Om effectief te werken, moeten professionals weten welke aanpak effectief is bij vragen en problemen, zodat zij de juiste hulp kunnen bieden.
Effectieve bestanddelen
Er zijn verschillende soorten effectieve bestanddelen van preventie, ondersteuning en hulp. Twee belangrijke zijn algemeen werkzame factoren en kernelementen.
Algemeen werkzame factoren
Algemeen werkzame factoren dragen bij aan effectief werken bij elk probleem en elke vorm van hulp. De kwaliteit van de samenwerking tussen de hulpverlener en het kind, de jongere of de ouder is zo'n algemeen werkzame factor. Ook overeenstemming over de doelen en de aanpak tussen hulpverlener en kind, jongere of ouder is een factor. Een derde factor is het waarborgen van de kwaliteit van de uitvoering van de hulp.
Kernelementen
Kernelementen dragen bij aan effectieve hulp bij een specifiek probleem of een specifieke vorm van hulp. Voor een kind met weinig controle over boosheid is een kernelement van hulp bijvoorbeeld dat kind, ouders en leerkrachten leren herkennen hoe die boosheid ontstaat en zich ontwikkelt.
Ook monitoren kan een kernelement zijn, bijvoorbeeld wanneer de gedragsproblemen van een jongere verergeren onder invloed van een vriendenkring die overlast veroorzaakt. Het helpt dan om ouders tips te geven over hoe ze kunnen toezien op de vrijetijdsbesteding van hun kind.
Combinatie
De combinatie van algemeen werkzame factoren en kernelementen maakt preventie, ondersteuning en hulp effectief. Kernelementen kunnen alleen effectief worden ingezet wanneer ze gecombineerd worden met algemeen werkzame factoren. Verder kan het inzetten van kernelementen algemeen werkzame factoren versterken, bijvoorbeeld de werkrelatie tussen de hulpverlener en het kind of de ouder.
Interventies
Een effectieve interventie combineert algemeen werkzame factoren en kernelementen, om zo de juiste resultaten te bereiken.
Interventies zijn weldoordachte, systematische aanpakken voor preventie, ondersteuning en hulp bij specifieke risico's en problemen. In de databank Effectieve Jeugdinterventies staan ruim 230 interventies voor hulp bij problemen met opgroeien en opvoeden. Deze interventies zijn door een onafhankelijke erkenningscommissie beoordeeld en erkend als goed onderbouwd of effectief. Dat betekent dat de effectiviteit ervan op z'n minst aannemelijk is en in bepaalde gevallen ook bewezen is door onderzoek.
De erkende interventies zijn goede voorbeelden van hoe bestaande kennis over wat werkt gebundeld kan worden in een doordachte aanpak.
Onderzoek naar kernelementen
Het is belangrijk om te weten welke kernelementen bepalend zijn voor de effectiviteit van een interventie. Van sommige elementen is uit onderzoek al bekend dat ze bijdragen aan de effectiviteit van hulp. Zo is het vergroten van kennis bij de cliënt over het probleem − psycho-educatie − een werkzaam kernelement van cognitieve gedragstherapie.
Het Nederlands Jeugdinstituut is betrokken bij verschillende samenwerkingsverbanden die onderzoek doen naar de werkzaamheid van kernelementen van erkende interventies in de databank Effectieve Jeugdinterventies. Doel van het onderzoek is niet zozeer om de effectiviteit van individuele interventies te versterken maar om meer kennis te verwerven over de effectiviteit van een aantal overkoepelende inhoudelijke thema's. Thema's zijn bijvoorbeeld opvoedonzekerheid, angst- en stemmingsproblemen, en gedragsproblemen.
