'Vergeet niet: mentale klachten gaan vaak weer voorbij'

De mentale gezondheid van adolescenten en jongvolwassenen gaat achteruit, meldt het RIVM op basis van de Monitor mentale gezondheid. Jiska Peper van het NJi: 'Laten we niet uit het oog verliezen dat de puberteit en de adolescentie onstuimige levensfasen zijn. Mentale klachten in die periode gaan vaak ook weer voorbij.'

Voor de monitor hebben het RIVM en het Trimbos-instituut gegevens uit bestaande onderzoeken gebundeld en met experts besproken. Zo'n 85 procent van de Nederlanders is tevreden met hun leven, maar tegelijkertijd heeft 40 procent last van angst- of depressiegevoelens en heeft 25 procent een psychische aandoening. De achteruitgang is vooral te zien bij adolescenten, jongvolwassenen en vrouwen. Het RIVM en het Trimbos-instituut roepen het volgend kabinet op om te investeren in preventie en vroegsignalering van mentale gezondheid.

Keerzijde

Vroegsignalering heeft echter ook een keerzijde, zegt Jiska Peper van het Nederlands Jeugdinstituut. 'Het risico is dat je voorbijgaat aan het feit dat de puberteit en de adolescentie levensfases zijn met veel heftige emoties. Veel jongeren kampen dan met onzekerheid, angst en sombere gevoelens. Als je die bestempelt als een psychisch probleem, loop je het risico dat je de normale perikelen van de puberteit en adolescentie medicaliseert. Daarvoor waarschuwde ook Laura Batstra onlangs in de Mullock Houwer-lezing. Dan wordt een probleem een ziekte die misschien niet meer overgaat. Zo mis je het tijdelijke aspect van deze onstuimige levensfase. Het kan ook weer voorbij gaan.'

'Ik wil de problemen niet bagatelliseren', vervolgt Peper. 'Want er zijn echt wel veel mensen die last hebben van mentale problemen, ook jongeren. De cijfers tonen een toename van depressieve klachten en angstige gevoelens. Maar er is ook een positief tegengeluid: jongeren zijn over het algemeen tevreden met hun kwaliteit van leven.'

'De cijfers uit het onderzoek geven een gemiddeld beeld van hoe het gaat met de bevolking. Maar de spreiding is groot en juist die spreiding is belangrijk. Gemiddelden zeggen niet veel, want wat is nou een gemiddeld kind? En wat zeggen de cijfers op zich? Tegenwoordig heerst er minder een taboe op praten over je gevoelens en vertellen jongeren sneller dat ze zich niet oké voelen.'

Minder prestatiedruk

'In het onderzoek zeggen jongeren dat ze druk ervaren vanuit de maatschappij. Prestatiedruk op school bijvoorbeeld, en druk vanuit sociale media. Ik denk dat we als maatschappij de druk moeten verminderen. We moeten jongeren niet voorspiegelen dat succes een keuze is. Minder prestatiedruk in het onderwijs is een goed begin. Prestatiedruk is op zich niet verkeerd, maar te veel prestatiedruk wel. Lastiger is het om iets te doen aan de druk vanuit sociale media en reclames. Daar hebben we als samenleving minder invloed op.'

'Uit het rapport komt verder naar voren dat sociale relaties en steun uit de omgeving belangrijke beschermende factoren zijn voor de mentale gezondheid. Jongeren vinden het prettig om een luisterend oor te hebben, weten we ook uit ander onderzoek. Dat hoeft niet altijd een hulpverlener te zijn. Ze willen ergens terecht kunnen met hun verhaal en het gevoel hebben dat ze serieus genomen worden. Dat er oprechte interesse is voor hun leefwereld en hun situatie. Dat kan op school, maar dat kunnen ook ouders zijn, een sportcoach of een jongerenwerker.'

Het is belangrijk om de omgeving in te zetten om de mentale gezondheid van jongeren te versterken, stelt Peper. 'Laat het niet alleen aan jongeren over om hun veerkracht en weerbaarheid te verbeteren, bijvoorbeeld met een training of een zorgtraject op school. Dan leg je de verantwoordelijkheid bij de jongere zelf.'

Meer informatie

Bericht RIVMMonitor mentale gezondheid