Een belangrijke factor voor de ontwikkeling van een kind is de kwaliteit van de opvoeding. Een positieve opvoedstijl vergroot de kans dat kinderen veilig, gezond en kansrijk opgroeien. Hoe beïnvloedt langdurige armoede de opvoedstijl en opvoedpraktijken?
Relatie tussen armoede en opvoeding
Uit onderzoek blijkt dat er een relatie is tussen een laag opleidingsniveau, dat vaak samengaat met armoede, en de interactie tussen ouders en kind. Daarnaast kan de stress die ouders ervaren door moeilijke levensomstandigheden zoals armoede, een negatieve invloed hebben op hun opvoedstijl.
Armoede en opvoedstijl
Een laag inkomen kan, onder mogelijke stress, een rol spelen bij de opvoedstijl en de ontwikkeling van kinderen. Maar ook binnen een groep ouders met een vergelijkbaar (laag) inkomen zijn er verschillen in opvoedstijl en opvoedpraktijk. Inkomen alleen bepaalt dus niet de opvoedstijl.
Veel onderzoeken wijzen er op dat er meer kindermishandeling voorkomt bij gezinnen met een laag inkomen. Hierbij moet gezegd worden dat de meeste ouders in deze omstandigheden, zelfs in de meest arme gezinnen, opmerkelijk veel veerkracht en opvoedvaardigheden hebben. Dus zeker niet in alle gezinnen in armoede is er sprake van kindermishandeling.
Opleidingsniveau en ouder-kindinteractie
Van veel kinderen in armoede zijn de ouders praktisch opgeleid. Het opleidingsniveau van ouders kan invloed hebben op de kwantiteit en kwaliteit van de ouder-kindinteractie. In gezinnen met lager opgeleide ouders wordt gemiddeld minder gespeeld met de kinderen en minder vaak voorgelezen. Ouders reageren minder vaak positief, bieden minder structuur, hebben minder gesprekjes met het kind en geven het kind minder kans om te ontdekken.
In een aantal gezinnen met lager opgeleide ouders is er een weinig ondersteunende en stimulerende ouder-kindinteractie. Hierdoor ontwikkelen kinderen zich minder voorspoedig. Onderzoek laat zien dat kinderen van lager opgeleide ouders vaak al een achterstand hebben in hun ontwikkeling als ze 2 jaar zijn.
Deze 2-jarigen hebben gemiddeld een minder goede score op taal (onder meer woordenschat) en minder goede executieve vaardigheden. Naarmate kinderen ouder worden, neemt het verschil tussen hen af. Op de leeftijd van 4 jaar is het aanmerkelijk kleiner, wat het gevolg is van voorschoolse educatie.
Stress en opvoedstijl
Naast een lage opleiding van ouders kan ook stress door moeilijke leefomstandigheden, zoals armoede, een negatieve invloed hebben op de opvoedstijl. Ouders met langdurige geldzorgen hanteren vaker een autoritaire of inconsistente opvoedstijl dan anderen. Een dergelijke opvoedstijl is gerelateerd aan gedragsproblemen, hyperactiviteit en het minder goed kunnen reguleren van emoties.
Meer over opvoeden lees je bij het onderwerp Opvoeden en ouderschap.
Bronnen
- Leseman, P. & Veen, A. (red.) (2016). Ontwikkeling van kinderen en relatie met kwaliteit van voorschoolse instellingen Resultaten uit het Pre-Cool cohortonderzoek. Amsterdam: Kohnstamm Instituut, rapport 947.
- Rosanneke, A., Emmen, G., Malda, M., Mesman, J., IJzendoorn, M. van, Prevoo, M., & Yeniad, N. (2013). Socioeconomic Status and Parenting in Ethnic Minority Families: Testing a Minority Family Stress Model.
