Armoede aanpakken in de gemeente: wat werkt?

Armoede vraagt om een brede aanpak

Er is niet één interventie die opgroeien in armoede volledig oplost. Armoede raakt meerdere leefgebieden, zoals werk en inkomen, wonen, gezondheid en onderwijs. De aanpak van armoede vraagt om activiteiten op alle leefgebieden die goed met elkaar samenhangen. Deze komen voort uit beleidskeuzes rondom basisvoorzieningen, preventie en eerstelijns- en specialistische ondersteuning. Dit kunnen zowel maatregelen zijn die de gevolgen van armoede verzachten, als acties die structureel bijdragen aan het verminderen van armoede door de oorzaken aan te pakken.  
 

Activiteiten om gevolgen van armoede te verzachten

Je kunt de gevolgen van armoede op verschillende manieren verminderen.

Verbeteren van toegang tot voorzieningen

Zorg dat kinderen in armoede mee kunnen doen. Denk aan:  

• Voorschoolse voorzieningen en kinderopvang;
• Schoolmaaltijden;
• Brugfunctionarissen en verlengde leertijd;
• Sport, cultuur en vakantieactiviteiten via kindregelingen en jeugdfondsen.

Versterken van sociale netwerken

Door armoede is het voor ouders vaak moeilijker om sociale contacten te onderhouden. Sommigen kunnen hierdoor in een sociaal isolement zitten. Bied daarom steun via ouderkamers, buurtontmoetingen en oudercafés. Zet ook maatjes of mentoren in om contacten te versterken. Ga ook actief naar ouders toe in plaats van te wachten tot ze naar jou komen met hun hulpvragen.  

Laat professionals dichtbij gezinnen staan

Armoede geeft stress en daardoor kan het moeilijk zijn voor ouders om zelf de juiste hulp te vinden. Probeer daarom te zorgen dat professionals dichtbij gezinnen komen te staan. Stuur aan op outreachend en stress-sensitief werken, met ruimte voor maatwerk. Zo wordt hulp toegankelijker en sluit deze beter aan bij gezinnen. Lees meer op de pagina Opgroeien in armoede signaleren en bespreekbaar maken.

Activiteiten om armoede structureel aan te pakken

Je kunt de oorzaken van armoede op verschillende manieren aanpakken: 

Versterken van bestaanszekerheid

Help gezinnen met hun financiële zorgen. Zorg voor inkomen, eenvoudige toegang tot regelingen, beperk de incassokosten en bied schuldhulpverlening. Probeer te zorgen dat gezinnen weer ruimte krijgen in hun financiën en daarmee in hun hoofd.   

Vergroten van structurele kansen in onderwijs en werk

Zorg dat kinderen in armoede een beter toekomstperspectief hebben door onderadvisering in het onderwijs tegen te gaan. Regel ook extra ondersteuning op scholen in kwetsbare wijken, bijvoorbeeld door verlengde schooltijd. Lees hier meer over op de pagina Wat is kansenongelijkheid in het onderwijs?

Verbeteren van de fysieke leefomgeving van gezinnen

Investeer in veilige, groene buurten en werk samen met woningcorporaties om gezonde woningen te bieden en woonlasten te verlagen. Zo verbeteren de leefomstandigheden van gezinnen structureel. 

Integraal organiseren van ondersteuning

Organiseer de hulp rondom gezinnen met één plan en één contactpersoon, zodat hulp op elkaar aansluit. Geef ruimte voor maatwerk. Betrek daarnaast informele organisaties en gebruik bijvoorbeeld een integrale verordening om samenwerking tussen professionals goed te regelen. 

Diversiteitsensitief samenwerken

Het is soms lastig om inwoners te bereiken. Werk daarom diversiteitsensitief samen met partners, zodat de hulp beter aansluit op de  leefwereld van de mensen die je wil ondersteunen. Lees handige tips in deze publicatie van KIS. 

Versterken van mentale hulpbronnen

Ondersteun ouders met coaching en vertrouwen, geef ze perspectief voor de toekomst. Zo voelen ze zich sterker en kunnen ze beter omgaan met stress en uitdagingen. 

Wat werkt in de aanpak van gezinnen in armoede?

Voor een goed armoedebeleid kies je activiteiten en maatregelen waarvan je weet dat ze werken. Effectieve aanpakken hebben vaak de volgende kenmerken: 

• Doelgericht 
  Een goede aanpak richt zich op het verminderen of verzachten van armoede bij een duidelijk omschreven doelgroep.
• Lokaal passend 
  Een lokaal passende aanpak sluit aan bij wat er speelt in de wijk, op school of in het gezin. Je maakt daarbij gebruik van bestaande voorzieningen.
• Samenhangend 
  Een samenhangende aanpak verbindt verschillende leefdomeinen die armoede raken, zoals inkomen, onderwijs, gezondheid en vrije tijd.
• Lerend 
  Een lerende aanpak volgt wat werkt en gebruikt die inzichten om de aanpak te verbeteren.
• Onderbouwd 
  De aanpak is gebaseerd op kennis en praktijkervaring over wat effectief is bij het bestrijden van armoede.
• Toegeruste professionals 
  Professionals hebben kennis van armoede en hebben ruimte om de hulp af te stemmen op wat een gezin nodig heeft.
• Duurzaam 
  De aanpak is onderdeel van het beleid en richt zich op het structureel terugdringen van armoede op de lange termijn. 
   

Bouwstenen effectieve aanpak jeugdhulp

Belangrijk: ervaringskennis in de aanpak van armoede

Gezinnen die in armoede leven of dit hebben meegemaakt, begrijpen tegen welke uitdagingen ze aanlopen. Ze hebben daarom waardevolle ervaringskennis die je als gemeente kunt benutten. Zij weten wat wel en niet werkt en waar systemen tekortschieten. Betrek daarom ervaringsdeskundigen bij het ontwikkelen en toetsen van beleid. Geef de ervaringsdeskundigen een gelijkwaardige rol. Hierdoor zorg je voor mensgericht en effectief beleid, dat aansluit bij situatie en behoeften van de doelgroep.  

Lees- en luistertips

Een goed voorbeeld is de buddy in Kansrijk Groningen, waarin ervaringskennis op een gelijkwaardige manier wordt ingezet. In de podcast Beleidsmakers Jeugd komt dit voorbeeld ook aan bod en krijg je tips over hoe je armoede structureel kunt aanpakken.