Jongeren met een 'niet-westerse' migratieachtergrond doen het steeds beter op de arbeidsmarkt. Ze hebben ook een steeds betere startpositie. Tegelijkertijd blijft er een achterstand bestaan. Hun positie op de arbeidsmarkt is kwetsbaar en veranderlijk.
Uitgangspositie
De uitgangspositie van jongeren met een 'niet-westerse' migratieachtergrond is de afgelopen jaren verbeterd. Het aantal jongeren uit deze groep dat het onderwijs zonder startkwalificatie verlaat, is gedaald. De uitgangsposities van jongeren met en jongeren zonder migratieachtergrond komen hierdoor dichter bij elkaar te liggen.
Vooral de positie van jonge vrouwen met een 'niet-westerse' migratieachtergrond benadert die van vrouwen met een Nederlandse achtergrond. Tegelijkertijd is er nog een weg te gaan. Jongeren met een 'niet-westerse' migratieachtergrond verlaten het onderwijs nog twee keer vaker dan gemiddeld zonder startkwalificatie.
Deelname aan de arbeidsmarkt
De arbeidsparticipatie onder jongeren met een 'niet-westerse' migratieachtergrond is voor alle herkomstgroepen lager dan voor jongeren zonder migratieachtergrond.
De positie van jongeren met een 'niet-westerse' migratieachtergrond is gevoeliger voor schommelingen in de economie: wanneer het slecht gaat met de economie, neemt de werkloosheid in deze groep sneller toe. Daarnaast hebben deze jongeren ook vaker een flexibele arbeidsrelatie, een inkomen onder het sociaal minimum en iets vaker een bijstandsuitkering.
Lees meer bij Cijfers over jeugd met migratieachtergrond.
Verschillen naar etniciteit
De arbeidsmarktparticipatie verschilt naar etnische achtergrond. Onder de vier grootste etnisch-culturele groepen is de arbeidsparticipatie van Antilliaans-Nederlandse jongeren het laagst, gevolgd door jongeren met Turkse migratieachtergrond. De participatie van jongeren met een Marokkaanse en jongeren met een Surinaamse migratieachtergrond is het hoogst.
Van enkele herkomstgroepen valt de arbeidsparticipatie op. Zo hebben Somalisch-Nederlandse jongeren en Eritrees-Nederlandse jonge vrouwen bijvoorbeeld minder vaak werk dan andere groepen. De kleine groep jongeren met een Syrische migratieachtergrond heeft de hoogste arbeidsparticipatie. Dit komt mede doordat binnen deze groep ook jonge vrouwen actief zijn op de arbeidsmarkt.
Studiepad en werkervaring
Jongeren met een migratieachtergrond bewandelen gemiddeld vaker dan andere jongeren een studiepad met een lagere baankans. Daarnaast doen ze minder vaak relevante werkervaring op, zoals door een bijbaan, leer-werkplek of betaalde stage. Ze komen ook minder vaak op stageplekken terecht van waaruit doorstroom naar een baan mogelijk is. Hierdoor hebben ze gemiddeld een minder sterke positie wanneer ze op zoek gaan naar een eerste baan.
Verklaringen in het gezin
De thuissituatie van jongeren met een migratieachtergrond speelt ook een rol in de achterstand op de arbeidsmarkt. Hun ouders hebben vaker een laag inkomen, laag opleidingsniveau en een lage arbeidsparticipatie. Hierdoor dragen zij gemiddeld genomen minder cultureel en sociaal kapitaal over aan hun kinderen.
Sociaal kapitaal bestaat uit een netwerk dat doorgegeven kan worden. Cultureel kapitaal bestaat uit de kennis en vaardigheden die in de dominante groep gewaardeerd worden. Door het gebrek aan cultureel en sociaal kapitaal komen jongeren bijvoorbeeld in mindere mate in aanraking met voorbeelden waar ze zich aan kunnen spiegelen en optrekken. Ze kunnen ook minder vaak profiteren van een helpende hand in het netwerk van de familie of kennissenkring.
Latere instroom op de arbeidsmarkt
Sommige jongeren met een 'niet-westerse' migratieachtergrond zijn ouder dan gemiddeld wanneer ze instromen op de arbeidsmarkt. Ze hebben een langer studiepad bewandeld door bijvoorbeeld opleidingen te stapelen. En soms hebben zij al een gezin op het moment dat ze op zoek gaan naar een eerste baan op niveau. Ze moeten concurreren met jongere en goedkopere sollicitanten met een vergelijkbaar niveau en vergelijkbare werkervaring.
Institutioneel racisme
Jongeren met een migratieachtergrond kunnen op de arbeidsmarkt te maken krijgen met institutioneel racisme. Van institutioneel racisme is sprake als het is ingebed in instituten. Processen, beleid en regels van organisaties op de arbeidsmarkt leiden gezamenlijk tot ongelijkheid voor jongeren met een 'niet-westerse' migratieachtergrond. Het gaat niet om incidentele discriminatie door één individuele medewerker of organisatie, maar om structurele discriminatie, op basis van afkomst, religie of huidskleur.
Stagediscriminatie
Studenten met een 'niet-westerse' migratieachtergrond kunnen te maken krijgen met stagediscriminatie. Dit speelt vooral in het middelbaar beroepsonderwijs, waar praktijkstages een groot onderdeel van het onderwijsprogramma vormen.
Studenten met een 'niet-westerse' migratieachtergrond worden minder vaak uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek en moeten gemiddeld langer zoeken. In die zoektocht versturen ze ook fors meer sollicitatiebrieven. Een op de tien jongeren zonder migratieachtergrond stuurt meer dan twintig sollicitatiebrieven. Voor jongeren met een 'niet-westerse' migratieachtergrond geldt dit voor meer dan de helft van de studenten. Om een stageplek te vinden voeren jongeren met een 'niet-westerse' migratieachtergrond gemiddeld even veel sollicitatiegesprekken als jongeren zonder migratieachtergrond.
Werving en selectie
Institutioneel racisme speelt een rol bij werving en selectie op de arbeidsmarkt. Jongeren met een 'niet-westerse' migratieachtergrond worden minder vaak uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek. Niet alle jongeren met een 'niet-westerse' migratieachtergrond krijgen even vaak te maken met discriminatie, verschillende factoren spelen hier een rol in:
- herkomstgroep: niet elke herkomstgroep ervaart evenveel discriminatie, en over bepaalde herkomstgroepen bestaan er meer vooroordelen.
- opleidingsniveau: de kans op discriminatie is groter voor lagere en middenfuncties dan voor academische functies.
- aard van de functie: discriminatie vindt vaker plaats bij functies met klantcontact.
- heersende maatschappelijke opvattingen: als het acceptabel is om stereotypen over personen met een migratieachtergrond te uiten, neemt de mate van discriminatie toe.
Dergelijke discriminatie wordt veroorzaakt door stereotiepe ideeën over personen met een bepaalde migratieachtergrond en de veronderstelling dat het risicovol is om personen aan te nemen uit bepaalde herkomstgroepen.
Werkvloer
Racisme en discriminatie spelen ook op de werkvloer. In een onveilig werkklimaat of bij beslissingen over doorstroom en baanbehoud, kunnen discriminatie en racisme de banen of doorstroommogelijkheden van jongeren met een migratieachtergrond in gevaar brengen.
De inhoud van deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met het Verwey-Jonker Instituut.
Bronnen
Andriessen, I., Nievers, E., Faulk, L., & Dagevos, J.M. (2010). Liever Mark dan Mohammed? Onderzoek naar arbeidsmarktdiscriminatie van niet-westerse migranten via praktijktests. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).
Andriessen, I., Van der Ent, B., Van der Linden, M. & Dekker, G. (2015). Op afkomst afgewezen. Onderzoek naar discriminatie op de Haagse arbeidsmarkt. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Bisschop, P., Zwetsloot, J., Ter Weel, B., & Van Kesteren, J. (2020). De overgang van het mbo naar de arbeidsmarkt. Amsterdam: SEO.
Felten, H., Andriessen, I., Does, S., Asante, A., Donker, R., Brock, A., De Winter Koçak, S., & Noor, S. (2021). Institutioneel racisme in Nederland. Utrecht: Kennisplatform Integratie en Samenleving.
Jongen, E., Muns, S., & Thijs, C. (2020). Kansrijk integratiebeleid op de arbeidsmarkt. Den Haag: Centraal Planbureau en Sociaal en Cultureel Planbureau.
Klooster, E., Koçak, S., & Day, M. (2016). Mbo en de stagemarkt. Wat is de rol van discriminatie? Utrecht: Kennisplatform Integratie en Samenleving.
Meng, C., Van Broekhoven, K., Sijbers, E., & Huijgen, T. (2016). Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt 2015. ROA. ROA Reports No. 002
Van der Werff, S., Zwetsloot, J., & Biesenbeek, C. (2018). De positie op de arbeidsmarkt van personen met een niet-westerse migratieachtergrond. Amsterdam: SEO
Van Rooijen, M., De Winter-Koçak, S. (2018). Gelijke kansen op gelijke stages. Utrecht: Kennisplatform Integratie & Samenleving.
