Invloeden die schoolaanwezigheid bevorderen en belemmeren

Dit zijn persoonlijke kenmerken van kinderen en jongeren die hun schoolaanwezigheid kunnen beïnvloeden:

• Fysieke en mentale gezondheid
• Mate van behoefte aan extra onderwijsondersteuning
• Mate van gevoel van verbondenheid met school
• De mate van emotionele en gedragsmatige betrokkenheid bij school
• De mate van mentale gerichtheid op groeimindset of vaste mindset  
• Mate van zelfeffectiviteit en zelfregulatie
• Mate van veerkracht
• Aantal uren nachtrust

De invloed van gezin, leeftijdgenoten en school of kinderopvang op schoolaanwezigheid is te verdelen in drie subcategorieën:

Gezinsinvloeden die schoolaanwezigheid kunnen bevorderen en belemmeren

• Sociaaleconomische positie van het gezin.
• Wel of niet hebben van een chronisch zieke ouder.
• Aan- of afwezigheid van huiselijk geweld, mishandeling of middelengebruik.
• Mate van stabiele emotionele zorg en praktische hulp van ouders tijdens schoolovergangen.
• Mate waarin ouders genegenheid tonen, duidelijke regels stellen en toezicht houden op dagelijkse activiteiten en vriendschappen.
• Mate waarin ouders betrokken zijn bij schoolwerk, bijvoorbeeld in de vorm van hulp, aanmoediging en gesprekken over school.
• Mate waarin ouders hoge onderwijsverwachtingen hebben.
• Mate waarin ouders middelengebruik afkeuren.

Vriendschappen en andere ervaringen met leeftijdgenoten die aanwezigheidspatronen beïnvloeden 

• Mate van moeilijkheden in de sociale relaties met leeftijdgenoten.
• Mate van inclusie of uitsluiting door leeftijdgenoten en het gevoel van verbondenheid met leeftijdgenoten.
• Mate van betrokkenheid bij pesten, als dader of slachtoffer.
• Mate van ervaringen met cyberpesten.
• Mate van aan- en afwezigheid van klasgenoten in de lessen.
• Mate van spijbelen van klasgenoten.
• Aantal klasgenoten van het vorig schooljaar; mate van bekendheid met leeftijdsgenoten.

Dagelijkse ervaringen op school en in kinderopvang die schoolaanwezigheid beïnvloeden

• Mate waarin het pedagogisch klimaat ondersteunend en kwalitatief hoogstaand is wat betreft zorg en hulp, hoge verwachtingen, gevarieerde en kwalitatief hoogstaande onderwijsactiviteiten.
• Mate waarin het onderwijs in de klas cognitief uitdagend is.
• Aantal jaren werkervaring van de leerkracht waarbij les van startende leerkracht in de eerste basisschooljaren de aanwezigheid positief beïnvloedt.
• Mate van positieve relatie tussen leraar en leerling.
• Mate van beschikbare ondersteuning door volwassenen op school.
• Mate waarin volwassenen op school zorg en aandacht tonen voor kwetsbare groepen, bijvoorbeeld voor kinderen die in een pleeggezin wonen.
• Mate waarin school disciplinaire maatregelen meer inzet bij leerlingen met een culturele achtergrond die anders is dan op school dominant is.
• Mate van het leerlingenverloop.

De invloed van de verbindingen tussen thuis, school, wijk en andere omgevingen op schoolaanwezigheid hangt samen met: 

• Mate van afstemming van de ondersteuning voor jonge mantelzorgers binnen en tussen alle onderwijsomgevingen waar kinderen uit het gezin aan deelnemen.
• Mate van inzet van de school om ouders te betrekken; met name op het gebied van vertrouwen tussen ouders en leraren en ouderbetrokkenheid bij school en schoolbeslissingen.
• Mate waarin ouders betrokken zijn bij schoolactiviteiten.
• Mate van ouderparticipatie in schoolbesluitvorming (bijvoorbeeld in de medezeggenschapsraad).

De invloed van de omstandigheden in de gemeenschap op de omgeving van kinderen en jongeren en hun schoolaanwezigheid hangt samen met:

• Mate van toegang tot ondersteunende lokale voorzieningen en diensten zoals de gezondheidszorg, maatschappelijke zorg en buurtinitiatieven.
• Mate van veiligheid in de omgeving van de school, mate van criminaliteit in de buurt.
• Het schorsingsbeleid binnen het schoolbestuur.
• Aandeel kinderen en jongeren op school die opgroeien in armoede.

De invloed op schoolaanwezigheid van de actuele cultuur en maatschappelijke structuur, met wetten, politieke systemen, economische kaders en waarden en normen, hangt samen met: 

• Mate van (on)gelijkheid in de verdeling van de sociaaleconomische middelen in de samenleving.
• Mate van structurele (on)gelijkheid in de samenleving die verband houdt met de immigratieachtergrond van kinderen en ouders.
• Mate van structurele (on)gelijkheid van gezinnen die thuis een andere taal spreken dan dominant is in de samenleving.
• Hoogte van de armoede- en werkloosheidscijfers in de samenleving.
• Mate van de algemene volksgezondheid.

De invloed van veranderingen met de tijd en leeftijd op schoolaanwezigheid hangt samen met:

• Mate waarin schoolroutines voorspelbaar zijn of verstoringen bevatten.
• Overgang van de basisschool naar het voortgezet onderwijs.
• Mate van verzuim in de vroege schooljaren en de invloed daarvan op latere verzuimpatronen.
• Toename van schoolverzuim met leeftijd.

• Alanko, K., Melander, K., Ranta, K., Engblom, J., en S. Kosola (2025). 'Time trends in adolescent school absences and associated bullying involvement between 2000 and 2019: A nationwide study.' In: Child Psychiatry and Human Development, 56, 640–647.
• Alanko, K., Söderberg, P., Lagerström, M., Laakso, M.-J., en N. Junttila (2025). 'The association between social outsiderhood and school absence is mediated by internalizing symptoms.'
• Ansari, A., Buckley, M. N., Woods, S. C., en M. Gottfried (2025). 'The cumulative, timing-specific, and enduring associations between student–teacher relationships and early elementary outcomes.' In: Child Development, 2, 475-491.
• Balledux, M., J. Hoex, J., P. Speetjens, P., C. Vink en S. Vlaardingerbroek, (2022). 'Opgroeien doe je samen. Bouwen aan een stevige pedagogische basis.' Nederlands Jeugdinstituut.
• Basileo, L. D., Lyons, M. E., en M.D. Toth (2024). 'Leading indicators of academic achievement: Investigating the predictive validity of an observation instrument in a large district.' In:  SAGE Open, 14(2).
• Bond, C., Munford, L., Birks, D., Shobande, O., Denny, S., Hatton-Corcoran, S., en P. Qualter (2024).' A country that works for all children and young people: An evidence-based plan for improving school attendance.' Child of the North and the Centre for Young Lives.
• Broschinski, S., Feldhaus, M., Ricking, H., en C. Sälzer (2025). 'Forschungsnotiz zu PISA 2012–2022: Analysen zum Einfluss des familialen Hintergrunds auf den Schulabsentismus.' In: Kölner Zeitschrift für Soziologie und Sozialpsychologie,  77, 247-269
• Carers Trust. (2023). 'Being a young carer is not a choice: It's just what we do: The voices and experiences of young carers and young adult carers from across the UK.' Carers Trust.
• Childs, J., & Lofton, R. (2021). 'Masking attendance: How education policy distracts from the wicked problem(s) of chronic absenteeism.' In: Educational Policy, 35, 213-234.
• Dräger, J., Klein, M., en E.M. Sosu (2024). 'Trajectories of school absences across compulsory schooling and their impact on children's academic achievement: An analysis based on linked longitudinal survey and school administrative data.' In:  PLoS ONE, 19(8)
• Escario, J.-J., Giménez-Nadal, J. I., en A.V. Wilkinson (2022). 'Predictors of adolescent truancy: The importance of cyberbullying, peer behavior, and parenting style.' In: Children and Youth Services Review, 143, 1–8. 
• Fredriksson, U., Rasmusson, M., Backlund, Å., Isaksson, J., en S. Kreitz-Sandberg (2024). 'Which students skip school? A comparative study of sociodemographic factors and student absenteeism using PISA data.' In: PLoS ONE 19(5)
• Gottfried, M., Little, M., en A. Ansari (2025). 'Novice teachers and student attendance in early elementary school.' In: Educational Policy, 39(3), 607-639.
• Jay, M. A., Zylbersztejn, A., Herlitz, L., Deighton, J., Gilbert, R., en R. Blackburn (2025). 'Chronic health conditions and school absence, exclusions, and non-enrolment: A cohort study using the Education and Child Health Insights from Linked Data database.' In: Journal of Public Health. Advance online publication.
• Jiang, C., Chen, S. en S. Jiang (2025). 'Escape from school: Linking school climate, bullying victimization, resilience and school truancy in a moderated mediation model.' In:  Child and Adolescent Social Work Journal, 42, 389–397.  
• Jones, T. M., Lea, C. H., López, A. P., Becker, K., en A. Malorni (2025). 'Linguistically diverse caregiver perspectives on barriers and facilitators of school attendance and engagement during the COVID-19 pandemic.' In: Contemporary School Psychology, 29, 94–112.
• Karlberg, M., Klang, N., Andersson, F., Hancock, K., Ferrer-Wreder, L., Kearney, C., en M.R. Galanti (2022). 'The importance of school pedagogical and social climate to students' unauthorized absenteeism: A multilevel study of 101 Swedish schools.' In: Scandinavian Journal of Educational Research, 66(1), 88–104. 
• Kirksey, J. J., en J. Elefante (2022). 'Familiar faces in high school: How having the same peers from year-to-year links to student absenteeism.' In: Journal of Education for Students Placed at Risk, 29(1), 23–42.
• Kirksey, J. J., Gottfried, M. A., Ansari, A., en T. Lansford (2024). 'Absent peers, present challenges: The differential impact of in-person and virtual classmate absences on future attendance.' Center for Innovative Research in Change, Leadership, and Education, Texas Tech University.
• Kiuru, N., Salmela-Aro, K., Laursen, B., Vasalampi, K., Beattie, M., Tunkkari, M., en N. Junttila (2024). 'Profiles of loneliness and ostracism during adolescence: Consequences, antecedents, and protective factors'. In: Child Psychiatry and Human Development.
• Lamb, B. A., Lee, K., Espinoza, S. M., en B. McMorris. (2022). 'The power of connectedness: Associations between caring non-parental adult relationships, school attendance, and discipline among foster-involved youth'. In: Children and Youth Services Review, 142, 106633.
• Learning Heroes en TNTP. (2023). 'Investigating the relationship between pre-pandemic family engagement and student and school outcomes.' Learning Heroes & TNTP.
• Lee, K., McMorris, B. J., Chi, C. L., Looman, W. S., Burns, M. K., en C.W. Delaney (2023). 'Using data-driven analytics and ecological systems theory to identify risk and protective factors for school absenteeism among secondary students.' In: Journal of School Psychology, 98, 148-180.
• Lereya, S. T., Cattan, S., Yoon, Y., Gilbert, R., en J. Deighton (2022). 'How does the association between special education need and absence vary overtime and across special education need types?' In:  European Journal of Special Needs Education, 38(2), 245–259.
• Malika, N., Granillo, C., Irani, C., Montgomery, S., en J.C. Belliard (2021). 'Chronic absenteeism: Risks and protective factors among low-income, minority children and adolescents.' In: The Journal of School Health, 91(12), 1046–1054.
• Malkus, N. (2024). 'Long COVID for public schools: Chronic absenteeism before and after the pandemic.' American Enterprise Institute.  
• Marlow, S. A., en N. Rehman (2021). 'The relationship between family processes and school absenteeism and dropout: A meta-analysis.' In: Educational and Developmental Psychologist, 38(1), 3–23.
• Meyer, R. H. (2025). 'Social emotional learning, student attendance, and chronic absenteeism in pre- and post-pandemic periods.' In: EdWorkingPaper, 25-1244. Annenberg Institute at Brown University.
• Potia, A., Wheeler, K., Woodroffe, T., en K. Thorpe (2025). 'Transition from primary to secondary school: Igniting attendance and engagement among Aboriginal and Torres Strait Islander students through national policy reform'. In: The Australian Journal of Social Issues, 1-12. Advance online publication. 
• Simon, O., Nylund-Gibson, K., Gottfried, M., en R. Mireles-Rios (2020). 'Elementary absenteeism over time: A latent class growth analysis predicting fifth and eighth grade outcomes.' In: Learning and Individual Differences, 78, 1018222.
• Singer, J. (2023). 'The effect of suspensions on student attendance in a high-absenteeism urban district'. In: Urban Education, 60(2), 628-659.
• Singer, J., Pogodzinski, B., Lenhoff, S. W., en W. Cook (2021). 'Advancing an ecological approach to chronic absenteeism: Evidence from Detroit'. In: Teachers College Record, 123(4), 1-36.
• Sorrenti, L., Fumia, A., Caparello, C., Meduri, C. F., & Filippello, P. (2025). The mediation role of school alienation between perceptions of the school atmosphere and school refusal in Italian students. Education Sciences, 15(7), 786. https://doi.org/10.3390/educsci15070786
• Sosu, E. M., Dare, S., Goodfellow, C., en M. Klein (2021). 'Socioeconomic status and school absenteeism: A systematic review and narrative synthesis'. In: Review of Education, 9, e3291.
• Swiderski, T., Fuller, S. C., en K.C. Bastian (2025). 'Student-level attendance patterns across three post-pandemic years'. In: Educational Evaluation and Policy Analysis, 0(0).
• Vachuska, K. (2025). 'Nearby arrests and violent crime as predictors of student absenteeism'. In: PLoS One20(7): e0323565.
• Virtanen, T., Räikkönen, E., Engels, M., Vasalampi, K., en M.K. Lerkkanen (2021). 'Student engagement, truancy, and cynicism: A longitudinal study from primary school to upper secondary education'. In: Learning and Individual Differences, 86, Article 101972.
• Virtanen, T., Vasalampi, K., Lerkkanen, M.-K., Pelkonen, J., en A.M. Poikkeus, (2022). 'Stability of social support during school transitions: Associations with truancy and not completing upper secondary education in normative time'. In: Learning and Instruction, 82, Article 101663. 
• Welsh, R. O., Rodriguez, L. A., en B. Joseph (2025). 'Racial threat, schools, and exclusionary discipline: Evidence from New York City'. Sociology of Education, 98(2), 87-109.
• Zheng, Z., Zhao, J., Nogueira, L., Han, X., Fan, Q., en K.R. Yabroff (2022). 'Associations of parental cancer with school absenteeism, medical care unaffordability, health care use, and mental health among children'. In: JAMA Pediatrics, 176(6), 593–601.