je ook voorzichtig zijn welke kwaliteitseisen je aan hen stelt. Natuurlijk wil iedereen dat vrijwilligers zich zeker voelen in hun rol tijdens het werken met kinderen. Maar het is ook belangrijk om hen in hun werk niet helemaal plat te slaan met eisen en trainingen. Het vrijwilligerschap is juist een laagdrempelige manier om je in te kunnen zetten voor anderen.'

Een-op-een vrijwillige ondersteuning in gezinnen

De derde sociale omgeving die het SCP noemt, die van een-op-een vrijwillige ondersteuning in gezinnen, is de enige waar ook hulpverlening bij komt kijken. 'Waar het bij de eerste twee omgevingen gaat om het alledaagse leven waar steun nodig is, gaat het er bij deze om hulpverleningstrajecten te ondersteunen. Vrijwilligers worden hierbij ondersteund door professionals. De nadruk voor vrijwilligers ligt hier dus op niet het oplossen van problemen, maar op het steun geven en er zijn voor het gezin.'

De kern van informele steun

Volgens van Dijken is de kern van informele steun de aanwezigheid van ontmoetingsplekken waar ouders, kinderen en jongeren elkaar tot steun kunnen zijn. 'Soms is het nodig om op die plekken de informele steun te faciliteren en begeleiden, maar het is vaak ook belangrijk om je er niet al te veel mee te bemoeien als overheid of gemeente. Er is ook nog zoiets als toevallige, vanzelfsprekende en ongeorganiseerde steun, waar je eigenlijk niet zoveel zicht op hoeft te hebben. Het belangrijkste is dat het er is.'

Meer informatie

Bericht SCPPublicatie Werken aan een betrokken omgeving voor gezinnen en kinderen