De huidige knelpunten laten zien dat de jeugdbescherming beter en slimmer moet worden georganiseerd. Het huidige stelsel is ingewikkeld en knelt. Waar moet een goed jeugdbeschermingsstelsel aan voldoen? Welke ideeën zijn er voor de toekomst van de jeugdbescherming? En draagt dit bij aan de nodige verbetering?
Wat gaat er mis in de jeugdbescherming?
De huidige jeugdbescherming kent verschillende grote knelpunten. Veel ouders en jongeren zijn ontevreden. Organisaties kampen met personeelsverloop- en verzuim. En gezinnen moeten veel te lang wachten op passende hulp. De problemen zijn zo groot dat het nodig is om de sector uitgebreid te hervormen. Door andere manieren van organiseren en werken, kunnen de betrokken gezinnen daadwerkelijk de hulp krijgen die zij hard nodig hebben.
Een andere manier van organiseren en werken in de jeugdbescherming. Hoe dan?
Om bij te dragen aan de oplossing van de problemen in de jeugdbescherming, zijn drie zaken van belang:
- Het is meestal niet glashelder wat veilig en onveilig is. Wel kunnen er zorgen zijn. Soms zijn dat ernstige of al lang bestaande zorgen. Voer daarover een open gesprek zonder oordeel. En met de bedoeling om zo min mogelijk in te grijpen in het leven van het gezin: waarom heb je die zorgen? Wat zijn de zorgen en verlangens van het gezin? Daardoor is het minder bedreigend voor ouders om aan te geven dat ze hulp kunnen gebruiken. De vraag daarbij is: wat is voor de kinderen en het gezin goed genoeg?
- De jeugdbescherming is opgeknipt en razend ingewikkeld voor ouders en kinderen. En vaak ook voor professionals. Dit moet en kan eenvoudiger door met minder instanties het werk te gaan doen én door de inhoudelijke aanpak te veranderen. In dialoog met het gezin, samen met de lokale teams. En door te werken aan versterking van het netwerk.
- De effecten van de jeugdbescherming zijn soms gebrekkig. De maakbaarheid van veel situaties in gezinnen is beperkt. Koester en benut de kennis die we hebben. Maar verken ook heel andere werkwijzen. Het gaat erom een uitgebreid handelingsrepertoire te ontwikkelen om met een gezin de weg uit de problemen te vinden. De inbreng van de kinderen en ouders is daarbij onmisbaar.
Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming
Om tot een nieuwe opzet van het jeugdbeschermingsstelsel te komen heeft het NJi in 2020 ideeën voor een toekomstscenario aangedragen.
In maart 2021 is een toekomstscenario kind- en gezinsbescherming opgesteld. Dit was in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de ministeries van Justitie en Veiligheid en Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Dit scenario is tot stand gekomen samen met alle betrokken partijen en organisaties.
De basisprincipes van het scenario zijn gezinsgericht, rechtsbeschermend en transparant, eenvoudig en lerend. Het toekomstscenario schetst op hoofdlijnen hoe de jeugdbescherming er over 5 tot 10 jaar uit zou kunnen zien. In het kort:
- Er is één vast gezicht binnen het lokaal team dat zo nodig samen optrekt met een professional uit het op te richten Regionaal Veiligheidsteam. Het gezin krijgt dus een vaste professional of een vast duo dat tijdens de periode van hulpverlening bij hen betrokken blijft.
- In het Regionaal Veiligheidsteam zijn functies van de Gecertificeerde Instellingen, Veilig Thuis en de Raad voor de Kinderbescherming samengebracht. Professionals werken in teamverband, dichtbij het gezin.
- Dichtbij deze professionals en gezinnen staat een netwerk van specialisten met kennis van kinderen, volwassenen en specifieke uitingsvormen van geweld. Uitgangspunt is dat professionals een lerende omgeving vormen.
Draagt het Toekomstscenario bij aan de verbetering van de jeugdbescherming?
Het scenario stelt een grote, maar ook erg nodige verandering voor. Het maakt de jeugdbescherming veel eenvoudiger. Het gezinsperspectief staat voorop en het versterkt de positie van kinderen en hun opvoeders. Ook vergroot het de kans dat zorgen over veiligheid in een vrijwillig kader worden verminderd . Ook maakt het de jeugdbescherming mogelijk effectiever. Daarmee zet het scenario een belangrijke koers uit voor het verbeteren van de jeugdbescherming in Nederland.
Lees het position paper van het NJi over het toekomstscenario
Wat is nodig om het Toekomstscenario te realiseren?
De partijen die het Toekomstscenario hebben opgesteld zijn ook verantwoordelijk voor het uitvoeren. Dat is een ingewikkeld en moeizaam proces. Het scenario wijkt sterk af van hoe het nu gaat en zal niet snel uitgevoegd zijn. Dat is de reden waarom in het scenario staat dat de verandering met veel aandacht en in stappen, in zeven tot tien jaar, zou moeten plaatsvinden.
Omdat de nodige verandering zo ingewikkeld is en er veel verschillende organisaties bij betrokken zijn, is er een groot risico dat de gewenste vernieuwing niet lukt. Medio 2022 heeft het NJi negen principes die bijdragen aan de nodige vernieuwing geformuleerd.
Proeftuinen
In elf proeftuinen doen professionals, managers en bestuurders van lokale teams, Raad voor de Kinderbescherming, Gecertificeerde Instellingen en Veilig Thuis ervaring op met het werken volgens het toekomstscenario. Daarnaast werkt elke proeftuin aan een specifieke opdracht. Expertise, kennis en ervaringen worden gedeeld tussen de proeftuinen onderling, het Programmateam van het Toekomstscenario en andere projecten in het land.
Meer informatie
Tijdlijn van het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming (Voordejeugdenhetgezin.nl)Position papers toekomstscenario kind- en gezinsbescherming (Rsj.nl)
