'Jeugdstelsel is nog steeds te verkokerd'

De invoering van passend onderwijs heeft de ondersteuning van leerlingen en studenten verbeterd, maar niet alle verwachtingen van leraren en ouders waargemaakt, bleek op 27 mei uit de evaluatie van het passend onderwijs. In de uitzending van De Monitor op 1 juni vroegen onderwijsprofessionals om meer jeugdhulp op school voor kinderen in een kwetsbare positie. Zowel de evaluatie als het tv-programma laten zien dat het zorgstelsel nog steeds te verkokerd is, stelt Anita Kraak van het Nederlands Jeugdinstituut.

Niet alleen het onderwijs en de jeugdhulp zijn verkokerd, stelt Kraak. 'Dat geldt ook voor bijvoorbeeld de jeugdbescherming en gemeentelijke voorzieningen zoals huisvesting en schuldhulpverlening. Het komt in Nederland nog steeds voor dat een kind uit huis wordt geplaatst doordat de ouders op straat terechtkomen na een huisuitzetting door schulden.'

Eigen perspectief

Ontkokering was een van de doelen van de transitie van de jeugdzorg naar de gemeenten en de invoering van passend onderwijs. Kraak: 'Deze stelselwijzigingen zijn echter niet afdoende om de ontkokering in de praktijk ook werkelijk te realiseren. Professionals kijken en handelen vanuit hun eigen perspectief en brengen niet vanzelfsprekend de diverse perspectieven samen. Ze herkennen elkaars analyse van de problemen niet en komen zo moeilijk tot een oplossing die echt past bij de leefsituatie van het gezin.'

Goed luisteren

Complexe problemen zijn zelden volledig zichtbaar, zegt Kraak. Wat werkt dan wel om die problemen in kaart te brengen en op te lossen? 'Uit wetenschappelijke kennis en ervaringskennis van praktijkprofessionals en ouders weten we wat werkzame elementen zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om eerst goed luisteren, niet meteen oordelen en openstaan voor het perspectief van de ander. Het gaat om stap voor stap, samen met ouders, kinderen en andere professionals analyseren wat precies het probleem is. Meestal is dat geen rechtlijnig proces dat leidt tot één duidelijke oplossing. Vaker is het een dynamisch proces waarin je werkenderwijs met kinderen, ouders en andere betrokkenen, lerend van elke vorige stap, vooruitgang boekt.'

Samenwerking

In de afgelopen jaren is deze vorm van samenwerking in veel regio's op gang gekomen. Als voorbeeld noemt Kraak het landelijk programma Met Andere Ogen, dat een uitwisseling tot stand brengt tussen scholen, wijkteams, jeugdhulporganisaties, kinderopvang, samenwerkingsverbanden, onderwijsraden en bestuurders. Alle betrokkenen willen van elkaar leren omdat zij zich realiseren dat geen van hen alleen in staat is kinderen de beste ontwikkelkansen te bieden.

'Zo werken staat echter vaak op gespannen voet met de verkokerde manier waarop de zorg in Nederland georganiseerd is. De verkokering dwingt organisaties om vast te houden aan hun eigen analyse en hun eigen aanbod, omdat ze anders de zorg niet gefinancierd krijgen.'

Coronapandemie

De coronapandemie maakt nog beter zichtbaar welke patronen de gewenste ontkokering tegenwerken of juist bevorderen, aldus Kraak. 'De pandemie benadrukt de urgentie van een breed maatschappelijk debat hierover. Hoe willen wij dat onze kinderen opgroeien en wat is daarbij de toegevoegde waarde van de professionals, organisaties, beleidsmakers en financiers? Aan dat debat wil het Nederlands Jeugdinstituut, samen met onze partners in het veld, graag bijdragen.'

Bron: Nederlands Jeugdinstituut