Keti Koti, wat is dat precies?

Wat is Keti Koti?

Keti Koti is een herdenkings- en feestdag uit Suriname om de vrijheid en waardigheid van de mens te vieren. Keti Koti herinnert ons eraan om op een gelijkwaardige manier met elkaar om te gaan. Je spreekt het uit als 'Kittie Kottie' en het betekent 'gebroken ketenen'. Deze verwijzen naar de boeien waarmee mensen werden vastgemaakt als ze tot slaaf gemaakt waren. Deze boeien staan symbool voor het einde van de slavernij. 

Op Keti Koti staan we stil bij de strijd en het leed van voorouders, maar vieren we ook de vrijheid en gelijkheid die volgden op de afschaffing van slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen. Dit gebeurde op 1 juli 1863, na meer dan 200 jaar slavernij. In die tijd bracht Nederland zo'n 600.000 Afrikanen met schepen naar de Nederlandse kolonies om op plantages te werken. Na de afschaffing moesten de totslaafgemaakten nog tien jaar verplicht doorwerken voor weinig loon. Dit stopte in 1873.

Hoe wordt Keti Koti in Suriname gevierd? 

Keti Koti is een herdenkings- en feestdag voor alle inwoners van Suriname, niet alleen voor mensen die totslaafgemaakten als voorouders hebben.

Bigi Spikri-optocht en traditionele kleding

Elk jaar begint Keti Koti met een optocht in traditionele kleding. Deze optocht heet Bigi Spikri, wat 'grote spiegel' betekent. Dit verwijst naar de optochten vroeger in Paramaribo, waarbij de deelnemers zichzelf in de spiegelende winkelruiten bewonderden. 

De kleurrijke kleding heeft een bijzondere geschiedenis. Met de Angisa ofwel hoofddoek konden totslaafgemaakten in het geheim het elkaar communiceren via de manier waarop deze werd gevouwen. Zo is er de 'low-ede', een witte hoofddoek die tijdens de rouw gedragen werd. De uiteinden worden aan de voorkant samengeknoopt. Een andere stijl is de 'feida-vouw'. Daarbij staat de hoofddoek met drie stevige punten omhoog. Een krachtig teken dat de draagster zich niets aantrekt van wat anderen zeggen. Het is een symbool van trots en kracht.

Eten

Tijdens Keti Koti eten mensen vaak Heri Heri, een Surinaams gerecht van aardvruchten, zoals cassave. Dit gerecht werd vroeger op veel plantages gegeten door totslaafgemaakten. Dit gerecht staat symbool voor doorzettingsvermogen.

Hoe vieren we Keti Koti in Nederland?

In Nederland en de Nederlandse Antillen vieren mensen ook Keti Koti. In sommige steden worden Keti Koti-festivals georganiseerd met allerlei activiteiten. Of er is een herdenking met rituelen of toespraken. Vaak worden er dan kransen neergelegd en is er een minuut stilte. 

Het Nationaal instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis organiseert jaarlijks een programma, waaronder een Keti Koti-lezing. Sinds 2024 rijdt de Keti Koti-trein, met eten en muziek en ruimte om met elkaar in gesprek te gaan. 

Waarom Keti Koti vieren?

Het is een feestdag die voor veel mensen een grote betekenis heeft. De gevolgen van het slavernijverleden hebben impact op hen. Denk aan institutioneel racisme. Maar voor anderen is Keti Koti minder bekend. Daarbij weten zij ook niet dat de gevolgen van de slavernij nog steeds merkbaar zijn. Door Keti Koti te herdenken en te vieren, leren mensen voor wie dit minder dichtbij komt over dit verleden. Tegelijkertijd laat je zo zien dat het belangrijk is om het leed te herdenken dat de slavernij heeft veroorzaakt bij miljoenen mensen en toon je respect.

Ook voor kinderen en jongeren is Keti Koti waardevol. Het is een goed moment om met ze te praten over slavernij, racisme en ongelijkheid. Zo leren zij empathie te ontwikkelen en kritisch na te denken over onrecht in de samenleving.

Slavernijverleden, koloniaal verleden en identiteitsontwikkelingDe gevolgen van slavernij: trauma, pijn en rouwHoe slavernijverleden doorwerkt in het heden

Wordt Keti Koti een nationale feestdag?

De afgelopen jaren hebben veel mensen eraan gewerkt om Keti Koti een nationale feestdag te maken. 30 juni zou dan de herdenkingsdag zijn, en 1 juli de viering van Keti Koti. Deze oproep werd gedaan door het Adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden aan de regering. Er is steeds meer steun voor dit idee. 

Maatschappelijke discussies en excuses

Er is steeds meer aandacht voor het slavernijverleden en de rol van Nederland. In juli 2021 bood de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema haar excuses aan voor de rol van haar stad in de handel van mensen. De Nederlandse regering heeft in december 2022 excuses uitgesproken. En Koning Willem-Alexander deed hetzelfde op Keti Koti in 2023. Hij vroeg daarbij om vergeving voor het feit dat zijn voorouders niets gedaan hebben tegen de slavernij. 

Waarom excuses voor het slavernijverleden?

Meer informatie

Er is veel te lezen, bekijken en beluisteren over Keti Koti. Hieronder een verzameling van een aantal podcasts, films en documentaires:

Keti Koti: de betekenis, de geschiedenis en de nationale feestdag (KRO-NCRV)Filmselectie Keti Koti: herdenk & vier de verbroken ketenen (Netwerk Filmeducatie)Strijden ga ik | Anton de Kom (Spotify)Keti Koti: vieren en herdenken (NPO.nl)De Slavernij Deel1 - Een wereld vol slaven (YouTube.com)De plantage van onze voorouders (Amnesty.nl)