'Hervorming jeugdstelsel: onmacht domineert'

Aan de hervorming van het jeugdstelsel wordt al jaren gewerkt. Maar het lukt steeds niet om die hervorming waar te maken. Dat patroon is al in vele analyses blootgelegd. Uiteindelijk blijft er een beeld over van machteloosheid. Maar die machteloosheid is niet acceptabel. Kinderen én ouders zijn er immers de dupe van.

Dat hervormingen nodig zijn, staat niet ter discussie. Dat wordt nog eens duidelijk door de erkenning die het kabinet uitspreekt voor het leed van kinderen en jongeren door de toeslagenaffaire. Maar deze erkenning verhult ook de machteloosheid om het jeugdstelsel goed op poten te zetten.

Leren van fouten

Het kabinet wil leren van de fouten die in de toeslagenaffaire zijn gemaakt. 'Onder andere door een integrale gezinsaanpak, versterking van rechtsbescherming in de jeugdbescherming en een cultuuromslag waarbij vertrouwen in gezinnen centraal staat', aldus het kabinet in zijn bericht.

Vervolgens benoemt het kabinet de plannen die verbetering moeten brengen in het jeugdstelsel: de Hervormingsagenda Jeugd en het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming. Ook verwijst het naar de Raad voor de Kinderbescherming, de gecertificeerde instellingen voor jeugdbescherming en de rechtspraak, die hebben teruggekeken naar hun eigen rol in de toeslagenaffaire en verbetermaatregelen hebben ingezet.

En daar zit het probleem. Al deze plannen hebben tot nu toe weinig opgeleverd en dat gaan ze waarschijnlijk ook niet doen. Omdat ze een herhaling zijn van eerdere hervormingen en er dus niet is geleerd van het eerdere falen.

Algemene machteloosheid

Illustratief voor de algemene machteloosheid zijn nieuwsberichten van de afgelopen weken. Staatssecretaris Vincent Karremans van Jeugd, Preventie en Sport ruilde zijn ambt in voor de ministerspost Economische Zaken. Dertien jeugdbeschermingsorganisaties verklaarden het jeugdbeschermingsstelsel 'failliet', en stelden dat de politiek niet handelt naar de adviezen uit het veld. En het Kamerdebat over de jeugdhulp en jeugdbescherming is geannuleerd.

Het vertrek van Karremans en het annuleren van het Kamerdebat staan symbool voor onze omgang met de jeugd. De politiek is niet op hen gericht. Dat is helaas niets nieuws: de geschiedenis van het jeugdbeleid toont dat goed onderbouwde ideeën over jeugdhulp en jeugdbescherming vaker zijn omgezet in wetgeving die de beoogde doelen niet bereikt.

Onvoldoende bescherming

Illustratief is ook het harde maar machteloze inspectierapport over de William Schrikker Stichting (WSS), die verantwoordelijk was voor de bescherming van het ernstig mishandelde pleegkind in Vlaardingen. Volgens de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de Inspectie Justitie en Veiligheid is de bescherming die de WSS kinderen biedt 'grotendeels onvoldoende'. De inspecties zien echter geen mogelijkheden voor de WSS om tijdige, passende zorg te leveren. Externe omstandigheden zoals het personeelstekort en het gebrek aan beschikbare jeugdhulp verhinderen dat. Daarom is handhaving door de inspecties van de normen waaraan de WSS moet voldoen volgens de inspecties geen effectief middel om de zorg te verbeteren. In plaats daarvan moet de stichting zelf met een verbeterplan komen. En de inspecties roepen de WSS op om niet te 'berusten in onmacht'.

Jeugdstelsel in patstelling

Onmacht. Dat is wat we hier zien. Het jeugdstelsel bevindt zich in een patstelling. Het kan niet voor- of achteruit. En dat is helaas geen nieuws. Al jaren volgen onderzoeken naar en rapporten over de tekortschietende jeugdhulp en jeugdbescherming elkaar op. En de verbetering van het jeugdbeleid komt geen stap verder.

Het is de verantwoordelijkheid van de politiek om een scherp debat in gang te zetten over de plek van jeugdzorg in onze samenleving en om vervolgens duidelijke keuzes te maken. Een debat over de grote ambities die uit ontelbare beleidsbrieven spreken en die al decennia niet tot verwezenlijking komen. Wat kán de jeugdzorg eigenlijk betekenen – en wat niet?

Tot er een nieuw kabinet staat, kunnen we blijven zeggen dat we werken aan de Hervormingsagenda Jeugd en het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming. Laten we dat maar niet doen, want in werkelijkheid is de onmacht overal. En de erkenning van leed van kinderen en gezinnen mag niet verworden tot een inhoudsloze frase.

Meer informatie

VWS-bericht over de erkenning van leedKamerbrief over de erkenningInspectiebericht over de William Schrikker Stichting