Als leraar zie je misschien dat leerlingen opgroeien in armoede. Ze hebben bijvoorbeeld geen lunch mee naar school of dragen te kleine schoenen. Misschien maak je je daar zorgen over. Maar wat is jouw taak als leraar? En wat kun jij voor gezinnen doen?
Steunen en een luisterend oor bieden
Als leraar kun je armoede in gezinnen niet oplossen. Het is jouw taak om leerlingen te helpen en te ondersteunen in hun ontwikkeling. Kinderen die in armoede leven, zeggen dat steun in hun omgeving en op school hen helpt. Jij kunt die steun geven door goed les te geven en te zorgen voor een veilige en stimulerende omgeving in de klas.
Kinderen vinden het ook fijn om een volwassene buiten het gezin te hebben met wie ze kunnen praten over wat hen dwars zit. Als leraar of mentor kun je kinderen een luisterend oor bieden. Luister naar wat ze nodig hebben. En probeer samen oplossingen te vinden voor alledaagse problemen op school die het gevolg zijn van armoede.
Armoede signaleren
Geldzorgen veroorzaken stress voor ouders en kinderen. Die stress kan vervelende gevolgen hebben. Het vroegtijdig signaleren van armoede in gezinnen kan helpen voorkomen dat kinderen langdurig met stress te maken hebben. Armoede in een gezin is niet altijd zichtbaar. Vaak proberen gezinnen hun situatie voor de buitenwereld te verbergen. Wees daarom in je contacten met ouders en leerlingen alert op signalen van armoede.
In de 'Signaleringslijsten kinderarmoede op school' staat waar je armoede bij een kind, jongere of ouder aan kunt herkennen. Denk bijvoorbeeld aan:
Signalen bij kinderen
- Een slechte persoonlijke verzorging
- Gedrags- en ontwikkelingsproblemen, bijvoorbeeld concentratieproblemen
- Een stille of teruggetrokken houding of juist een kort lontje
- Beperkt meedoen
Signalen bij ouders
- Iets niet kunnen betalen
- Vaag zijn over hun financiële situatie
- Fysieke of psychische problemen hebben
- Weinig meedoen
Op de pagina Armoede signaleren en bespreekbaar maken lees je meer over het herkennen van signalen én hoe je hierover in gesprek kunt gaan. Daarover kun je ook meer lezen in de Handreiking Omgaan met armoede op scholen.
Bedenk dat bepaald gedrag ook andere oorzaken dan armoede kan hebben. Ga daarom altijd praten met leerlingen of ouders om erachter te komen wat er speelt.
Verwijzen naar hulp
Ouders die vertellen dat ze geldzorgen hebben, kun je voor hulp verwijzen naar de gemeente. Het verschilt per gemeente hoe die hulp geregeld is. Vaak is de eerste plek waar ouders terecht kunnen een wijkteam of een loket voor geldzorgen van de gemeente.
Het is fijn om te weten waar ouders met geldzorgen in jouw gemeente terechtkunnen. Vraag de gemeente een overzicht van de beschikbare hulp. Verwijs je ouders naar hulp? Zorg dan dat ze op de goede plek terechtkomen en weten wat ze daar kunnen verwachten.
Plannen maken met de hele school
Op sommige scholen zitten veel kinderen die in armoede opgroeien. En tegelijk zitten nu op bijna alle scholen kinderen uit gezinnen die het financieel zwaar hebben. Dat vraagt om een visie en aanpak van de hele school. Het vraagt om het signaleren van armoede en het bespreekbaar maken van mogelijke financiële stress bij alle ouders. Misschien wil de school bijvoorbeeld maaltijden verzorgen op school of gratis activiteiten organiseren. Dan ligt er een taak voor de directie van de school, het schoolbestuur en de samenwerkingspartners van de school. Samen kun je afspraken maken over hoe je omgaat met armoede op school.
Meer informatie
Lesmateriaal Aan de slag met armoedeNOS Stories: 'Ik schaam me omdat mijn ouders arm zijn'Handreiking omgaan met armoede op scholen
Podcasts
- Onderzoek Signaleren, bespreken en doorbreken van verborgen armoede van HAN (soundcloud.com) Inwoners, professionals en vrijwilligers gaan in gesprek over het onderzoek Signaleren, bespreken en doorbreken van verborgen armoede. Ze vertellen over de meerwaarde van de tweejarige samenwerking en de inzichten die ze opdeden.
- Kinderen in armoede van Over/Nieuw (soundcloud.com) Sanna en Dana van de Ombudsman Metropool Amsterdam praten over de ondersteuning voor kinderen en jongeren die opgroeien in een gezin met een laag inkomen.
Mini-cursussen
Augeo heeft twee mini-cursussen ontwikkeld voor professionals in de kinderopvang en het primair onderwijs. Elke cursus helpt je signalen te herkennen, vertelt wat je kunt doen én hoe je hierover het gesprek met ouders aangaat.
Cursus voor de kinderopvangCursus voor het primair onderwijs
Concrete tips voor scholen
Organiseer geen activiteiten waarbij een financiële bijdrage van ouders wordt gevraagd.
- Geef ouders tips over het maken van een goedkope traktatie. Geef aan dat ook zonder traktatie een mooi feestje in de klas gevierd kan worden.
- Vaak maken ouders kosten om Sinterklaas, Kerst of de verjaardag van de leerkracht te vieren op school. Denk hier als team bewust over na.
- Vertel ouders dat leerkrachten heel blij zijn met tekeningen of een zelfgemaakt lied. Én dat het oké is als het niet lukt en dat alle kinderen altijd mee mogen doen.
- Organiseer een suprise-maak-middag op school, waarbij het materiaal van school gebruikt mag worden.
Lastige momenten waren de feestdagen. Zoals het kerstontbijt op school. De kinderen moesten hiervoor zelf eten meenemen. Dat konden wij niet betalen, dus mijn dochter at dan niet mee
