Gelijkwaardige samenwerking tussen school en ouders
Voor de ontwikkeling, het welbevinden en de leerprestaties van kinderen is het belangrijk dat school en ouders als gelijkwaardige partners samenwerken. Die samenwerking kan verschillende vormen en effecten hebben. En wat zijn de succesfactoren?
Vormen van samenwerking
Voor de samenwerking tussen school en ouders bestaan verschillende vormen die elk hun eigen waarde hebben. Door de vorm af te stemmen op de behoefte van ouders en kinderen, kan de school de samenwerking verbeteren. Hoe meer gelijkwaardigheid en wederkerigheid, hoe groter de pedagogische betekenis.
| Vorm | Omschrijving | Kenmerken van de relatie | Voorbeelden |
|---|---|---|---|
| Participatie | Ouders doen vrijwillig mee aan activiteiten en taken die de school opzet. | Het contact is praktisch. Het biedt de mogelijkheid om ouders (beter) te leren kennen. | Deelname aan schoolactiviteiten, zoals schoolreisje, sportdag, voorleesochtend. |
| Besluitvorming en inspraak | Ouders denken en beslissen mee in de onderwijsvisie en het schoolbeleid. | Het contact is formeel en gestructureerd. Het overleg richt zich op het niveau van de school als organisatie. Dit kan de positie van ouders in de schoolcontext versterken. | Deelname aan ouderpanels, ouderraad, medezeggenschapsraad. |
| Ouderbetrokkenheid | Ouders hebben interesse in het schoolleven van hun kind en ondersteunen het leren thuis. | Ouders en school kunnen contact hebben over hoe zij het kind zo goed mogelijk kunnen ondersteunen in de schoolgang. | Thuis samen met het kind iets doen om het leren op school te ondersteunen. Bijvoorbeeld lezen, oefenen met rekenen of huiswerk begeleiden. |
| Thuis samen met het kind iets doen om het leren op school te ondersteunen. Bijvoorbeeld lezen, oefenen met rekenen of huiswerk begeleiden. | Ouders en school werken gelijkwaardig samen. Het perspectief van ouders is vanzelfsprekend onderdeel van het werk van een leraar. | Beide partijen zijn gelijkwaardig en delen een verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van het kind. Ouders en leraren wisselen hun kennis over het welzijn en het leerproces van het kind uit. | Dialoog tussen ouder-kind-leerkracht (driehoeksgesprek), ontwikkelgesprekken waarin uitwisseling plaatsvindt tussen ouders en school, samen een aanpak bedenken. |
| Oudergemeenschap | Ouders zijn actief onderdeel van de schooldynamiek en voelen zich met elkaar verbonden. | De samenwerking richt zich op de ouders als collectief. School stimuleert en faciliteert verbinding tussen ouders, en verbinding met school. | Oudernetwerken, oudercafé, ouders organiseren met elkaar de avondvierdaagse, ouders maken onderling afspraken over sociale-mediagebruik van hun kinderen. Ouders zijn buddy voor elkaar en vervullen brugfuncties. |
Effecten van samenwerking voor kinderen
Kinderen voelen zich veilig, gezien en gesteund als hun school en hun ouders in alle vormen goed met elkaar samenwerken. Dat geeft hen meer zelfvertrouwen en betere relaties met de leraren en andere leerlingen. Als hun ouders bij school betrokken zijn, vergroot dat ook de motivatie van kinderen om te leren.
Kinderen met ouders die actief betrokken zijn bij hun school halen gemiddeld hogere cijfers en hebben een grotere kans om school af te maken. Vooral voor kinderen uit gezinnen met een lage sociaaleconomische status kan een goede samenwerking tussen ouders en school helpen om het welbevinden van kinderen te verhogen en eventuele leerachterstanden te compenseren.
Succesfactoren in de samenwerking
Het verschilt per school wat werkt in de samenwerking tussen ouders en school.
Wel zijn er drie soorten factoren die bijdragen aan de samenwerking. Door aandacht te besteden aan al deze factoren ontstaat een stevige basis voor gelijkwaardige samenwerking:
- Pedagogische factoren
- Relationele factoren
- Structurele factoren
1. Pedagogische factoren
Elkaars rol erkennen
Ouders kennen hun kind het beste vanuit de thuissituatie. Leraren kennen het kind het beste in de schoolcontext en hebben daarnaast kennis van pedagogiek, didactiek en leerprocessen. Als ouders en leraren informatie delen en elkaars perspectief serieus nemen, ontstaat een rijker beeld van het kind. Zo kan een leraar die weet wat er buiten school speelt, in de klas beter afstemmen op de ontwikkeling van een leerling. Voor school én ouders is het belangrijk om elkaar als partner te zien die elkaar aanvullen in de ontwikkeling van een kind. Door elkaars rol te erkennen, ontstaat het gevoel van gedeelde verantwoordelijkheid.
Focus op de brede ontwikkeling van kinderen
Een kind is meer dan een leerling. Daarom moet de samenwerking tussen ouders en school niet alleen gericht zijn op de schoolprestaties, maar ook op het brede welzijn en de ontwikkeling van het kind. Leren en welzijn zijn met elkaar verbonden.
Afstemming thuis en school
Het helpt als er aandacht is voor wat een kind zowel op school als thuis nodig heeft. Als ouders en school hun verwachtingen en hun aanpak op elkaar afstemmen, kunnen ze elkaar versterken.
Ouders voelen zich met elkaar verbonden
Netwerken tussen ouders zorgen voor onderlinge verbondenheid, sociale steun en meer betrokkenheid bij de school en de kinderen op school. Het geeft kinderen een gevoel van veiligheid als ze weten dat ze ook bij andere ouders terecht kunnen. Verbondenheid tussen ouders is een beschermende factor die bijdraagt aan een positief schoolklimaat.
2. Relationele factoren
Open en tweezijdige communicatie
Open en tweezijdige communicatie zorgt ervoor dat zowel ouders als school hun perspectieven met elkaar kunnen delen en op elkaar kunnen afstemmen. Dat vraagt om een echte dialoog waarin ouders ook vragen mogen stellen, zorgen kunnen delen en kunnen meedenken. Dat bevordert wederzijds begrip en voorkomt aannames en misverstanden.
Wederzijds vertrouwen
Wederzijds vertrouwen is de basis voor gelijkwaardige samenwerking tussen school en ouders. Het zorgt ervoor dat beide partijen zich gehoord, gerespecteerd en serieus genomen voelen. Als ouders vertrouwen hebben in school, durven ze eerder hun vragen te delen. En als school vertrouwen heeft in de betrokkenheid van ouders, helpt dit in de samenwerking.
Toegankelijk en inclusief
Toegankelijkheid en inclusiviteit zorgen ervoor dat álle ouders zich welkom voelen en dat ieders stem telt. Door rekening te houden met verschillende achtergronden van ouders, kan de school hen gemakkelijker benaderen. Als alle ouders en leraren zich uitgenodigd voelen om hun ideeën en feedback te delen, leidt dat tot een betere samenwerking.
Samenwerken met ouders met een andere achtergrond dan jijzelf
Oog hebben voor drempels in de samenwerking
Het contact tussen ouders en school kan op verschillende manieren bemoeilijkt worden. Bijvoorbeeld door een taalbarrière, beperkte digitale vaardigheden of stress thuis. Ook kunnen drempels ontstaan doordat de communicatie vanuit school te eenzijdig is of omdat leraren zich onzeker voelen in het contact met ouders. Het helpt om oog te hebben voor deze drempels en te kijken hoe de school ze kan verlagen.
Omgaan met drempels in de samenwerking tussen ouders en school
3. Structurele factoren
Professionalisering van leraren
Het is belangrijk dat leraren over de juiste vaardigheden beschikken om samen te werken met ouders. Denk aan communicatieve vaardigheden, zoals actief luisteren, omgaan met verschillende perspectieven en omgaan met emoties. Daarnaast helpt het als leraren kunnen afstemmen op ouders met diverse achtergronden. Om deze vaardigheden te versterken is praktijkgerichte professionalisering nodig. Dit vraagt om beleid waarin het schoolteam de ruimte krijgt om te oefenen, ervaringen uit te wisselen en te reflecteren. Daardoor groeit niet alleen de handelingsbekwaamheid, maar ook het zelfvertrouwen in het contact met ouders.
Structurele inbedding in schoolbeleid
Structurele inbedding in het schoolbeleid zorgt ervoor dat samenwerking met ouders geen losse activiteit is, maar een vast onderdeel van het onderwijsproces met een samenhangende aanpak voor de hele school. Daardoor is samenwerking met ouders een gedeelde verantwoordelijkheid van het schoolteam en niet afhankelijk van de individuele inzet van leraren.
Meer informatie
Oud-intern begeleider Hoda Yamani over de samenwerking tussen school en oudersOver samen met ouders (Schoolenveiligheid.nl)Sámen voor het kindUitdagender gedrag van leerlingen en ouder Wat vraagt dit van de leraar? (Schoolenveiligheid.nl)
Bronnen
- Bakker, J. T. A., Dennissen, M., Dennissen, E., en H. W. Oolbekkink Marchand (2013). 'Leraren en ouderbetrokkenheid: Een reviewstudie naar de effectiviteit van ouderbetrokkenheid en de rol die leraren daarbij kunnen vervullen'. Radboud Universiteit.
- Bronfenbrenner, U. (1977). 'Toward an experimental ecology of human development'. American Psychologist, nummer 32, p. 513-531.
- Crosnoe, R., T. Leventhal, R.J. Wirth, K.M. Pierce en R. C. Pianta (2010). Family socioeconomic status and consistent environmental stimulation in early childhood. Child Development, Jaargang 81, nummer 3, p. 972-987.
- Ferguson, Ch. (2008). The School-Family Connection: Looking at the Larger Picture. A review of current literature. SEDL.
- Gids voor beter samenwerken met ouders (Hogeschoolrotterdam.nl)
- Hill, N. E., en D.F. Tyson (2009).'Parental involvement in middle school: A meta-analytic assessment of the strategies that promote achievement.' Developmental Psychology, jaargang 45, nummer 3, p. 740–763.
- Ilias, M, L. van der Meer, M. Dobber en A. Willemen (2019). Samen werken aan Educatief Partnerschap: Een handleiding voor het opzetten van een Schoolleergemeenschap.
- Kassenberg, A., en D. Petit (2015). 'Competenties van leraren in het samenwerken met ouders: een literatuurstudie.' Conference Paper Onderwijs Research Dagen. Universiteit Leiden.
- Leenders, H., J. de Jong, M. Monfrance en C. Haelermans (2019). Building strong parent–teacher relationships in primary education: the challenge of two-way communication . Cambridge Journal of Education, jaargang 49, nummer 4, p. 519-533.
- Lusse, M. (2015). 'Van je ouders moet je het hebben. Met ouders samen werken aan het toekomstperspectief van de jeugd in Rotterdam Zuid.' Hogeschool Rotterdam Uitgeverij.
- Lusse, M.E.A. (2019). 'School en thuis: succesfactoren voor het verbinden van twee leefwerelden.' Publicatie van Kenniscentrum Talentontwikkeling.
- Iliás, M. (2019). Onderzoeksverslag praktijkgericht onderzoek: Thuis in School Samen leren begint bij communiceren. (Nro.nl)
- Ouderbetrokkenheid (Onderwijskennis.nl)
- Samenwerken met ouders aan de ontwikkeling van het kind (Onderwijskennis.nl)
- School en ouders: samen sterker dan alleen! (Wij-leren.nl)
- Sheridan, S. M., L. L. Knoche, C. P. Edwards, J. A.Bovaird en K. A. Kupzyk (2010).
'Parent engagement and school readiness: Effects of the Getting Ready intervention on preschool children's social–emotional competencies.' Early Education and Development, jaargang 21, nummer 1, p. 125–156. - Verwoerdt, A., en Ch. Deen (2025). 'De school midden in de maatschappij. Hoe bouw je samen aan een stevige pedagogische basis?' Acco learn.
- Wienen, B. (2025). 'Laat de pedagogische basis met rust. Opvoeden in tijden van versnelling.' Instondo.
