Het schooladvies dat leerlingen krijgen bij de overgang van het primair onderwijs naar het voortgezet onderwijs is bepalend voor hun verdere schoolloopbaan. Daarom is het belangrijk dat je als leraar een passend schooladvies geeft en voorkomt dat leerlingen een lager advies krijgen dan andere leerlingen met vergelijkbare schoolprestaties. Maar hoe doe je dat?
De gevolgen van onderadvisering
Door onderadvisering starten leerlingen op een lager schoolniveau dan zij aankunnen, zijn zij minder gemotiveerd en gaan zij geloven dat ze echt minder kunnen. Leerlingen gedragen zich dus naar de verwachtingen die anderen van hen hebben en hun competenties en talenten blijven onbenut.
De invloed van je verwachtingen als leraar
Onderzoek laat zien dat verwachtingen van leerkrachten invloed hebben op het uiteindelijke schooladvies. Leraren baseren het schooladvies voornamelijk op de schoolprestaties, maar deze prestaties worden ook beïnvloed door hun eigen verwachtingen. Zo kunnen hogere verwachtingen van leraren tot hogere prestaties leiden bij leerlingen, terwijl lage(re) verwachtingen leiden tot lagere prestaties. Dat jouw verwachtingen bepalend zijn voor de prestaties van leerlingen, en daarmee ook voor het schooladvies dat zij krijgen, heeft verschillende oorzaken:
- De verwachtingen van de leraar zijn van invloed op de interactie tussen de leraar en leerling: op de tijd die je als leraar besteedt aan leerlingen, het aantal complimenten dat je geeft en bijvoorbeeld ook het geven van beurten en feedback.
- Het individuele onderwijsaanbod wordt afgestemd op de verwachtingen die jij hebt als leraar. Wanneer die verwachtingen onterecht te hoog of te laag zijn, heeft dit invloed op het leergedrag van leerlingen.
- Leerlingen passen zich aan de verwachtingen en het advies van de leraar aan. De kans is groot dat leerlingen presteren volgens die verwachtingen, terwijl ze meer aankunnen.
Wat je als leraar tegen onderadvisering kunt doen
- Koester hoge maar realistische verwachtingen van leerlingen. Een te hoog advies maakt vaak dat de leerling zich hiernaar gaat gedragen en beter gaat presteren. Terwijl een te laag advies zorgt dat leerlingen minder goed presteren dan ze kunnen.
- Geef leerlingen het voordeel van de twijfel. Dit kan door dubbele adviezen te geven. Dat biedt leerlingen altijd een perspectief naar boven en geeft hen de kans om in het vo te onderzoeken welk niveau past.
- Complimenteer leerlingen en spreek je vertrouwen in hen uit. Dit stimuleert hun vertrouwen in hun eigen kunnen. En wanneer leerlingen meer vertrouwen uitstralen, kan dit weer invloed hebben op jouw verwachtingen als leraar.
- Heb extra oog voor leerlingen die vanuit huis minder hoge verwachtingen en ondersteuning krijgen. Stimuleer hun vertrouwen in hun eigen kunnen, en spreek optimistische en positieve verwachtingen richting hen expliciet uit.
In de leidraad Onderwijs vanuit hoge verwachtingen lees je meer over hoe je kunt werken aan onderwijs vanuit hoge verwachtingen.
De invloed van leerling- en gezinskenmerken
Leerlingen met lager opgeleide ouders en leerlingen die wonen in minder stedelijke gebieden, hebben vaker een minder gunstige overgang van het po naar het vo. Zij krijgen naar verhouding vaak een lager advies dan leerlingen van hoger opgeleide ouders. Hun sociaaleconomische status is vaak (onbewust) van invloed op het schooladvies dat zij krijgen.
Uit onderzoek is bekend dat deze leerlingen vaak 'laatbloeiers' zijn en dus wat later tot groei en ontwikkeling komen, maar dat leraren ook vaker lagere verwachtingen van hen hebben. Dit kan problematisch zijn omdat lagere verwachtingen leiden tot lagere prestaties. Om onderadvisering bij deze doelgroep te voorkomen kunnen naast de eerdergenoemde tips over de verwachtingen van de leraar ook de volgende tips nuttig zijn:
- Wees je ervan bewust dat onderadvisering bij deze doelgroepen vaker voorkomt. Bewustwording is de eerste stap naar meer objectieve verwachtingen.
- Betrek ouders en andere collega's bij het adviseringsproces.
Het belang van samen adviseren
Het is belangrijk om collega's, ouders en leerlingen te betrekken bij de advisering omdat je daardoor zorgvuldigere afwegingen kunt maken. Ook voor ouders en leerlingen is het belangrijk om al vroeg in het adviesproces inzicht te krijgen in de verwachtingen en mogelijkheden. Hiermee biedt je transparantie in de manier waarop het schooladvies tot stand komt.
Voor het samen adviseren gelden de volgende tips:
Beschouw ouders als partners
Beschouw ouders als partners en betrek hen goed en tijdig bij de schooladvisering. Het is belangrijk om gedurende de hele schoolloopbaan duidelijk met ouders te communiceren over de verwachtingen en hoe zij hun kind thuis kunnen ondersteunen. Op hun beurt kunnen ouders je informatie geven over de leerling die belangrijk is voor het besluit dat wordt genomen. Meer daarover staat op Hoe werk ik aan partnerschap tussen ouders en school?
Zorg dat de communicatie met ouders helder en transparant is, vooral voor ouders die de taal niet voldoende spreken. 'Het gaat goed' kan bijvoorbeeld bij ouders die het Nederlands minder goed beheersen onbedoeld verwachtingen wekken over het geadviseerde niveau. In deze handreiking tref je meer informatie over communicatie met ouders over het schooladvies en ook relevante informatie voor ouders zelf: Schooladvies: tips voor ouders en onderwijsprofessionals.
Adviseer samen
Betrek leraren uit eerdere jaren, intern begeleiders en andere relevante collega's bij de advisering. Dat moedigt onderwijsprofessionals aan om met elkaar te overleggen en maakt dat leerkrachten zich gesteund voelen in hun keuzes en zorgvuldigere afwegingen maken. Bovendien helpt gezamenlijke advisering de verwachtingen en het advies objectiever te maken. In de handreiking Schooladvisering staat hier meer nuttige informatie over.
Voer het adviesgesprek samen
Voer het adviesgesprek samen met andere collega's om tegenover ouders uit te dragen dat het advies echt een advies van de school is, en niet alleen van de leerkracht van groep 8. Dit kan ouders meer vertrouwen geven in de onderbouwing van het advies.
Praat op tijd met de leerling
Betrek leerlingen zo vroeg mogelijk bij het adviesproces. Regelmatige kind- of ontwikkelgesprekken kunnen helpen om leerlingen inzicht te geven in hun wensen en onderdelen die ze nog kunnen of moeten ontwikkelen. Op deze manier krijgen leerlingen meer zicht en grip op het schooladvies en de ontwikkeling die zij hiervoor doorlopen. Dit draagt bij aan hun gevoel van eigenaarschap en hun motivatie.
Meer informatie
De handreiking Schooladvisering bevat veel informatie en tips voor onderwijsprofessionals in het primair onderwijs omtrent de schooladvisering.
