Als nieuw raadslid sta jij straks in de startblokken om de politieke arena te betreden. Misschien krijg je 'jeugd' in jouw portefeuille en ga je je bezighouden met het opgroeien van kinderen en jongeren in jouw gemeente. Een mooi en belangrijk onderwerp, maar soms ook moeilijk. Daarom heeft het Nederlands Jeugdinstituut 10 tips op een rijtje gezet die je helpen bij jouw werk als raadslid-jeugd.
1. Betrek jongeren
Het beleid van de gemeente kan een grote invloed hebben op het leven van jongeren. Toch zijn jongeren daar niet altijd bij betrokken. Dat is zonde, omdat meer betrokkenheid van jongeren de gemeente kan helpen om beter beleid te maken. Het zorgt ervoor dat het beleid goed aansluit op de behoeften van jongeren en dat er draagvlak voor is. Ook geeft het jou als raadslid beter inzicht in de leefwereld van jongeren. Sommige gemeenten nodigen jongeren uit voor raadsvergaderingen, of stellen een jongerenraad in om structureel contact te faciliteren tussen de gemeenteraad en de jongeren. Als raadslid kun je ook zelf jongeren betrekken. Wil je weten hoe? Lees dan de Handreiking duurzame jongerenparticipatie.
2. Kijk verder dan alleen naar de jeugdzorg
In de gemeenteraad gaat het vaak over de jeugdzorg, wat de verzamelnaam voor jeugdhulp en jeugdbescherming is. Dat is begrijpelijk, want daar gaat het meeste geld naartoe en jeugdzorg heeft veel impact op het leven van kinderen en jongeren. Maar vaak wordt vergeten dat het jeugdveld meer is dan alleen de jeugdzorg, en dat ook daar de gemeente een belangrijke rol speelt.
Denk aan een sterke pedagogische basis voor de jeugd en de preventieve werking van een goede basisinfrastructuur. Hierin speelt de jeugdgezondheidszorg een belangrijke functie en daar is de gemeente direct verantwoordelijk voor. Door samen te werken met maatschappelijke partners zoals scholen, jeugd- en huisartsen, sportverenigingen en cultuurverenigingen en door hen te betrekken in het beleid, kun je als gemeente bijdragen aan een kansrijke jeugd voor kinderen en jongeren.
Merk je dat de focus in de raadvergaderingen en beleidstukken ligt op de jeugdzorg? Vraag het college B en W dan op welke manier ze de basis voor kinderen en jongeren in de gemeente versterken en ga het gesprek hierover aan.
Meer weten? Op onze website vind je een overzicht van het jeugdveld en meer informatie over een sterke pedagogische basis.
3. Stuur op maatschappelijk resultaat
Het jeugdveld is een maatschappelijk complex veld met veel facetten. Als raadslid mag je overal iets van vinden en kun je snel verzanden in de details. Maar als je geen focus aanbrengt, zal je weinig impact hebben. Het werkt beter om te sturen op het maatschappelijk resultaat dat je wilt bereiken voor de kinderen en jongeren in jouw gemeente. Kijk wat de grootste problemen zijn en hoe de gemeente die kan helpen verminderen. Vraag aan het college van burgemeester en wethouders hoe het beleid bijdraagt aan het oplossen van de problemen, en monitor de voortgang daarvan. Het Kwaliteitskompas kan je hierbij helpen. Meer informatie daarover vind je op de pagina Sturen op de kwaliteit in de jeugdhulp.
4. Houd oog voor een integrale benadering
Het werk van een gemeente is vaak versnipperd over verschillende domeinen, wetten en afdelingen. Maar in het leven van kinderen en jongeren komen al die thema's samen. Problemen van een kind of jongere vallen daardoor niet altijd binnen de kaders van afzonderlijke wetten. Ook ligt de oplossing niet altijd bij de jongere zelf, bijvoorbeeld via de inzet van jeugdhulp, maar in een bredere aanpak. Zo hebben armoede, schulden, werkloosheid of onveiligheid in een gezin veel invloed op de ontwikkeling van een kind of jongere. Juist de gemeente kan de verschillende domeinen en vormen van ondersteuning aan elkaar verbinden. Als raadslid is het belangrijk om zo'n brede blik te hebben, en het college van B en W steeds te wijzen op het belang van een integrale benadering. Lees meer over integrale gezinshulp.
5. Wees goed geïnformeerd
Als raadslid wil je goed geïnformeerd zijn. Voor een groot deel ben je hiervoor afhankelijk van de informatievoorziening door het college. Maar je kunt ook zelf veel doen. Een eerste stap kan zijn om met de gemeenteraad een duidelijke jaarplanning te maken (welke onderwerpen komen wanneer aan bod), inclusief afspraken over de informatie die geleverd wordt. Spreek ook met de hele raad af welke informatie raadsleden nodig hebben om zicht te houden op hoe het gaat met de jeugd in de gemeente. Daarnaast kun je zelf informatie verzamelen. Veel data over het jeugdveld zijn openbaar beschikbaar. Op onze website vind je een overzicht van bronnen die je kan raadplegen. Je kunt ook zelf contact leggen met inwoners die betrokken zijn bij bijvoorbeeld de jeugdzorg. Vraag een jongere, een huisarts, een jeugdzorgprofessional of een medewerker van een zorgorganisatie om hun ervaringen te delen. Deze informatie kan de 'harde' data inkleuren, waardoor je beter zicht krijgt op wat er daadwerkelijk gebeurt.
6. Werk de inhoudelijke principes uit
Alle gemeenten stellen beleidskaders op met principes over hoe het jeugdveld eruit zou moeten zien. Maar in de uitvoering leiden die vaak niet tot de gewenste verandering. Dit komt doordat deze principes vaak niet verder uitgewerkt worden binnen de gemeente. Het is daarom belangrijk om samen met de ambtelijke organisatie en de maatschappelijke partners het gesprek te voeren over wat deze inhoudelijke principes betekenen. Door dit gesprek te voeren, wordt het voor jou duidelijk wat de principes betekenen in de dagelijkse praktijk. Het helpt de ambtelijke organisatie om het beleid vorm te geven van deze inhoudelijke principes, zodat deze principes daadwerkelijk leidende principes worden in de praktijk. Voor jou als gemeenteraadslid vormen ze een meetlat waaraan je het beleid kan toetsen. Ga daarom in discussie met het college over wat de principes in de praktijk betekenen. Meer informatie over het werken met leidende principes vind je in de publicatie Leidende principes geven richting aan het sociaal domein.
7. Neem ruimte om samen te leren
Goed jeugdbeleid kun je niet in één dag opzetten. Het gaat immers niet alleen om het beleid op papier, maar ook om veranderingen in de cultuur, het denken en het handelen in de praktijk. Daarnaast spelen veel factoren en partijen een rol bij de uitvoering van beleid, waardoor de uitkomsten moeilijk te voorspellen zijn. Daarom is het belangrijk om een cultuur te creëren van samen leren en verbeteren. Wijs het college op de noodzaak om binnen de gemeente goed te leren van de effecten van het beleid in de praktijk, maar geef jezelf als gemeenteraad ook ruimte om te leren. Het helpt om daarbij andere perspectieven te betrekken, zoals van maatschappelijke partners, ouders en jongeren.
8. Houd zicht op regionale samenwerking
Gemeenten zijn vaak te klein om specialistische taken in het jeugdbeleid volledig zelf uit te voeren. Daarom werken gemeenten samen in regio's. Gemeenteraadsleden kunnen vaak moeilijk invloed uitoefenen op deze regionale samenwerking, terwijl er wel veel geld naartoe gaat. Ook zijn raadsleden niet altijd goed geïnformeerd over wat er wanneer in regionale overleggen besproken en besloten wordt. Het is daarom belangrijk om als gemeenteraad een gezamenlijke visie op te stellen over hoe de raad zich verhoudt tot regionale samenwerking, hoe de verantwoording verloopt en hoe de raad geïnformeerd wordt. Sommige gemeenteraden kiezen ervoor om ook als raden regionaal samen te werken. De griffie kan helpen deze samenwerking op te zetten. Meer informatie hierover vind je op de gratis leeromgeving voor raadsleden.
9. Wees realistisch
Duurzame veranderingen in het jeugdbeleid vragen vaak meer tijd dan één raadsperiode. Dit betekent dat het belangrijk is om realistische doelen op te stellen in het beleid. In veel gemeenten is de financiële druk op de jeugdzorg groot. Korte termijn ingrepen vanwege financiële redenen kunnen echter op lange termijn juist meer geld kosten. Probeer als raadslid de focus te leggen op duurzame verandering in plaats van vaak te wisselen van koers. Een duurzaam verandertraject is vaak effectiever. Vanuit onderzoek kennen we vijf ingrediënten voor een houdbaar jeugdstelsel: 'een sterke pedagogische basis', 'preventie', 'sterke wijkteams', 'intensieve hulp met duurzame effecten' en 'aanpak top tien veelvoorkomende problemen'. Door op deze ingrediënten te sturen in de gemeenteraad kun je helpen een effectiever jeugdbeleid te realiseren. Meer informatie over de vijf ingrediënten voor een beter functionerend stelsel vind je in de publicatie Het groeiend jeugdzorggebruik.
10. Voer het politieke debat
Debatten in de gemeenteraad zijn vaak technisch van aard en gaan veel over details. Daardoor wordt het politieke debat soms niet meer gevoerd: wat wil je als gemeente betekenen voor kinderen en jongeren? Dit is bij uitstek een politieke vraag, zeker omdat het jeugdbeleid soms zwaar weegt op de begroting. Als de gemeenteraad deze vraag niet beantwoordt, doen anderen dat wel: het college, beleidsambtenaren of zorgaanbieders. Maar het is juist de gemeenteraad die de maatschappelijke afweging moet maken. Voer daarom het debat over de vraag "wat je als gemeente wil betekenen voor kinderen en jongeren?" als input voor een nieuw beleidsplan. Of vraag het college B en W bij voorstellen om alternatieve keuzes uit te werken op grond waarvan politieke afwegingen gemaakt kunnen worden. Meer informatie over de rol van gemeenteraadsleden in het sociaal domein vind je in dit onderzoek van de Raad voor het Openbaar Bestuur.
