De band tussen ouder en kind wordt ook wel de hechting genoemd. Voor het ontwikkelen van een veilige gehechtheidsrelatie met het kind is het belangrijk dat ouders met hun gedrag aan drie voorwaarden voldoen: sensitief reageren, zorgen voor continuïteit en mentaliseren.
Belang veilige hechting
Een veilige hechting is belangrijk voor de sociaal-emotionele ontwikkeling, de taalontwikkeling en de cognitieve ontwikkeling van het kind. De positieve gevolgen van een veilige hechting voor de ontwikkeling van kinderen zijn:
- zelfvertrouwen, doordat ze geleerd hebben dat ze kunnen rekenen op de steun van hun opvoeders.
- veerkracht, ze kunnen flexibel reageren op problemen en spanningen en kunnen hun emoties tonen en reguleren.
- ze kunnen verbanden leggen tussen eigen gedrag en het effect van het eigen gedrag, doordat hun ouders sensitief reageren op het gedrag van hun kind.
- ze kunnen relaties aangaan, doordat ze geleerd hebben dat ze kunnen vertrouwen op de ouder, kunnen ze ook makkelijker relaties aangaan met anderen.
Lees ook over de gevolgen van een onveilige hechting
Veilige hechting bevorderen
Om een veilige hechting te bevorderen is het belangrijk dat ouders met hun gedrag aan een aantal voorwaarden voldoen:
Sensitief reageren
Sensitief reageren houdt in dat de ouder open staat voor de signalen van het kind en daar passend op reageert. Hierdoor leert het kind dat de ouder beschikbaar is als veilige basis om de wereld te ontdekken én als veilige haven om nabijheid en troost te vinden.
Sensitief reageren vraagt van de ouder zoveel betrokkenheid bij het kind dat het passend kan reageren op de signalen van het kind. Dat houdt in dat de ouder:
- reageert als het kind naar de ouder kijkt of toenadering zoekt.
- een vriendelijke gezichtsuitdrukking heeft en naar het kind lacht.
- praat tegen het kind en vertel wat het doet, bijvoorbeeld bij het aankleden, in bad doen of in bed leggen.
- speelt met het kind en leuke dingen met het kind doet.
- het kind positief benadert en het complimenten geeft.
Als professional kun je sensitief gedrag van de ouder herkennen en bevorderen. Als de ouder dit gedrag niet vertoont, kun je samen met de ouder werken aan de gehechtheidsrelatie.
Zorgen voor continuïteit
Continuïteit in de aanwezigheid van de gehechtheidspersoon is belangrijk om een veilige gehechtheidsrelatie te kunnen opbouwen. Kinderen kunnen zich aan een beperkt aantal volwassenen hechten. Het is belangrijk dat die volwassenen regelmatig dichtbij zijn en contact met het kind hebben. Zo kan het vertrouwen groeien. Het aantal primaire opvoeders dat voor het kind zorgt is bij voorkeur niet te groot en wisselt niet te vaak.
Mentaliseren
Mentaliseren betekent dat de ouder gevoelens en gedachtes van het kind ziet, herkent en erkent. Het gaat dus om het vermogen van de ouder om zich in te leven in het kind, bijvoorbeeld als het kind net is gevallen en begint te huilen. Een ouder die kan mentaliseren, erkent dan dat het kind huilt omdat het is gevallen en reageert hier passend op.
Als professional kun je zien of een ouder kan mentaliseren aan het volgende gedrag:
- De ouder kijkt en luistert naar het kind.
- De ouder benoemt wat die ziet aan het gedrag van het kind.
- Het gedrag dat de ouder benoemt past bij de situatie, bijvoorbeeld door te zeggen wanneer het kind net gevallen is: 'Je bent verdrietig omdat je gevallen bent, je hebt vast pijn.'
Je kunt als professional het mentaliseren van ouders helpen bevorderen door hen het belang van dit gedrag uit te leggen en het eventueel met hen te oefenen.
Voor interventies om de hechting tussen ouders en kind te bevorderen kun je een kijkje nemen in de databank Effectieve jeugdinterventies.
Randvoorwaarden voor werken aan hechting
Wanneer er problemen zijn in het gezin die voor stress zorgen, bijvoorbeeld schulden, het heel moeilijk om aan een veilige hechting te werken. Het is dan belangrijk om ook daarmee aan de slag te gaan. Zolang er stress is in een gezin blijft het moeilijk voor ouders om sensitief te reageren, te zorgen voor continuïteit en te mentaliseren.
De inhoud van deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met Landelijk Kenniscentrum LVB en Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie.
