Armoede signaleren en bespreekbaar maken

Stel dat je op een school werkt en ziet dat een kind geen lunch heeft meegenomen. Of je ziet bij een sportclub dat een kind met te kleine schoenen loopt. Je maakt je zorgen over de financiële situatie van het gezin en wilt het daarover met ouders en kinderen hebben. Dat is niet altijd makkelijk. Vaak verbloemen gezinnen hun situatie en proberen ze hun geldproblemen zelf op te lossen. Terwijl het vroegtijdig signaleren van armoede in een gezin juist kan helpen voorkomen dat kinderen langdurig worden blootgesteld aan stress. Hoe kun je als professional armoede signaleren en daarover in gesprek gaan met gezinnen?

Armoede signaleren

Armoede is niet altijd zichtbaar in een gezin. Daardoor kan het lastig zijn om geldproblemen te signaleren. In de Signaleringslijsten kinderarmoede op school uit de handreikingen voor het omgaan met armoede op school en in het sociaal domein, staat waaraan je armoede bij een kind, jongere of ouder kunt herkennen. Denk bijvoorbeeld bij kinderen aan:

• Een slechte persoonlijke verzorging
• Gedrags- en ontwikkelingsproblemen, zoals bijvoorbeeld concentratieproblemen
• Een stille of teruggetrokken houding of juist een kort lontje
• Beperkt participeren

Signalen bij ouders kunnen zijn:

• Iets niet kunnen betalen
• Vaag zijn over hun financiële situatie
• Onvoldoende werk of opleiding hebben
• Fysieke of psychische problemen hebben
• Weinig participeren

Armoede signaleren is niet eenvoudig omdat gezinnen die in armoede leven zich vaak schamen en hun situatie voor de buitenwereld willen verbergen. Wees daarom op contactmomenten alert op signalen van armoede. Maar bedenk ook dat er voor bepaald gedrag ook heel andere redenen kunnen zijn. Probeer daarom altijd het gesprek aan te gaan om erachter te komen wat er aan de hand is.

Armoede bespreekbaar maken

Professionals kunnen het soms spannend vinden om armoede bespreekbaar te maken. Ze durven het onderwerp niet aan te kaarten omdat het onderwerp voor gezinnen vaak gevoelig ligt. Daarom is het belangrijk is om te starten met het opbouwen van een (vertrouwens)relatie. Dat is een voorwaarde om over armoede in gesprek te gaan. Wat ook kan helpen zijn gesprekstechnieken zoals open vragen stellen, onderzoekend vragen en doorvragen. Op de signalenkaart armoede staan een paar gesprekstechnieken die je kunt toepassen.   

Tips voor het gesprek met het gezin

• Ga bij jezelf na of je een vertrouwensband hebt met dit gezin. Ken je het gezin goed? Is de relatie goed genoeg om het gesprek met het gezin aan te gaan? Investeer eerst in een vertrouwensband.
• Vertel wat je ziet en vraag of het gezin de zorgen herkent.
• Probeer zonder vooroordelen je zorgen te bespreken.
• Wees nieuwsgierig naar de situatie van het gezin.
• Schaamte kan een rol spelen. Geef aan dat financiële problemen bij veel gezinnen voorkomen en dat je er bent om hen te helpen.
• Denk mee over praktische en haalbare oplossingen. Laat merken dat je hen steunt.
• Als professional ben je er om de druk van een gezin weg te nemen. Vertel wat voor soort hulp kan worden geboden en hoe laagdrempelig dit kan zijn.
• Maak gebruik van de eigen kracht van de ouders. Veel ouders willen graag zelf hun financiële zorgen oplossen en geven aan 'dat ze het wel redden'. Vraag door en ondersteun hen in hun eigen oplossingen. Benoem welke mogelijkheden er zijn.
• Verwijs, als dit van toepassing is, ouders naar hulp. Zorg hierbij voor een goede toeleiding en overdracht.

Meer tips en handelingsperspectieven om armoede bespreekbaar te maken vind je in de handreikingen voor het omgaan met armoede in het onderwijs , de jeugdgezondheid en in het sociaal domein. Daarin staat niet alleen hoe je het kunt aanpakken, maar ook tools die je kunnen helpen om armoede te herkennen en bespreekbaar te maken.

Meer informatie

Lesmateriaal Aan de slag met armoedeNOS Stories: 'Ik schaam me omdat mijn ouders arm zijn'

Podcasts

• Onderzoek Signaleren, bespreken en doorbreken van verborgen armoede van HAN (soundcloud.com) Inwoners, professionals en vrijwilligers gaan in gesprek over het onderzoek Signaleren, bespreken en doorbreken van verborgen armoede. Ze vertellen over de meerwaarde van de tweejarige samenwerking en de inzichten die ze opdeden.
• Kinderen in armoede van Over/Nieuw (soundcloud.com) Sanna en Dana van de Ombudsman Metropool regio praten over de ondersteuning voor kinderen en jongeren die opgroeien in een gezin met een laag inkomen.

Alle pagina's over armoede