Transformatie naar een contextuele en systeemgerichte beleidspraktijk

Transformatie: verschillen tussen gemeenten

Met de invoering van de Jeugdwet werden veel taken in het sociaal domein overgedragen aan de gemeenten. Hierbij stond in eerste instantie het overnemen en continueren van de jeugdzorg centraal. De hoeveelheid nieuwe taken liet weinig tijd over voor de transformatie van beleid volgens de bedoeling van de nieuwe wet. Sommige gemeenten zijn ook nu nog niet zo ver in het proces van transformeren en veranderen. Andere zijn al verder gevorderd. 

Nieuwe benadering van hulpvragen

Ook rond het benaderen van hulpvragen zijn er binnen gemeenten verschillen te zien. Sinds de invoering van de Jeugdwet is voor jeugdhulp geen formele psychiatrische classificatie meer vereist, zoals een DSM-classificatie. Dit geldt ook voor zwaardere vormen van jeugdzorg, zoals specialistische jeugd-ggz (JGGZ). In de Jeugdwet wordt juist op meerdere plekken het belang benadrukt van het kijken naar de brede context van de hulpvraag van het kind, jongere en gezin. 

Sommige gemeenten hanteren nog steeds een vorm van het oude beleid. Andere gemeenten hebben hun beleid vernieuwd. Zij verschoven van het medische model met focus op DSM-classificaties naar een bredere, contextuele en ontwikkelingsgerichte benadering.

Dit nieuwe beleid neemt afstand van een probleemdenkend, individueel en classificatiegerichte benadering en is meer gericht op context en familiesysteem. Daarmee sluit het lokale jeugdbeleid naar verwachting beter aan bij de mogelijkheden en behoeften van kinderen, ouders en professionals in het jeugdveld.

Ter inspiratie: voorbeeldgemeenten

Zwolle, Regio Nijmegen, Utrecht, Peel en Maas en Groningen zijn voorbeelden van gemeenten die op deze contextgerichte manier hun jeugdbeleid vormgeven. 

Gemeente Zwolle: hulp in de eigen omgeving 

'Samenspel in de wijk' is de werkwijze waarmee gemeente Zwolle, sociale wijkteams en zorgaanbieders inwoners ondersteunen. Het doel is om hulp bij inwoners dichtbij organiseren op zo'n manier dat het past bij het gewone leven. Dus in de eigen omgeving: thuis, op school, op het werk of in de wijk.

Terugkerend element in de Zwolse werkwijze is het systeem- en contextgericht werken. Alle professionals zijn opgeleid in het systemisch- en contextgericht leren kijken en analyseren. Ze zijn steeds beter gaan begrijpen waarom ondersteuningsvragen systeem- en contextgericht benaderd moeten worden. En waarom dit nodig is om gezinnen, kinderen en jongeren nog beter te helpen.

Jeugdbeleid | Gemeente Zwolle

Regio Nijmegen: kijken naar bredere context 

De regio Nijmegen werkt met het Ecosysteem Mentale Gezondheid: GEM. In het regioprogramma jeugd (2023-2028) schrijven de samenwerkende gemeenten dat de uitgangspunten vanuit GEM hen helpen om niet te kijken naar de specifieke gedrags- of emotionele problemen, maar ook naar de bredere context waarin het kind opgroeit. Samen met alle partners zoeken ze naar de verklaring voor het gedrag van het kind in de context van het gezin. Door deze factoren in de behandeling en ondersteuning op te nemen, wordt een brede en duurzame aanpak geboden. 

Jeugd Regio Nijmegen - Samen Kleuren Wij De Toekomst

Utrecht: grondoorzaken aanpakken 

De gemeente Utrecht werkt met verschillende leidende principes, waaronder het principe 'grondoorzaken aanpakken in het belang van kinderen'. Dit geeft aan dat de focus minder op het kind gericht moet zijn, en meer op de context waarin het opgroeit. Samen met partners legt de gemeente daarom nog meer focus op grondoorzaken van problemen en de preventie daarvan. Jeugdhulppartners adresseren op tijd en scherp wat nodig is vanuit andere domeinen om grondoorzaken van problemen op te lossen.

Jeugdbeleid | gemeente Utrecht

Peel en Maas en Groningen: breed en contextgericht

De gemeenten Peel en Maas en Groningen kijken breed en contextgericht naar de vraag van hun gezinnen. Ze vertellen hierover in de aflevering: 'Jeugdhulp in de gemeente. Wie heeft welke taak?' van de podcast De Beleidsmakers Jeugd van het NJi.

Praktische tips en vragen in het Kwaliteitskompas

Het Kwaliteitskompas van het NJi kan jou als beleidsmaker helpen bij de transformatie naar een contextuele en systeemgerichte beleidspraktijk. Het biedt praktische tips en vragen waarmee je kunt toewerken naar een doelgerichte aanpak, samen met partners.