Kwaliteitseisen bij inkoop jeugdhulp
Gemeenten hebben de verantwoordelijkheid om de kwaliteit van de uitvoering van de jeugdhulp te waarborgen. Zij kunnen voor de inkoop van de jeugdhulp kwaliteitseisen stellen aan de te leveren diensten van de jeugdhulpaanbieders. Een aantal kwaliteitseisen wordt zo fundamenteel geacht dat zij in de wet zijn opgenomen. Daarnaast kunnen gemeenten aanvullende kwaliteitseisen stellen. Het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) heeft in samenwerking met het Public Procurement Research Centre (PPRC) de kwaliteitseisen onderzocht, die gemeenten voor de inkoop van de jeugdhulp in 2018 hebben opgenomen.
Voor het onderzoek zijn de inkoopdocumenten van 157 gemeenten geanalyseerd. Het gemiddelde aantal eisen per aanbestedingsdocument ligt op 28 eisen, variërend van een minimum van 12 eisen tot een maximum van 104.
Gedetailleerde eisen
Een manier om als gemeente te kunnen sturen op de jeugdhulp is het stellen van eisen over de jeugdhulp of jeugdhulporganisatie. Een prestatie-indicator is een instrument voor het inzichtelijk maken van de kwaliteit van de hulpverlening. Het is een meetlat die laat zien in welke mate een prestatie wordt geleverd of een vastgesteld doel wordt behaald.
Vijf prestatie-indicatoren
Er zijn vijf prestatie-indicatoren waaronder de 459 kwaliteitseisen zijn gerangschikt:
"Beschikking over landelijk erkend gecertificeerd kwaliteitssysteem"
"Aanbieder kan aantonen dat veiligheid systematisch wordt besproken in teamvergaderingen, met cliënten en hun verwanten"
"Opdrachtnemer is in staat om bij spoedopdrachten uiterlijk binnen twee werkdagen na de aanvraag met de ondersteuning van de burger te beginnen"
"Cliënt vindt de ingezette hulp nuttig (rapportcijfer 0-10)"
"Kinderen leiden een voor hen zo gewoon mogelijk leven, inclusief onderwijs en vrijetijdsbesteding"
Het voordeel van deze basisset is dat prestaties van jeugdhulpaanbieders op een vergelijkbare manier kunnen worden gemeten. Hierdoor kunnen gemeenten sneller het gesprek voeren over het verhaal achter de cijfers in plaats van het gesprek over de totstandkoming van de cijfers.
De cijfers op een rij
Van de kwaliteitseisen die gemeenten aan hun aanbieders stellen, komt 12 procent rechtstreeks voort uit wettelijke eisen uit de jeugdwet: 88 procent zijn aanvullende gemeentelijke eisen. Eén op de vijf van deze gemeentelijke eisen vragen om een administratieve taak. Een totaal aantal van 459 verschillende kwaliteitseisen is verzameld uit aanbestedingsdocumenten van 157 gemeenten. Het gemiddelde aantal eisen per aanbestedingsdocument ligt op 28 eisen, variërend van een minimum van 12 eisen tot een maximum van 104. Van de kwaliteitseisen is 82 procent gelabeld als input- en throughput-indicatoren.
Decentralisatie
Uit de eerste evaluatie van de Jeugdwet bleek dat aanbieders behoefte hebben aan meer eenduidigheid in de aanbestedingen. Ook ervaren zij hoge administratieve lasten door het hoge aantal aanvullende kwaliteitseisen van gemeenten.
Het doel van de nieuwe Jeugdwet was onder andere om aanbieders ruimte te geven maatwerk te leveren. Het onderzoek laat zien dat er inderdaad een groot aantal eisen wordt gesteld en dat deze voornamelijk gericht zijn op specifieke sturing vanuit input- en throughput-indicatoren.
Het gebruik van outcome-indicatoren zou juist een goede samenwerking tussen gemeenten en zorgaanbieders kunnen stimuleren, doordat de uitkomsten van deze indicatoren een beter beeld geven over de staat van de jeugdhulp in een gemeente. Wanneer bijvoorbeeld aanbieders en financiers met elkaar over cijfers praten, kan dit hen helpen samen verantwoordelijkheid te nemen en de relatie met elkaar te versterken.
Verschillende administratieve taken
Uit het onderzoek blijkt ook dat één op de vijf kwaliteitseisen om een administratieve taak vraagt. Administratieve taken zijn eisen waar zorgaanbieders rapportages voor moeten aanleveren om iets te kunnen aantonen of verantwoorden. Zo moeten zorgaanbieders bijvoorbeeld kunnen laten zien dat zij een visie hebben over wat zij onder verantwoorde hulp verstaan.
Om meer inzicht te krijgen in de mate van intensiteit zijn deze eisen gecategoriseerd naar het aantal terugkerende momenten. Daaruit blijkt dat 40 procent van de administratieve eisen een periodiek terugkerend karakter hebben. Let wel, er zijn alleen kwaliteitseisen meegenomen in dit onderzoek. Het is aannemelijk dat eisen over facturatie en declaratie ook administratie vereisen.
Weinig variatie tussen de zorgvormen
In het onderzoek werd onderscheid gemaakt tussen zeven verschillende zorgvormen. Gemeenten gebruiken hetzelfde type eisen per zorgvorm en maken weinig onderscheid.
In de figuur hieronder is duidelijk te zien dat een groot percentage eisen valt onder throughput gevolgd door eisen over input.
5 meest gestelde aanvullende kwaliteitseisen door gemeenten
- Wanneer een cliënt de jeugdhulp bij een andere aanbieder gaat afnemen, zorgt de nieuwe aanbieder voor een zogenaamde 'warme overdracht' van informatie en werkrelatie van de cliënt met hulpverlener.
- Het verantwoordelijke management van de opdrachtnemer en de met de uitvoering van dienst belaste personeelsleden beheersen de Nederlandse taal in woord en geschrift voldoende voor de uitvoering van de werkzaamheden en de eventuele contractuele verplichting.
- De aanbieder is ervan op de hoogte dat gemeenten voor de uitvoering van hun taken in het kader van de Jeugdwet, lokaal beleid hebben ontwikkeld. Ook is de aanbieder bekend met de lokale verordeningen inzake jeugdhulp en handelt hiernaar.
- De opdrachtnemer draagt zorg voor een goede samenwerking en communicatie met de lokale teams en andere relevante actoren (die betrokken zijn bij het ondersteuningsplan). Onder goede samenwerking wordt in ieder geval verstaan: een onderlinge afstemming tussen eigen personeel en de overige betrokkenen of de te betrekken professionals.
- De aanbieder kan aantonen dat, bij het opstellen van het ondersteuningsplan, de cliënt en zijn naasten actief betrokken zijn bij het vastleggen van de vraag, behoefte, wensen en doelen van de cliënt.
Kwaliteitsindicatoren
Een groot aantal kwaliteitseisen is gericht op organisatorische werkzaamheden. Hieronder vallen bijvoorbeeld eisen met betrekking tot bereikbaarheid van een instelling of organisatorische protocollen over veiligheid van apparatuur.
Naast organisatorische eisen is een groot aantal eisen gericht op methodes van behandeling, ondergebracht onder de categorie 'Leveren van zorg'. Eisen in deze categorie zijn, net als organisatorische eisen en eisen over professionals, sturingseisen die gericht zijn op wat aanbieders moeten gebruiken of uitvoeren. Meer dan 80 procent van de eisen vallen in deze drie categorieën.
Duiding
Het doel van de transformatie is om de jeugdhulp beter af te kunnen stemmen op de behoefte of vraag van kinderen, jongeren en hun opvoeders. Het organiseren van jeugdhulp door gemeenten zou een goede manier kunnen zijn om meer maatwerk te leveren.
Het onderzoek laat alleen zien dat gemeenten via de kwaliteitseisen meer focus leggen op sturing en regie vanuit input en throughput-indicatoren en dat zij voornamelijk eisen stellen die gericht zijn op organisatorisch niveau en op het leveren van zorg. Dit soort eisen bieden zorgaanbieders minder ruimte voor maatwerk, aangezien veel eisen duidelijk vermelden welke service geleverd moet worden en door wie.
Het ziet ernaar uit dat de eerste jaren van de transformatie gericht zijn geweest op de transitie. Nu is het tijd om te starten met de vernieuwing, oftewel de transformatie, om betere aansluiting op lokale behoeften te stimuleren.
Meer informatie
Meer weten over de kwaliteitseisen die vanuit de Jeugdwet worden gesteld? Download dan de Factsheet Kwaliteitseisen jeugdhulpaanbieders en gemeenten zoals gesteld in de Jeugdwet van de VNG.
