Als beleidsmaker wil je niet dat jongeren al vroeg in hun leven in financiële problemen komen, laat staan problematische schulden maken. Echter, wanneer jongeren 18 jaar worden, ontstaat er bij hen vaak een risico op geldproblemen. Op deze pagina lees je meer over hoe beleid kan bijdragen aan het preventief aanpakken van financiële problemen bij jongeren en over vroegsignalering van betalingsachterstanden.
Competenties voor financiële redzaamheid jongeren
Wanneer ben je financieel zelfredzaam? Wat moeten jongeren hiervoor allemaal kunnen? Het Nibud onderzocht dit en heeft per leeftijdsgroep uiteengezet welke competenties zij moeten hebben om op hun achttiende goed met geldzaken om te kunnen gaan:
- Voldoende inkomsten verwerven om van te leven
- Geldzaken organiseren
- Geld verantwoord besteden
- Voorbereid zijn op (on)voorziene gebeurtenissen
In dit rapport heeft Nibud uiteengezet welke leerdoelen per leeftijdsfase aan deze competenties gekoppeld zijn, zodat jongeren op hun achttiende financieel zelfredzaam kunnen zijn.
Preventief beleid
Het is belangrijk om jongeren voor te bereiden op hun volwassenheid en financiële zelfstandigheid. Ook hier heeft het Nibud verschillende programma's voor, zoals het Geldplan Bijna 18 - Nibud. Hier kunnen jongeren zelf bekijken wat zij moeten regelen voor hun achttiende.
Andere websites bieden ook informatie voor jongeren over geldzaken. Het ministerie van Financiën biedt bijvoorbeeld de pagina Wijzer in Geldzaken met informatie over alle dingen die je moet regelen als je 18 jaar wordt. En MoneyFit is een informatiepagina voor en door jongeren over omgaan met geld.
Financiële educatie voor jongeren
Veel jongeren zeggen zich niet voorbereid te voelen op de financiële verantwoordelijkheid die ze krijgen op hun achttiende. Ze hadden graag meer over geld geleerd op school. Financiële educatie kan jongeren helpen. Uit een literatuurstudie van Nibud en Wijzer in Geldzaken blijkt een aantal punten belangrijk bij financiële educatie:
- Pak het structureel aan. Een eenmalige of kortdurende interventie is niet genoeg voor resultaat. Voor effect op gedrag is meer nodig.
- Sluit aan bij de belevingswereld van jongeren. Als er onderwerpen worden besproken waar jongeren tegenaanlopen, neemt de effectiviteit toe.
- Sluit aan bij de cognitieve, sociale en psychologische ontwikkeling van kinderen en jongeren en maak een doorlopende leerlijn.
- Betrek onderwijsprofessionals bij het maken van lesmateriaal dat op school gebruikt wordt.
- Maak gebruik van bewezen effectieve, activerende didactische methoden.
- Integreer financiële vaardigheden in andere thema's.
- Train docenten en betrek ouders.
Werkzame elementen in interventies
Er zijn verschillende interventies specifiek voor jongeren ter preventie van financiële problemen of om hen te begeleiden bij geldproblemen. Het Verwey-Jonker Instituut en Save The Children deden onderzoek onder jongeren naar wat voor hen werkte bij deze interventies. Zij vonden de volgende werkzame elementen:
- Inhoudelijk:
- Specifiek gericht op de situatie van jongeren, zodat de hulp aansluit bij hun levensfase
- Ook aandacht hebben voor andere (niet-financiële) problemen
- Ontzorg jongeren door het overnemen van contact met schuldeisers en/of (een deel van de) schulden
- Vinger aan de pols houden en nazorg bieden
- Organisatorisch:
- Geef jongeren inspraak of regie in hun hulptraject
- Ga op een informele, interactieve manier aan de slag met jongeren
- Zorg voor nauwe en goed afgestemde samenwerking, binnen en tussen organisaties
- Relationeel:
- Eén vaste begeleider, waar jongeren een klik mee hebben
- Jongeren zoals peer educators, ervaringsdeskundigen of buddy's helpen andere jongeren als rolmodel en sluiten goed aan bij hun leefwereld
- Persoonlijke en laagdrempelige begeleiding
- Transparante en realistische informatie over en tijdens het traject
Jongeren betrekken bij armoede- en schuldenbeleid
Bij beleid voor jongeren is het ook belangrijk dat de stem van jongeren meegenomen wordt. Lees meer over jongerenparticipatie in beleid.
Een voorbeeld van het betrekken van jongeren bij armoede- en schuldenbeleid is de methode Speaking Minds. Hierbij gaan lokale beleidsmakers in gesprek met ervaringsdeskundige jongeren over armoede en schulden en verzinnen de jongeren een creatieve aanpak voor het probleem.
Vroegsignalering van schulden bij jongeren
Vroegsignalering van schulden is het in een vroeg stadium in beeld krijgen van jongeren met financiële problemen. Het doel is om al vroeg hulp te bieden om zo te voorkomen dat problemen steeds groter worden. Je kunt vroegsignaleren door jongeren met betalingsachterstanden actief te benaderen zoals de gemeente Amsterdam doet met de aanpak Vroeg Eropaf. Daarbij neemt het Buurtteam contact op met jongeren als er bij hen betalingsachterstanden van bijvoorbeeld zorgverzekeraars, energieleveranciers en woningcorporaties te zien zijn.
Een van de eerste dingen die jongeren vaak niet meer betalen wanneer ze geldproblemen hebben, is de zorgverzekering. Via het CAK kun je als gemeente een lijst van wanbetalers aanvragen om inzicht te krijgen wie achterloopt met deze betalingen. Zo kun je vroegtijdig jongeren benaderen om ergere betalingsproblemen te voorkomen.
