Hybride straatgeweld: verbondenheid van fysieke en online leefwereld

Wat is hybride straatgeweld?

Hybride straatgeweld is crimineel gedrag dat zowel online als offline plaatsvindt. Bijvoorbeeld een mishandeling die gefilmd wordt en vervolgens online gedeeld wordt om te intimideren of status te verkrijgen. De online wereld, en dan vooral sociale media, is hierbij een manier om offline crimineel gedrag te versterken, verspreiden of organiseren. 

Verschil met cybercriminaliteit en gedigitaliseerde criminaliteit

Naast hybride straatgeweld bestaan er ook vormen van criminaliteit die zich volledig online afspelen: 

• Cybercriminaliteit, zoals hacking, phishing of het platleggen van netwerken.
• Gedigitaliseerde criminaliteit, waarbij traditionele misdrijven online gepleegd worden, zoals diefstal of oplichting. Bijvoorbeeld een appje van iemand die zich voordoet als een vriend of familielid en om geld vraagt.

Vormen van hybride straatgeweld

Alle onderstaande vormen van hybride straatgeweld zijn strafbaar, maar veel jongeren zijn zich daar onvoldoende van bewust. 

Gefilmde mishandeling

Bij deze vorm van hybride straatgeweld wordt de mishandeling van het slachtoffer gefilmd en worden de beelden verspreid op sociale media. Soms worden de beelden gebruikt om het slachtoffer af te persen. Het slachtoffer wordt vaak geïsoleerd en mishandeld door een groep. 

Jongeren plannen de mishandeling vaak via platforms zoals Snapchat. Jongerenwerkers signaleren dat slachtoffers vaak kwetsbare jongeren zijn die al eerder gepest zijn. Zij worden als 'makkelijk doelwit' gezien. In andere gevallen gaat het om wraak: het slachtoffer was eerder zelf dader. 

De betrokken jongeren zitten meestal op dezelfde school of wonen in dezelfde buurt. Ze doen mee aan de mishandeling om status te verwerven binnen de groep. Maar ook uit angst om anders zelf het volgende slachtoffer te worden.

Bekijk voor meer informatie:

Jongeren worden mishandeld door pesters en vervolgens afgeperst met de beelden, ook tiener Sem maakte het mee (EenVandaag)Mick van Wely ziet trend in groepsmishandeling jongeren: 'Het is statusverhogend' (NPO Radio 2) 

Gefilmde spijtbetuigingen en vernederingen

Bij gefilmde spijtbetuigingen worden jongeren onder druk gezet om hun excuses aan te bieden voor de camera. Soms moeten ze iets vernederends doen, zoals knielen of iemands voeten kussen. In sommige gevallen is er ook sprake van fysiek geweld. De beelden worden gedeeld via sociale media en verspreiden zich razendsnel via groepsapps en accounts die gericht zijn op dit soort content. Gefilmde spijtbetuigingen staan ook wel bekend als 'zeg sorry baas'-video's.

Jongeren worden hier vaak vanuit wraak slachtoffer van. Bijvoorbeeld omdat ze worden beschuldigd van 'snitchen'. Dit is het aangeven van iemand bij autoriteiten of andere betrokken, zoals groepsleden, vrienden of familie. Het komt ook voor dat het slachtoffer zelf dader was in een ander incident. 

De impact op slachtoffers is groot. Door de snelle en brede verspreiding van beeldmateriaal worden ze vaak langdurig geconfronteerd met de beelden, op verschillende plekken in hun omgeving.

Bekijk ook het item van het Jeugdjournaal: 

'KNIEL en zeg SORRY KONING

Online boetes en afpersing

Bij deze vorm van hybride straatgeweld ontvangen jongeren een bericht, waarin wordt verteld dat ze iets verkeerds hebben gedaan. Bijvoorbeeld een daadwerkelijke schuld die nog niet terug is betaald. Hiervoor moeten ze dan een 'boete' betalen. Als ze dat niet doen, kunnen er gevolgen zijn. Zoals fysiek geweld. Soms kunnen ze 'korting' krijgen op de boete door een opdracht uit te voeren. Of door te 'snitchen' en namen en gegevens van andere jongeren door te geven. Soms ontvangen jongeren ook een boete zonder dat hier, volgens hen, direct een aanleiding voor is. 

Een andere vorm van afpersing is met beeldmateriaal, zoals naaktbeelden, of de hierboven beschreven 'zeg sorry'-video. Als een jongere niet betaalt, dreigen de daders om deze beelden te delen.

Bekijk en lees meer: 

Jongeren krijgen te maken met afpersing via Snapchat (Veiliginternetten.nl) 'We kleden je uit en filmen je', meerdere aangiftes na afpersing via Snapchat in Amsterdam (AD.nl)

Doxing

Doxing is het online publiceren van persoonlijke informatie van een persoon zonder toestemming. Bijvoorbeeld adresgegevens, telefoonnummers, schoollocatie of namen van familieleden. Jongeren gebruiken doxing voor intimidatie, wraak of sociale uitsluiting. Jongeren verzamelen de gegevens vaak via sociale media en groepsapps of door het hacken van accounts.

De gedeelde informatie belandt vaak in Snapchatverhalen of Telegramgroepen. Soms in combinatie met bedreigingen of oproepen tot fysiek geweld. In sommige gevallen wordt doxing gecombineerd met andere vormen van afpersing, zoals boetes of exposing.

Doxing komt regelmatig voor na een conflict of ruzie, waarbij één van de betrokkenen privégegevens van de ander online verspreidt. Voor daders is het vaak een manier om macht uit te oefenen of een conflict 'op te lossen' door iemand publiekelijk te schaden.

Slachtoffers ervaren een sterke inbreuk op hun gevoel van veiligheid, vooral als hun adres of school bekend wordt gemaakt. Ze voelen zich nergens meer veilig, wat kan leiden tot schoolverzuim, sociale isolatie of psychische klachten. Ook voor familieleden kunnen de gevolgen ernstig zijn.

Bekijk het item van de NOS: 

Politieman Rick werd slachtoffer van doxing: 'Duizend euro voor mijn adres'

Exposing

Exposing is vergelijkbaar met doxing, maar dan in de vorm van beeldmateriaal. Seksuele of beschamende foto's en video's worden gedeeld met de intentie om iemand te vernederen, te straffen of sociaal te beschadigen. Bij seksuele exposing gaat het om seksueel getinte beelden, vaak in combinatie met persoonsgegevens. 

Exposing gebeurt veelal in Telegramgroepen. Binnen de jeugdcriminaliteit wordt seksuele exposing gebruikt tegen 'rivalen'. Soms worden vrouwen 'geëxposed' als middel om haar mannelijke familieleden te vernederen. 

Het verspreiden van seksuele berichte en beelden zonder consent is strafbaar. Wanneer het gaat om foto's van minderjarigen valt dit onder kinderporno. Ook alleen het bezitten van dit soort foto's op je telefoon of computer kan strafbaar zijn.

NOS stories maakte een item over seksuele exposing:

'Spam deze hoer en verneder haar tot de dood'

Dynamieken van hybride straatgeweld

Veel dynamieken achter hybride straatgeweld zien we ook terug in jeugdcriminaliteit in bredere zin. Het hybride element maakt deze processen veelal zichtbaarder en vaak ingrijpender. Dit komt doordat online beelden en berichten het geweld versterken en blijvend worden verspreid. Juist die combinatie van offline en online zorgt ervoor dat de gevolgen voor slachtoffers langdurig voelbaar zijn. En dat preventie en aanpak extra ingewikkeld worden. 

Groepsdruk

Groepsdruk is een krachtige motor achter jeugdcriminaliteit in het algemeen, en dus ook bij hybride straatgeweld. Jongeren voelen zich vaak gedwongen om mee te doen aan criminele acties om hun plek binnen de groep te behouden of status te verwerven. Ze vinden het moeilijk om weerstand te bieden, omdat anders het risico bestaat dat ze zelf slachtoffer worden of buitengesloten raken. Deze druk zorgt ervoor dat crimineel gedrag wordt genormaliseerd en soms zelfs gestimuleerd.

Snitchen

'Snitchen' betekent het aangeven van iemand bij bijvoorbeeld autoriteiten, schoolleiding of rivaliserende groepen. Dit speelt een grote rol in het groepsproces rond hybride straatgeweld. Binnen groepen jongeren wordt snitchen vaak gezien als verraad. Het kan leiden tot sociale uitsluiting, wraakacties of verdere conflicten. Hierdoor voelen jongeren zich vaak machteloos om hulp te zoeken, wat het oplossen en in kaart brengen van problemen lastig maakt. Daardoor blijft het geweld in stand. 

Slachtoffer en daderschap lopen door elkaar heen

Binnen jeugdcriminaliteit vervagen de grenzen tussen dader en slachtoffer vaak. Jongeren die eerst slachtoffer zijn van groepsgeweld, kunnen later zelf daders worden. Bijvoorbeeld uit wraak of door groepsdruk. Dit patroon komt veel voor bij jongeren in kwetsbare sociale posities. Dit maakt preventie complex: het is vaak niet duidelijk wie bescherming nodig heeft en wie moet worden aangesproken op gedrag.

Langdurig effect

De impact van hybride jeugdcriminaliteit is vaak langdurig en ernstig. Door de verspreiding van filmpjes en foto's via sociale media worden slachtoffers herhaaldelijk geconfronteerd met vernederingen en bedreigingen, ook buiten de directe omgeving. Dit kan leiden tot langdurige psychologische stress, gevoelens van schaamte, angst en sociale terugtrekking. Jongeren verliezen het gevoel van veiligheid, niet alleen online, maar ook in hun fysieke leefomgeving.