Opstapje is een gezinsgericht stimuleringsprogramma. Het heeft als doel de onderwijskansen te vergroten van kinderen (2 tot 4 jaar) die in achterstandssituaties verkeren.
Doelgroep
Opstapje richt zich op kinderen van 2 tot 4 jaar en hun laagopgeleide ouders.
Doel
De algemene programmadoelstelling is: het bevorderen van een betere aansluiting op de basisschool van 2- tot 4-jarige kinderen uit achterstandssituaties. Om deze doelstelling te bereiken richt het programma zich enerzijds op het stimuleren van de ontwikkeling van het kind en anderzijds op de bevordering van de kwaliteit van de ouder-kindinteractie.
Subdoelen:
- de kennis en vaardigheden die het kind nodig heeft om in groep 1 goed te kunnen functioneren zijn vergroot
- de ouders hebben een meer sensitieve responsieve houding in de interactie met hun kind
- het kind is toegeleid naar voorschoolse educatie
Aanpak
Gedurende twee jaar voeren ouders minimaal twee maal per week een spelactiviteit uit met hun kind aan de hand van speciaal ontwikkelde materialen. Het spelcurriculum is gericht op de brede ontwikkeling van kinderen.
In het eerste jaar krijgen de ouders een keer per week en in het tweede jaar een keer per twee weken instructie van een speciaal getrainde begeleidster (contactmedewerkster) die zo mogelijk de taal van de doelgroep spreekt. Tijdens een huisbezoek of kringbezoek (groepsgewijs) draagt zij de spelactiviteiten aan de ouder over en geeft informatie over de ontwikkeling en opvoeding van kinderen. Ze besteedt, aan de hand van vuistregels voor de ouder-kindinteractie, tijdens het uitvoeren van de spelactiviteiten expliciet aandacht aan het opbouwen van de vaardigheden van de ouder om het kind te ondersteunen en stimuleren. In het eerste jaar van Opstapje krijgen ouders daarnaast informatie over voorschoolse educatie (op een peuterspeelzaal of voorschool), het belang ervan en worden ze gestimuleerd om hun kind daarvoor op te geven.
Ook eens per twee weken nemen de ouders deel aan een groepsbijeenkomst op een centrale locatie in de buurt. Naast het overdragen van de activiteiten van Opstapje worden inhoudelijke thema's behandeld over opgroeien, opvoeden en de ouder-kindinteractie en wisselen de ouders ervaringen met elkaar uit.
Onderbouwing
Opstapje is gebaseerd op inzichten over de relatie tussen de kwaliteit en de inhoud van de ouder-kindinteractie en schoolsucces van kinderen. Ouders doen met hun kind activiteiten die de ontwikkeling van het kind stimuleren. Er ontstaat een stimulerend gezinsklimaat (de home learning environment). In huisbezoeken en groepsbijeenkomsten leren de ouders tevens hoe ze de activiteiten op een sensitieve-responsieve manier kunnen doen met hun kind om een (meer) optimale ontwikkeling mogelijk te maken: de interactie met hun kind wordt bevorderd. Hierbij maakt Opstapje gebruik van vuistregels voor de ouder-kindinteractie.
Onderzoek
In evaluatieonderzoek (Meesters, 1994) rapporteren coördinatoren en contactmedewerksters positieve resultaten bij de kinderen en hun ouders. Ouders vonden dat hun kinderen een veel betere basis hadden gekregen dan hun oudere kinderen. Effectonderzoek (Kohnstamm, Meesters & Simons, 1997) toont echter niet aan dat de experimentele groep hogere scores haalt op tests. Dit is volgens de onderzoekers te wijten aan onvolkomenheden in het onderzoek zelf.
Onderzoek naar de effecten van Opstapje op het sociaal-emotioneel functioneren bij kinderen die zes jaar geleden deelnamen (Groen & Oortwijn, 2010) toont een significant verschil bij egoveerkracht.
Tellegen (1996) vond in normeringsonderzoek bij kinderen met een migratieachtergrond die Opstapje of Opstap gedaan hadden een beduidend hogere score (12 IQ-punten) dan vergelijkbare groepen kinderen met een migratieachtergrond die niet aan een programma meededen. Onderzoek naar de andere Nederlandse gezinsgerichte programma's Instapje (1-2 jaar) en Opstap (4 -6 jaar) toont positieve effecten op de kinderen en hun ouders. Ook bij onderzoek naar buitenlandse versies van Opstapje in België en Duitsland werden overwegend positieve effecten gevonden.
Toelichting oordeel Erkenningscommissie
Opstapje zit goed in elkaar. Het is een maatschappelijk relevant programma met een goede onderbouwing.
Meer weten?
Meer weten over deze interventie? Neem contact op met: