Zorg dat je beschikbaar en benaderbaar bent voor leerlingen, ook als het moeilijk is om de relatie met de leerling op te bouwen. Bijvoorbeeld als een kind je ontwijkt of niet luistert. Of als jij je aan het gedrag van kinderen ergert. Geef de leerlingen het gevoel dat ze bij jou terecht kunnen. 

Loop rond in de klas, tijdens de pauzes of bij de start van de dag, zodat kinderen je kunnen vertellen wat ze bezighoudt. Zorg ook regelmatig voor een-op-eenmomenten. Ga zorgvuldig om met wat leerlingen aan je vertellen, en wees helder over wat ze van jou kunnen verwachten. Bijvoorbeeld als het gaat om de veiligheid van de leerlingen.

Wees betrokken en toon interesse in de leefwereld van kinderen, zoals hobby's en broers en zussen. Blijf dit doen, ook als je merkt dat er geen klik is, of als het contact met een leerling lastig is. Jouw oprechte interesse kan dan nog steeds het verschil maken. Bijvoorbeeld als een leerling merkt dat je hebt onthouden wat de leerling je eerder vertelde.

 

Kinderen willen ervaren dat ze erbij horen en dat de leraar hen ziet. Heb aandacht voor de emoties van leerlingen en verdeel je aandacht gelijk over de kinderen. Laat kinderen ervaren dat ze allemaal belangrijk voor je zijn. En dat verschillen tussen kinderen er mogen zijn. Bijvoorbeeld als kinderen vertellen over hun belevenissen in het weekend. Of als hun mening geven over een nieuwsbericht. Geef ruimte aan de verschillende verhalen, laat kinderen zich inleven in de ander en waardeer ieders inbreng in de les. 

Speel in op de individuele leervragen van kinderen. Door hun leerproces te stimuleren en leervragen te erkennen, krijgen ze het gevoel dat je er voor ze bent en hen verder wilt helpen. Denk aan het aanbieden van de juiste leermaterialen, of de mogelijkheid geven om rustig te werken of juist samen te werken.

In een goed pedagogisch klimaat voelen leerlingen veiligheid en rust. Zorg daarom voor een sfeer waarin fouten gemaakt mogen worden, en kinderen elkaar kunnen steunen en helpen.  Zorg voor heldere regels en routines in de klas en wees voorspelbaar en betrouwbaar. Blijf bijvoorbeeld bewust in de buurt en beschikbaar op spannende momenten, zoals een viering, toets of uitje. Zo ervaren leerlingen jouw steun en veiligheid.

Werken aan een veilig pedagogisch klimaat in de klas

Je hebt te maken met jouw eigen achtergrond en overtuigingen, en die van het kind en diens gezin. Deze verschillende aspecten horen bij het opbouwen van de relatie met leerlingen en hun gezin. Ieder neemt de eigen achtergrond en ervaringen mee in gesprekken. Deze interactie kan vloeiend verlopen, maar soms ook weerstand oproepen omdat je elkaar niet begrijpt. Of andere overtuigingen hebt over wat het beste is voor de ontwikkeling van het kind. Intervisie kan dan helpen om het onbewuste gedrag bewust te maken en de relatie met leerlingen te versterken. Vraag je collega's om tips en steun. 

Je kunt leerlingen vragen naar feedback over jouw manier van lesgeven. Vraag hen ook wat ze nodig hebben in de klas, hoe ze zich voelen in de klas en hoe jij hen het beste kunt begeleiden. 

• Bastiaansen, L. (2022). 'Aandachtige betrokkenheid als pedagogische grondhouding. Een onderzoek naar de pedagogische betekenis van aandachtige betrokkenheid in onderwijs'. Garant.
• Bakx, A. (2015). 'De pedagogisch sensitieve leraar: werken aan brede opbrengsten'. Coutinho.
• Bretherton, I. (1992). 'The origins of attachment theory: John Bowlby and Mary Ainsworth.' In: Developmental Psychology, jaargang 28, nummer 5, p. 759.
• Den Brok, P., J. van Tartwijk en T. Mainhard (2023). Effective Interpersonal Relationships: On the Association Between Teacher Agency and Communion with Student Outcomes. In: Maulana, R., M. Helms-Lorenz, R.M. Klassen (eds) 'Effective Teaching Around the World'. Springer, Cham.
• Bureau, J. S., J.L. Howard, J. L.,  J. X. Y. Chong, en F. Guay (2022). Pathways to student motivation: A meta-analysis of antecedents of autonomous and controlled motivations. In: Review of Educational Research, jaargang 92, nummer 1, p. 46-72.
• Howard, J. L., Slemp, G. R. en X. Wang (2024). Need support and need thwarting: A meta-analysis of autonomy, competence, and relatedness supportive and thwarting behaviors in student populations. In: Personality and Social Psychology Bulletin, p. 1-22.
• Van Manen, M. (2014). 'Weten wat te doen wanneer je niet weet wat te doen. Pedagogische sensitiviteit in de omgang met kinderen.' Nivoz.
• Mainhard, T., D.L. Roorda, C. Krijgsman, M.M.H.G Hendrikx, Z. Albon, S. Rijksen en A. Verheij (2025). Leidraad leerkracht-leerlingrelaties in het primair onderwijs. NRO.
• Quin, D. (2017). Longitudinal and contextual associations between teacher–student relationships and student engagement. In: Review of Educational Research, jaargang 87, nummer 2, p. 345-387.
• Roorda, D. L., S. Jak, M. Zee, F.J. Oort en H. M. Y. Koomen (2017). Affective teacher–student relationships and students' engagement and achievement: A meta-analytic update and test of the mediating role of engagement. In: School Psychology Review, jaargang 46, nummer 3, p. 239-261.
• Van Kan, A.A., P. Ponte en N. Verloop (2013). 'How do teachers legitimize their classroom interactions in terms of educational values and ideals?' In: Teachers and Teaching: Theory and Practice,  jaargang 19, nummer 6, p. 610-633.
• Wubbels, T. (2014). 'Leraar-leerlingrelaties in de klas: toekomst voor onderzoek.' In: Pedagogische Studiën, jaargang 2014, nummer 91, p. 352-363.
• Welke methodieken en instrumenten kunnen docenten helpen hun pedagogische relatie met leerlingen te versterken (Kennisrotonde.nl)
• Bouw een positieve relatie op met elk kind (Nro.nl)