Nepnieuws en complottheorieën

Soms gaat nepnieuws zelfs nog verder en worden mensen of organisaties beschuldigd van het veroorzaken van de gebeurtenis. Ook wordt hen soms verweten alternatieve informatie achter te houden, zonder dat daar goed bewijs voor is. Zo'n verzameling berichten heet een complottheorie.

Aan het begin van de corona-uitbraak waren er veel vragen en maar weinig antwoorden. Daardoor waren veel mensen onzeker. Een complottheorie biedt in zo'n situatie wél een antwoord, met een duidelijke schuldige of een idee wie er beter van wordt. Sommige mensen vinden het prettiger om in zo'n complottheorie te geloven dan te moeten leven in onzekerheid. Dat is niet nieuw, heel vroeger geloofden mensen ook al in complottheorieën. Maar door de komst van het internet worden complottheorieën tegenwoordig veel sneller en makkelijker verspreid.

Bij nepnieuws en complottheorieën proberen aanhangers mensen in verwarring te brengen door foto's, filmpjes of plaatjes toe te voegen of namen van zogenaamde experts of persoonlijke ervaringen van mensen te noemen. Ook worden foto's en filmpjes uit het verleden gebruikt alsof ze actueel zijn. Dat zijn trucjes waardoor mensen makkelijker gaan denken dat het bericht wel waar zal zijn.

Hoe herken ik een complottheorie of nepnieuws?

Bij een complottheorie worden verbanden gelegd tussen gebeurtenissen, zonder dat daar wetenschappelijk bewijs voor is. De meeste complottheorieën richten zich tegen de overheid, de media of de wetenschap. Er wordt dan beweerd dat die het bij het verkeerde eind hebben of iets verzwijgen. Volgens de meeste complottheorieën heeft de overheid daar belang bij en wil de mensen onderdrukken. Een voorbeeld is het 5G-netwerk dat tegelijkertijd met het coronavirus opkwam. Sommige mensen denken dat dit geen toeval is, ook al is er geen bewijs voor een verband tussen deze twee gebeurtenissen.

Om kinderen goed te ondersteunen bij hun mediagebruik, is het handig dat je als ouder weet waar je kind naar kijkt of met wie hij online contact heeft. Daarnaast helpt het als je zelf nepnieuws en complottheorieën kunt herkennen.

Tips:

• Net als bij nepnieuws is het belangrijk om bij een complottheorie na te gaan wie de bron is. Is deze persoon betrouwbaar? Wat maakt dat hij meer kennis heeft over het onderwerp dan anderen?
• Pointer verzamelt onder de noemer Pointer checkt uitspraken en onderscheidt feiten van misinformatie. Je kunt hier nakijken of het bericht dat je aan het lezen bent erbij staat. Ook kun je zelf een uitspraak insturen om te laten checken.
• Controleer of het nieuwsbericht wordt vermeld op de websites van betrouwbare bronnen. Dit kun je doen door een paar steekwoorden van het bericht in Google te typen of rechtstreeks bij betrouwbare bronnen te zoeken zoals NOS, RTL Nieuws en NU.nl.

Wat doe ik als mijn kind erin gelooft?

Op het internet gaan er nepnieuws en complottheorieën rond, bijvoorbeeld onjuiste feiten over het coronavirus of over de chaotische evacuaties uit Afghanistan. Het kan zijn dat je kind zich daar helemaal in kan vinden. Vraag waarom hij of zij in het nieuws of de theorie gelooft en uit welke bron het afkomstig is. Bespreek wat betrouwbare bronnen zijn en wat niet. Leg uit dat niet alles wat je op internet ziet of leest waar is.

Misschien komt het geloof in nepnieuws of een complottheorie voort uit een angst voor iets onbekends of door extreme verhalen die je kind heeft gelezen. Toon daarom begrip. Wanneer je op de hoogte bent, wordt het makkelijker om samen met je kind te relativeren en het gerust te stellen.