Online pesten: wat kun je eraan doen?

Wat kun je tegen online pesten doen?

Online pestgedrag kan grote gevolgen hebben. Het is dus belangrijk om iemand die gepest wordt serieus te nemen. Bij online pesten is er meestal bewijs. Daarmee kan sneller duidelijk zijn wie er bij de pestsituatie betrokken zijn. Hieronder enkele aandachtspunten voor professionals:

Pesten is pesten

Voor de aanpak van cyberpesten hoef je niet compleet andere dingen te doen dan bij ander pestgedrag. Benut dus manieren die je kent om pestsituaties te helpen oplossen, zoals bemiddeling, betrekken van omstanders of het inzetten van een anti-pest interventie.

Online aanwezig zijn

Bied jongeren in het dagelijks leven de ruimte om ervaringen of zorgen te bespreken. Bijvoorbeeld tijdens de pauze, bij leswisselingen of bij aankomst op de sportclub. Wees online ook aanwezig. Maak een account aan en laat weten dat jongeren je bijvoorbeeld via een persoonlijk bericht kunnen benaderen. Laat jongeren weten dat ze met jou in gesprek kunnen gaan en hun online ervaringen met je kunnen delen. Belangrijk is dat je je bij het luisteren bewust bent van de online wereld waarin kinderen en jongeren zich begeven. Blijf daarvan op de hoogte, zodat je kunt inspelen op hun vragen en verhalen, en begrijpt waar zij het over hebben.

Online gedrag bespreken en afspraken maken

Leer kinderen en jongeren dat zij een keuze hebben in hun online gedrag. Denk aan het delen van foto's en filmpjes. Zij kunnen ervoor kiezen dit niet te doen en elkaar hierop aan te spreken. Het is belangrijk dat er thuis, op school en in vrijetijdsorganisaties afspraken gemaakt worden over gedrag op sociale media. Wat wordt er van betrokkenen verwacht wanneer er grenzen overschreden worden? Hoe spreken groepsleden elkaar aan op kwetsend gedrag? Op welke manier wordt er gehandhaafd? Online pesten stopt niet bij de schooldeur, maar gebeurt ook thuis, op de vereniging of sportclub en in de wijk.

Wil je laagdrempelig beginnen? De gratis les WhatsHappy daagt leerlingen uit om – met elkaar – afspraken te maken over hoe je online met elkaar omgaat.

Professionals kunnen online pesten ook helpen voorkomen door er voorlichting over te geven. Ben je op zoek naar lesmateriaal om voorlichting te geven? Kijk dan eens bij Netwerk Mediawijsheid. Je kunt voor voorlichting eventueel ook samenwerken met de politie.

Aandacht voor specifieke groepen

Sommige mensen zijn kwetsbaarder voor online pestgedrag dan andere. Zo zijn mensen met een licht verstandelijke beperking (lvb) vaker slachtoffer of dader bij online pesten. Meer hierover lees je op de pagina Rekening houden met jongeren met een lvb. Ook veel LHBTIQ+-personen geven aan regelmatig gepest te worden. Het is dus belangrijk dat educatie over mediawijsheid toegankelijk is voor specifieke groepen. Bekijk voor meer informatie ook de pagina Een veilige omgeving voor lhbtqia+-jongeren.

Snel handelen bij online pesten

De praktijk wijst uit dat het bij online pestincidenten nodig is om snel te handelen, zeker als er beschadigende foto's verspreid worden. Benoem wat er gebeurt, bespreek het met elkaar, bekijk de gedragsregels en afspraken en vel daarbij geen oordeel. Bedenk ook dat je hulp kunt vragen aan andere professionals, bijvoorbeeld via het sociale wijkteam. Een ingrijpende pestsituatie 'even over het weekend tillen' is af te raden. Online is het bereik groot en de schade kan daardoor snel oplopen.

Groepsklimaat verbeteren

Omdat online pesten in school- of verenigingsverband meestal onderdeel is van negatieve groepsdruk en ‑dynamiek, vraagt de aanpak van online pesten om dezelfde stappen als die van ander pestgedrag. Bespreek online pesten daarom ook altijd als je het over pesten hebt en werk hierbij samen met andere professionals op school en in de wijk.

Om preventief aan de slag te gaan met de groepsdynamiek, kun je leerlingen proberen bewust te maken van hun rol bij online pesten. Een manier om dat te doen is bijvoorbeeld met de film It's up to you. In deze film bepalen leerlingen de keuzes van de hoofdpersoon en zien ze welke gevolgen hun acties hebben. Wil je het breder aanpakken? Dan kun je ook aan de slag met een lespakket als Kritisch Online. In twee lessen gaan leerlingen aan de slag met bewustwording rondom wat ze online tegenkomen en wat hun rol daarin is.

Verwijzen naar hulporganisaties

Initiatieven zoals Meldknop.nl en Helpwanted.nl bieden informatie over online pesten en directe contactmogelijkheden met relevante hulporganisaties. Kinderen die hulp zoeken kunnen via die websites bellen of chatten met hulplijnen zoals de Kindertelefoon.nl en Vraaghetdepolitie.nl. Zorg als professional voor korte lijnen met externe hulpverleners, zoals jongerenwerk, politie en GGD. En bereid je voor op online pestincidenten, zodat je daar goed op kunt reageren.

Omstanders en online pesten

Omstanders kunnen een grote rol spelen in het stoppen van offline pesten. Bij online pesten is dat lastiger. Dat heeft verschillende oorzaken: Het gevolg op de gepeste is minder zichtbaar voor omstanders. Bij online pesten zien omstanders de reactie of emotie van de gepeste niet. Het signaal om te helpen ontbreekt, waardoor ze minder snel ingrijpen. 

• Ingrijpen heeft minder effect op de pester. Als omstanders wél reageren omdat ze een opmerking te ver vinden gaan, dan is het voor een pester eenvoudig om dit te negeren of er een schepje bovenop te doen.  
• Jongeren maken deel uit van tientallen online groepen. Binnen deze dynamiek veranderen de rollen. Een pester kan slachtoffer worden en andersom. Een gepeste kan bijvoorbeeld via een anoniem account heel eenvoudig voldoening halen of wraak nemen door online zelf te gaan pesten. 
• Het is minder duidelijk hoe de rollen verdeeld zijn. In offline situaties is zichtbaar wie voor welke partij kiest. Binnen WhatsAppgroepen is dat bijvoorbeeld niet altijd duidelijk. Het risico op sociale uitsluiting is dan te groot om partij te kiezen. De omstander kiest de veilige weg door niet in te grijpen. 

Wanneer is online pesten strafbaar?

Discriminatie, belediging, laster, smaad, stalken, hacken en shamesexting zijn strafbaar. Online zoeken kinderen grenzen op, net zoals ze dat offline doen. Alleen gaan ze online makkelijker een stapje verder. Ze zien mogelijk grensoverschrijdende en strafbare beelden beelden die ze gezien hun leeftijd en ontwikkeling niet altijd op waarde kunnen schatten. Deze worden gemakkelijk gedeeld en doorgestuurd, zonder dat kinderen de gevolgen daarvan overzien of zich realiseren dat ze in sommige gevallen strafbare feiten plegen. Voor meer informatie kun je kijken op de website van de politie.

Alle pagina's over pesten